Giáo dục STEM - Khơi nguồn sáng tạo

Giáo dục STEM ở cấp tiểu học - “làn gió mới”

Từ các nguyên, vật liệu đơn giản, tái sử dụng, thông qua giáo dục STEM, giáo viên, học sinh đã làm được nhiều đồ dùng giảng dạy, các sản phẩm sáng tạo. Ảnh: HUỲNH NHƯ

Hoạt động giáo dục STEM ở bậc tiểu học được Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai thí điểm từ năm học 2022 - 2023 cho một số cơ sở giáo dục thuộc các tỉnh, thành phố. Đến năm học 2023 - 2024, bộ chỉ đạo các tỉnh, thành phố còn lại xây dựng kế hoạch triển khai theo lộ trình từng giai đoạn. Ưu điểm của giáo dục STEM trong trường tiểu học là có thể tổ chức dạy học tích hợp liên môn để các môn học bổ trợ cho nhau mà không phát sinh thêm thời lượng dạy học, giúp học sinh không chỉ hiểu biết về nguyên lý khoa học mà còn có thể thực hành vận dụng để tạo ra được sản phẩm từ những nguyên vật liệu đã qua sử dụng trong cuộc sống ngay trong lớp học mà không cần về nhà mới thực hiện được.

Thời gian qua, hoạt động giáo dục STEM ở cấp tiểu học trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng đã từng bước đạt được nhiều kết quả tích cực. Trường Thực hành Sư phạm (huyện Mỹ Xuyên) là một trong những trường tiếp cận STEM khá sớm. Để thực hiện hiệu quả chương trình, nhà trường thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn STEM cho giáo viên, xây dựng phòng học STEM, xây dựng chương trình giảng dạy STEM trong thời khóa biểu chính khóa.

Thầy Nguyễn Văn Chương - Phó Hiệu trưởng Trường Thực hành Sư phạm cho biết: “Trường Thực hành Sư phạm được chọn thí điểm tổ chức Câu lạc bộ STEM cho học sinh khối 1 đến khối 5 từ những năm học trước. Sau thời gian tổ chức Câu lạc bộ STEM tại trường, dựa trên những quan sát chủ yếu ở mức độ định tính, chúng tôi nhận thấy học sinh đã có nhiều thay đổi tích cực về phẩm chất, năng lực và hoạt động giáo dục STEM thu hút được sự quan tâm ngày càng nhiều hơn. Cụ thể, số lượng học sinh đăng ký tham gia Câu lạc bộ STEM và học tập qua hình thức bài học STEM ngày càng nhiều chứng tỏ sự lan tỏa tích cực của giáo dục STEM đến học sinh”.

Giờ học của học sinh lớp 1D - Trường Thực hành Sư phạm (huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng) sôi động và hấp dẫn hơn khi giáo viên lựa chọn giảng dạy theo bài học STEM. Ảnh: HUỲNH NHƯ

Mở đầu bài học STEM, học sinh được giáo viên đặt các câu hỏi liên quan đến bài học, sau khi cung cấp kiến thức, giáo viên chia lớp thành nhóm nhỏ để thực hành. Một tiết học sinh động dưới sự hướng dẫn của giáo viên đã giúp học sinh vận dụng kiến thức từ các môn học, tận dụng một số nguyên, vật liệu sẵn có, được thực hành, tự tin trình bày sản phẩm của mình với những thông điệp ý nghĩa. “Bài học STEM đã tạo nên không khí học tập sôi nổi và đầy hào hứng cho học sinh, giúp các em có cơ hội rèn luyện nhiều kỹ năng quan trọng như: làm việc nhóm, vẽ, nhận dạng và sắp xếp hình ảnh, quan sát, thuyết trình, đặc biệt là kỹ năng tự học, tự nghiên cứu để khám phá nhiều kiến thức cần thiết nhằm tạo ra sản phẩm theo yêu cầu”, cô Tiêu Ngọc Dung - giáo viên Trường Thực hành Sư phạm chia sẻ.

STEM mang đến cho học sinh cơ hội trải nghiệm, sáng tạo, giao lưu, học hỏi và thể hiện năng lực bản thân. Hoạt động này giúp các em có cơ hội đổi mới phương pháp học tập, vận dụng lý thuyết để giải quyết các vấn đề thực tiễn, giúp học sinh khắc sâu kiến thức những môn đã học, từ đó khơi dậy niềm đam mê sáng tạo. Đây cũng chính là tinh thần dạy học đổi mới theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Đồng thời, là hoạt động giúp nhà trường và thầy cô giáo được tiếp cận, giao lưu học hỏi thêm những phương pháp mới để ứng dụng vào việc dạy và học trong những năm học tiếp theo.

Phát huy năng lực, tư duy dạy và học

Đồng chí Châu Tuấn Hồng - Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo cho biết, tỉnh Sóc Trăng trên tinh thần đổi mới giáo dục, vận dụng linh hoạt và đa dạng các hình thức, phương pháp tổ chức dạy học thì STEM là hình thức tổ chức dạy học được quan tâm. Từ năm học 2018 - 2019, Sóc Trăng đã có đề tài nghiên cứu khoa học “Xây dựng mô hình giáo dục tích hợp STEM cho học sinh phổ thông ở tỉnh Sóc Trăng”. Hiện, giáo dục STEM tiếp tục được triển khai rộng rãi ở các cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh. Tùy vào điều kiện cơ sở vật chất, đặc thù môn học, các cơ sở giáo dục tổ chức các hình thức giáo dục STEM như: dạy học các môn khoa học theo bài học STEM, tổ chức hoạt động trải nghiệm STEM, tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học, kỹ thuật. Bước đầu triển khai thực hiện giáo dục STEM trong trường học đã mang nhiều hiệu quả tích cực. Học sinh vừa được học các kiến thức khoa học, kỹ thuật vừa biết cách để vận dụng những kiến thức đó vào thực tiễn; hình thành và phát triển khả năng giải quyết vấn đề thông qua kỹ năng tự nghiên cứu, tổng hợp, làm việc nhóm; phát triển tư duy sáng tạo trong học tập.

Một góc STEM trong lớp học để lưu giữ sản phẩm, khơi dậy khả năng sáng tạo và yêu thích khoa học công nghệ của học sinh. Ảnh: HUỲNH NHƯ

Từ năm học 2023 - 2024, Sở Giáo dục và Đào tạo Sóc Trăng đã triển khai giáo dục STEM đến 100% các trường tiểu học, trong đó, hướng dẫn thực hiện thí điểm mỗi học kỳ ít nhất một chủ đề. Đến năm học 2024 - 2025 thực hiện đại trà 100% ở trường tiểu học với tất cả các chủ đề giáo dục STEM. Ngoài ra, phòng giáo dục và đào tạo các huyện, thị xã, thành phố đã tổ chức Ngày hội STEM cấp huyện, tạo điều kiện cho học sinh được giao lưu, trải nghiệm với sự tham gia đông đảo của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh các trường tiểu học. Kết quả, có 213 trường tiểu học đã triển khai thực hiện; trong đó, có 740 bài học STEM và 158 hoạt động trải nghiệm STEM.

Hiện 100% cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh đã triển khai giáo dục STEM trong các tiết học, khuyến khích tổ chức hoạt động trải nghiệm STEM, hoạt động làm quen với nghiên cứu khoa học kỹ thuật. Ngoài ra các đơn vị còn tạo góc STEM trong lớp, góc STEM trong thư viện để lưu giữ sản phẩm, từ đó đã khơi dậy khả năng sáng tạo và yêu thích khoa học công nghệ của học sinh, giúp các em gắn kết kiến thức với thực tiễn cuộc sống trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu sản xuất bền vững.

Thông qua hoạt động giáo dục STEM, ngày hội STEM, các cơ sở giáo dục tiểu học đã nhận được sự đồng thuận ủng hộ từ phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội trong việc thực hiện Chương trình Giáo dục phổ thông 2018; học sinh có cơ hội để bộc lộ và phát triển những năng lực, phẩm chất của mình như phát huy năng lực sáng tạo, tư duy logic và khả năng giải quyết vấn đề tốt hơn. Cụ thể, năm học 2023 - 2024 tỷ lệ học sinh hoàn thành chương trình lớp học đạt 99,82% (so với năm học 2021 - 2022 khi chưa thực hiện giáo dục STEM tăng 0,42%).

Có thể nói, hoạt động giáo dục STEM thời gian qua đã góp phần nâng cao chất lượng dạy học và hình thành thói quen dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh thông qua các môn học, hoạt động giáo dục. Đồng thời, giúp đào tạo ra những thế hệ trẻ toàn diện cả về học thuật lẫn thúc đẩy sự sáng tạo bên trong của học sinh. Tuy còn khá mới mẻ nhưng với lợi ích mà STEM đem đến, các bậc phụ huynh có thể tin tưởng và lựa chọn STEM là mô hình học tập hiệu quả.

HUỲNH NHƯ