Giành chiến thắng khi ở trong tù, liệu cựu Tổng thống Philippines có thể trở thành thị trưởng?

Cựu Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. Ảnh: Reuters.

Nhưng chiến thắng vang dội này lại tạo ra tình thế khó xử cho Philippines, vì vị thị trưởng đắc cử đang bị giam giữ cách xa hàng nghìn dặm để chờ xét xử về các cáo buộc phạm tội ác chống lại loài người.

Các công tố viên tại Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) tại The Hague, Hà Lan cáo buộc vị chính trị gia 80 tuổi này tiến hành cuộc chiến tàn bạo chống ma túy khiến hàng nghìn người tử vong. Duterte phủ nhận các cáo buộc vi phạm nhân quyền và nhiều lần tuyên bố sẽ không khuất phục trước tòa án nước ngoài.

Phiên điều trần tiếp theo của ông sẽ diễn ra vào tháng 9, nhưng trước đó, các chuyên gia cho biết ông phải đối mặt với một cuộc chiến pháp lý mới, phức tạp giữa ICC và khu vực tài phán của Philippines về việc liệu ông có được phép tuyên thệ nhậm chức hay không.

Các chuyên gia cho biết Duterte có thể tuyên thệ nhậm chức thông qua người đại diện hoặc vắng mặt - có thể thông qua cuộc gọi video, nhưng chỉ khi tòa án có trụ sở tại The Hague cho phép.

Nếu ông được phép đảm nhiệm vai trò này, người ta sẽ đặt ra câu hỏi làm thế nào ông có thể quản lý thành phố Davao từ một trung tâm giam giữ ở một múi giờ khác.

Theo luật pháp Philippines, các nhiệm vụ hàng ngày có thể được giao cho con trai út của ông, Sebastian Duterte, người được bầu làm phó thị trưởng thành phố Davao.

Các chuyên gia cho biết nếu Duterte không được phép tuyên thệ, vai trò thị trưởng có thể thuộc về Karlo Nograles, người về nhì trong cuộc bầu cử, đối thủ lâu năm của Duterte ở Davao, nơi cả hai đều tranh giành ảnh hưởng.

Ramon Beleno, một nhà phân tích chính trị và cựu giáo sư của Đại học Ateneo de Davao, cho biết việc giao công việc cho Nograles có thể gây ra một thách thức pháp lý riêng biệt từ gia đình Duterte.

Duterte vẫn là một nhân vật quyền lực nhưng gây chia rẽ ở Philippines. Tại thành phố Davao, nơi ông giữ chức thị trưởng trong hơn hai thập kỷ trước khi trở thành tổng thống vào năm 2016, những người ủng hộ nhiệt thành cho rằng sự kiểm soát chặt chẽ của ông đối với thành phố này đã củng cố luật pháp và trật tự.

Luật sư của Duterte, Nicholas Kaufman, được hãng tin ABS-CBN của Philippines trích dẫn cho biết sự ủng hộ áp đảo dành cho Duterte trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2025 cho thấy sự phản đối của công chúng đối với nỗ lực xóa bỏ di sản của cựu tổng thống của chính phủ.

Trong một bài trả lời CNN, Kaufman cho biết "bất kỳ buổi lễ tuyên thệ nào cũng sẽ được quyết định và tuân thủ theo luật pháp của Philippines. Theo đó, quyết định về vấn đề này sẽ được đưa ra trong tương lai rất gần sau khi tất cả các phương án được thảo luận với luật sư người Philippines của cựu Tổng thống".

Cử tri coi cuộc bầu cử này là “lời chào cuối cùng” của Duterte và bỏ phiếu như một lời tri ân cuối cùng dành cho cựu lãnh đạo già nua.

Rào cản pháp lý chính mà Duterte phải đối mặt, bất chấp chiến thắng vang dội của ông trong cuộc bầu cử thị trưởng, là liệu ông có được phép tuyên thệ trong thời gian vắng mặt bắt buộc hay không.

Theo Joel Butuyan, một luật sư được ICC công nhận và là chủ tịch của tổ chức phi chính phủ về nhân quyền CenterLaw, tất cả các quan chức nhà nước được bầu đều phải tuyên thệ trong vòng 30 ngày kể từ ngày nhậm chức.

Butuyan cho biết, do không thể tuyên thệ tại quê nhà, Duterte sẽ phải tuyên thệ trước sự chứng kiến của một đại sứ hoặc lãnh sự Philippines tại The Hague, điều này có vẻ không thể xảy ra.

Ông cho biết: “Tôi không nghĩ ông ấy sẽ được phép ra ngoài chỉ để nhậm chức vì điều đó không nằm trong các quyền được liệt kê của một người bị cáo buộc tại ICC”.

Nếu ICC cấp phép cho Duterte, lời tuyên thệ sẽ được công nhận tại Philippines, nhưng ông “sẽ không thể thực hiện chức năng của mình vì ông ấy đang ở nước ngoài và bị giam giữ”, Butuyan cho biết.

Thị trưởng là bộ mặt của thành phố, đảm nhiệm các nhiệm vụ hành chính, tất cả đều khó có thể thực hiện hiệu quả nếu Duterte đang ngồi ở bên kia bán cầu, nhà phân tích chính trị Beleno cho biết.

Trong hồ sơ nộp lên Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) hồi đầu tháng này, Kaufman cho biết không có cơ sở pháp lý nào cho vụ kiện chống lại Duterte vì Philippines không còn là thành viên của Quy chế Rome.

Duterte đã rút Philippines khỏi ICC, nhưng theo cơ chế, tòa án vẫn có thẩm quyền đối với các tội ác được thực hiện trong thời gian quốc gia này còn là thành viên.

Hiện tại, tranh cãi chính trị đang bế tắc. Nhưng thành trì của Rodrigo Duterte vẫn đứng vững, những người ủng hộ ông mong chờ ngày ông chính thức được tuyên bố là thị trưởng và trở về phục vụ đất nước.

TD (theo CNN)