Giới hạn nguyện vọng đại học: Cần thiết hay tạo rủi ro cho người học?

Câu chuyện lựa chọn nguyện vọng xét tuyển đại học mỗi mùa tuyển sinh đều nhận được nhiều sự quan tâm, do vậy, việc Bộ GD&ĐT đang lấy ý kiến về việc giới hạn nguyện vọng xét tuyển đang gây sự chú ý từ dư luận.

Giảm tải hệ thống, tăng cường trách nhiệm

Việc giới hạn số lượng nguyện vọng được Bộ GD&ĐT đề xuất nhằm cải thiện hiệu quả và tính chính xác của hệ thống tuyển sinh chung. Năm 2025, với hơn 852.000 thí sinh đăng ký, hệ thống đã phải xử lý tới 7,6 triệu nguyện vọng, gây áp lực lớn lên công tác lọc ảo tập trung. Hiện tại, Bộ GD&ĐT đã đưa ra ba phương án lấy ý kiến các trường đại học: Tối đa 5 nguyện vọng, 10 nguyện vọng hoặc không giới hạn nguyện vọng.

Lý giải về sự cần thiết của việc giới hạn, ông Nguyễn Tiến Thảo, Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học (Bộ GD&ĐT) cho biết, thực tế cho thấy nhiều thí sinh đăng ký hàng chục nguyện vọng nhưng phần lớn trúng tuyển ngay từ nguyện vọng đầu tiên. Các nguyện vọng sau gần như không còn giá trị, dẫn đến lãng phí nguồn lực xã hội và gây khó khăn cho các cơ sở đào tạo trong dự báo chỉ tiêu.

Thống kê cũng chỉ ra, có tới 6,7% số thí sinh đăng ký hơn 20 nguyện vọng, dù số thí sinh đăng ký 5 nguyện vọng chiếm tỷ lệ cao nhất (39,6%).

Nhiều chuyên gia giáo dục ủng hộ chủ trương này vì cho rằng việc để mở nguyện vọng quá mức đã tạo ra tâm lý chủ quan, khiến thí sinh "rải khắp nơi" để phòng rủi ro, làm tăng tỷ lệ ảo và giảm chất lượng định hướng nghề nghiệp.

GS.TS. Nguyễn Đình Đức (ĐH Công nghệ, ĐHQG Hà Nội) nhấn mạnh: "Thí sinh cần có sự lựa chọn rõ ràng, có trách nhiệm. Khi bị giới hạn, các em sẽ phải đầu tư tìm hiểu kỹ ngành, trường thay vì 'rải' nguyện vọng theo cảm tính".

Thí sinh tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 tại Hà Nội.

Thí sinh tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 tại Hà Nội.

Cùng quan điểm, Hiệu trưởng Nguyễn Đức Sơn (ĐH Sư phạm Hà Nội) và TS. Nguyễn Tùng Lâm (Trường THPT Đinh Tiên Hoàng) đều nhận định việc giới hạn là cần thiết để nâng cao chất lượng tuyển sinh, tránh tình trạng trúng tuyển mà không nhập học, đồng thời cho rằng 3-5 nguyện vọng là phù hợp để buộc học sinh lựa chọn nghiêm túc.

Bên cạnh yếu tố kỹ thuật, giới hạn nguyện vọng còn giúp giảm lãng phí tài chính, khi hàng triệu nguyện vọng phát sinh với lệ phí 15.000 đồng/nguyện vọng đã khiến thí sinh và phụ huynh chi tổng cộng cả trăm tỷ đồng.

Áp lực lựa chọn và nỗi lo "trượt sạch"

Tuy nhiên, chủ trương giới hạn số lượng nguyện vọng đang khiến không ít thí sinh và phụ huynh lo lắng về áp lực và rủi ro trượt đại học. Em Trần Minh Châu, học sinh lớp 12 Trường THPT Công nghiệp (Phú Thọ) chia sẻ rằng đề xuất này tạo ra áp lực lớn về mặt tâm lý và chiến thuật xét tuyển. "Việc giới hạn số lượng nguyện vọng khiến cơ hội trúng tuyển của chúng em có thể bị thu hẹp đáng kể. Hiện tại, em đang cân nhắc khoảng 10 nguyện vọng ở nhóm ngành ngôn ngữ, xã hội phù hợp với năng lực. Nếu quy định chỉ cho phép đăng ký tối đa 5 nguyện vọng, em sẽ phải loại bỏ ngay lập tức những lựa chọn an toàn hoặc dự phòng".

Nữ sinh này phân tích thêm về rủi ro: "Với tình hình tuyển sinh cạnh tranh, đặc biệt với các ngành 'hot', nếu điểm thi không đạt được như kỳ vọng, mà chỉ có ít lựa chọn đã được sắp xếp quá sớm và có thể quá sức, thí sinh rất dễ rơi vào tình huống 'trượt sạch' tất cả các trường".

Phụ huynh Nguyễn Thu Hà (Trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên) cũng bày tỏ lo lắng, cho rằng việc giới hạn mà không cải thiện hướng nghiệp sẽ đẩy rủi ro về phía học sinh, vì không phải em nào cũng sớm xác định rõ ngành yêu thích. Các em mong muốn Bộ GD&ĐT xem xét mức giới hạn hợp lý, ví dụ không nên giảm quá mạnh dưới 10 nguyện vọng để thí sinh vẫn có đủ không gian lựa chọn an toàn.

Cần hướng nghiệp hiệu quả để học sinh tự tin lựa chọn

Đáng chú ý, các chuyên gia giáo dục đều thống nhất rằng, việc giới hạn số lượng nguyện vọng sẽ không còn là vấn đề lớn nếu công tác hướng nghiệp tại các trường phổ thông được thực hiện hiệu quả.

Bà Nguyễn Thị Nhiếp, Hiệu trưởng Trường THPT Chu Văn An (Hà Nội), thẳng thắn chỉ ra rằng hiện nay không ít học sinh lựa chọn ngành, trường dựa trên xu hướng hoặc lời khuyên mà chưa thực sự hiểu bản thân mình, dẫn đến việc phải đăng ký nhiều để phòng ngừa rủi ro.

PGS.TS Phạm Mạnh Hà, chuyên gia tư vấn hướng nghiệp khẳng định: "Nếu công tác định hướng nghề nghiệp được đầu tư từ sớm, học sinh hoàn toàn có thể chỉ cần đăng ký 3-5 nguyện vọng mà vẫn đủ cơ hội vào ngành phù hợp. Nếu giới hạn nguyện vọng mà công tác hướng nghiệp chưa được cải thiện, việc giảm số lượng chỉ mang tính kỹ thuật, không giải quyết được gốc rễ của vấn đề".

Phụ huynh và chuyên gia đề xuất Bộ GD&ĐT cần xây dựng và công khai lộ trình việc giới hạn số lượng nguyện vọng xét tuyển, tránh áp dụng đột ngột. Đồng thời, các nhà trường cần tăng cường tư vấn, định hướng ngay từ bây giờ để học sinh có đủ thời gian thích nghi, từ đó đưa ra lựa chọn nghiêm túc, đúng năng lực và sở thích.

Đỗ Vi

Nguồn SK&ĐS: https://suckhoedoisong.vn/gioi-han-nguyen-vong-dai-hoc-can-thiet-hay-tao-rui-ro-cho-nguoi-hoc-169251022180728915.htm