Giữ gìn nét đẹp văn hóa ở các làng nghề, nghề truyền thống

Nghề làm bánh lá răng bừa ở thôn Trung Lập, xã Xuân Lập (Thọ Xuân).

Trong cái nắng oi ả của mùa hè, tại xưởng đúc đồng của Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu, xã Thiệu Trung (Thiệu Hóa), vẫn có khá đông những người thợ đang hối hả làm việc. Người tỉ mỉ, cẩn thận tạo mẫu, tạo khuôn; người thì khéo léo trang trí hình thù cho sản phẩm... Tay thoăn thoắt chỉnh sửa sản phẩm đảm bảo hình dáng, họa tiết theo mẫu khách hàng đặt, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu cho biết: Nghề đúc đồng ở đây đã có từ rất lâu đời, được các thế hệ đi sau giữ gìn và phát huy cho đến ngày nay. Bởi vậy, với người dân nơi đây, nghề đúc đồng không chỉ là một nghề mưu sinh, mà nó còn chứa đựng những giá trị văn hóa lâu đời gắn liền với quá trình phát triển của địa phương. Nét đặc biệt của nghề đúc đồng Trà Đông chính là những người thợ làm nghề vẫn đang sử dụng phương pháp thủ công truyền thống để tạo ra sản phẩm. Đây là nét tinh túy mà hiếm có làng nghề nào còn giữ được. Để tạo ra một sản phẩm đúc đồng, không đơn thuần là làm theo quy trình sẵn có, mà luôn đòi hỏi những người thợ phải chú tâm, cẩn thận chau chuốt từng chi tiết, công đoạn làm ra sản phẩm. Sau khi sản phẩm đã hình thành, xong công đoạn “làm thô”, người thợ phải thao tác “làm tinh”, đánh bóng, chỉnh sửa để sản phẩm đảm bảo hình dáng, họa tiết theo mẫu khách hàng đặt.

Hiện nay, để bắt nhịp xu hướng trong thời đại công nghệ, những người thợ làm nghề đúc đồng cũng đã thiết kế thêm nhiều mẫu mã đa dạng, phong phú hơn đáp ứng nhu cầu của thị trường như, trống đồng, chiêng đồng, tượng đồng, lư hương, các vật dụng hàng ngày và đồ trang trí... Ngoài ra, để làng nghề phát triển, nhiều hộ làm nghề còn chú trọng kết hợp với phát triển du lịch để đưa du khách đến tham quan, trải nghiệm. Nhờ đó, khách hàng biết đến làng nghề và tìm mua sản phẩm cũng ngày càng tăng hơn so với trước đây, không chỉ mang lại thu nhập cho các hộ làm nghề mà còn thúc đẩy kinh tế - xã hội của địa phương phát triển.

Theo dân gian truyền lại, từ thời nhà Lý, dòng họ Vũ đã đưa nghề đúc đồng về làng Trà Đông, xã Thiệu Trung (Thiệu Hóa). Bởi vậy, ở làng có câu ca “Đất họ Lê - nghề họ Vũ”. Nhưng cũng có người nói rằng, nghề đúc đồng ở đây là do ông Khổng Minh Không, tổ sư nghề đúc đồng nước ta truyền dạy lại. Bởi vậy, người dân nơi đây còn duy trì nét đẹp văn hóa đó là phong tục thờ tổ nghề được duy trì từ nhiều đời nay, trong đó nổi bật là đền thờ tổ nghề đúc đồng Trà Đông. Hàng năm, cứ vào tháng Giêng, dân làng thường tổ chức lễ hội với các nghi thức trang trọng để tưởng nhớ tổ nghề. Ngoài ra, vào ngày mùng 1 và ngày rằm hàng tháng, các gia đình làm nghề còn đến dâng hương để cầu mong tổ nghề phù hộ cho công việc được suôn sẻ, và làng nghề đúc đồng Trà Đông ngày một phát triển.

Nghề làm bánh lá răng bừa, thôn Trung Lập, xã Xuân Lập (Thọ Xuân) hiện thu hút được khoảng 200 hộ tham gia làm nghề. Bà Mai Thị Tú, hộ làm nghề cho biết: "Bánh lá răng bừa là nghề đã có từ rất lâu đời, được người dân gìn giữ cho đến tận bây giờ. Với chúng tôi, nghề làm bánh không chỉ mang lại thu nhập ổn định mà còn góp phần duy trì được nét đẹp văn hóa ẩm thực truyền thống. Những năm gần đây, nhờ đẩy mạnh quảng bá sản phẩm trên các trang mạng xã hội, cùng với việc chú trọng phát triển làng nghề gắn với du lịch, nhiều du khách đã tìm đến làng nghề để tham quan trải nghiệm, mua sản phẩm".

Đi khắp mảnh đất xứ Thanh, ở đâu cũng có những làng nghề, nghề truyền thống vô cùng phong phú, hấp dẫn. Trong đó, có thể kể đến như nghề dệt chiếu ở Nga Sơn, nghề làm bánh gai Tứ Trụ (Thọ Xuân), nước mắm truyền thống Ba Làng (Nghi Sơn), chè lam Phủ Quảng (Vĩnh Lộc), dệt thổ cẩm Cẩm Lương (Cẩm Thủy), mây tre đan Hoằng Thịnh (Hoằng Hóa)... Dù mỗi làng nghề mang một nét đẹp riêng, nhưng đều có điểm chung đó chính là tinh thần đoàn kết của cộng đồng dân cư, đặc biệt là việc cùng nhau giữ gìn những tinh hoa văn hóa mà ông cha để lại trong mỗi nghề truyền thống. Trong quá trình tồn tại và phát triển, cùng với việc lưu truyền các bí quyết truyền nghề cho thế hệ sau, hoạt động của các làng nghề, nghề truyền thống cũng tạo ra nét văn hóa của vùng đất, mà điển hình là thơ ca, hò vè, hát đối, tục thờ tổ nghề... Những năm qua, các địa phương trong tỉnh cũng đặc biệt coi trọng đến việc phát huy những nét đẹp văn hóa làng nghề như trùng tu, tôn tạo di tích gắn với việc thờ tổ nghề; tổ chức các lễ hội liên quan đến tục thờ tổ nghề, giữ gìn, phát huy các phong tục, tín ngưỡng, mối quan hệ của người dân làng nghề, bí quyết và kỹ thuật truyền nghề... Cùng với đó là không ngừng tìm kiếm, tạo ra nhiều mẫu mã mới đa dạng, tinh xảo đáp ứng được nhu cầu của thị trường hiện nay. Đồng thời, quan tâm kết hợp làng nghề gắn với phát triển du lịch...

Cùng với việc gìn giữ của các thế hệ thì những chính sách của tỉnh như: khuyến khích, khôi phục, tạo điều kiện cho các làng nghề, nghề truyền thống có cơ hội tìm kiếm thị trường cũng đã và đang góp phần quan trọng để các làng nghề, nghề truyền thống phát triển, duy trì trong xã hội hiện đại. Từ đó, không chỉ góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân, mà còn truyền giữ giá trị văn hóa tinh thần quý báu của các thế hệ cha ông đi trước cho muôn đời sau.

Bài và ảnh: Nguyễn Đạt