Giữ bản sắc làng biển qua thuyền thúng composite

Ngư dân đã dần chuyển sang dùng thúng chai làm bằng composite

Đến các làng chài ven biển, đâu đâu cũng thấy những chiếc thúng tròn đầy màu sắc nối đuôi nhau nằm ven bờ. Đây được xem là phương tiện đánh bắt gần bờ, vận chuyển hàng hóa và cứu hộ quen thuộc của ngư dân tỉnh Lâm Đồng nói riêng và các tỉnh miền Trung nói chung. Trước đây, những thuyền thúng này được làm bằng tay do các nghệ nhân lão luyện đan từ tre.

Quy trình làm thúng truyền thống đòi hỏi sự khéo léo, kiên nhẫn và trải qua 6 công đoạn. Theo những ngư dân lớn tuổi ở xã Phan Rí Cửa cho biết, làm thúng tre rất cực công, từ việc chọn tre mỡ dẻo dai, không quá già cũng không quá non, chẻ nhỏ, phơi khô rồi đan thành khung, bắt vành.

Sau đó, khung được trét nhựa đường, hỗn hợp phân bò và nhựa cây địa phương, rồi phơi nắng nhiều lớp để chống thấm nước. Nói đơn giản vậy, nhưng một chiếc thúng hoàn chỉnh có thể mất 7 - 10 ngày, với kích thước đa dạng chở từ 2 - 3 người đến 5 - 6 người, đều làm hoàn toàn thủ công.

Dù bền bỉ và dễ điều khiển nhờ hình dạng tròn, thúng tre vẫn có nhược điểm lớn là dễ thấm nước sau thời gian sử dụng, nặng nề khi ướt và phải bảo dưỡng thường xuyên. Vì thế, những năm gần đây, các nghệ nhân và cơ sở sản xuất đã chuyển sang sử dụng vật liệu composite - sự kết hợp giữa sợi thủy tinh, vải và nhựa polyester hoặc epoxy. Vật liệu này tạo nên lớp vỏ nhẹ, chống thấm tuyệt đối và chịu lực tốt, giúp thúng nổi trên sóng mà không lo chìm.

Anh Nguyễn Văn Phương, một trong số ít người làm thuyền thúng composite ở xã Phan Rí Cửa cho biết: “Quy trình làm thúng composite khá khoa học và nhanh chóng hơn so với truyền thống. Đầu tiên, chúng tôi sẽ tạo khuôn mẫu bằng xốp, đất sét hoặc bê tông theo hình dáng thúng (thường đường kính 1,5 - 2 m, dài 3 - 4 m). Khuôn được bọc ni lông chống dính, sau đó trải lớp vải thủy tinh hoặc sợi gia cường (như amiang), quét nhựa composite theo từng lớp, thường 4 - 6 lớp để đạt độ dày 6 - 7 mm.

Mỗi lớp phải chờ khô trước khi quét lớp tiếp theo, mất khoảng 2 - 5 ngày cho toàn bộ vỏ thúng. Sau đó, lắp khung gỗ bên trong, thêm dầm chèo hoặc thậm chí động cơ nhỏ để tăng tốc độ… Thuyền composite có nhiều ưu điểm vượt trội như: nhẹ hơn (thường chỉ nặng 20 - 30 kg), không thấm nước, không bị mối mọt và tuổi thọ có thể lên đến 10 - 15 năm nếu bảo quản tốt. Tôi làm nghề này cũng gần 10 năm, trước đây làm nhiều hơn, hiện mỗi tháng tôi làm từ 5 - 7 chiếc theo đơn đặt hàng, cung cấp cho hầu hết các xã ven biển trong tỉnh”.

Dù sử dụng công nghệ composite hiện đại, quy trình làm thuyền thúng vẫn giữ được tinh thần của nghề thủ công truyền thống. Những người thợ ngoài kỹ thuật, còn phải am hiểu nghề biển, hiểu cách con sóng tác động lên thuyền. Mỗi chiếc thuyền thúng là một câu chuyện về sự bền bỉ, sáng tạo và lòng yêu nghề của những người thợ.

Ngư dân Nguyễn Văn Hải - xã Phan Rí Cửa đang sử dụng thuyền thúng composite chia sẻ thêm: “Một chiếc thúng composite dao động có giá từ 10 - 30 triệu đồng/chiếc, tùy kích thước, mẫu mã, nhưng vẫn rẻ hơn 20 - 30% so với sửa chữa thuyền tre thường xuyên. Ngư dân giờ thích dùng thuyền com-posite vì nó bền, lại dễ sửa chữa, chỉ cần vá một ít nhựa là thuyền lại như mới, phù hợp cho ngư dân mua để đánh bắt gần bờ”.

Nghề làm thuyền thúng bằng composite là sự thích nghi thông minh với thời đại. Ngư dân đã chứng minh rằng: Với vật liệu mới, họ vừa giữ được bản sắc văn hóa làng biển, vừa có điều kiện khai thác hiệu quả, an toàn hơn. Những chiếc thúng chai đầy sắc màu lắc lư trên sóng không chỉ là phương tiện mưu sinh, mà còn là biểu tượng của sự hòa quyện giữa truyền thống và hiện đại, giữa bàn tay con người với sức mạnh biển cả.

Minh Vân .