Giá năng lượng gặp khó giữa thương chiến Mỹ - Trung

Động thái của Trung Quốc diễn ra sau khi Tổng thống Donald Trump áp đặt thêm 10% thuế quan đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ.

Tác động tức thời không đáng kể

Mặc dù mức 10% thấp hơn mức thuế lên tới 60% ông Donald Trump từng đe dọa trong chiến dịch tranh cử Tổng thống Mỹ vào năm ngoái, nhưng vẫn đủ để thúc đẩy Trung Quốc phản ứng ngay lập tức. Động thái đáp trả của Trung Quốc được quan tâm trên thị trường năng lượng bởi quốc gia này là nhà nhập khẩu lớn nhất thế giới đối với dầu thô, khí gas và than.

Tuy nhiên, tác động tức thời đối với giá năng lượng được giới chuyên gia dự báo sẽ không đáng kể, sau khi đánh giá cơ cấu nhập khẩu của Trung Quốc đối với các mặt hàng kể trên.

Trung Quốc đã nhập khẩu 5,99 triệu thùng dầu thô từ Mỹ trong tháng 1-2025. Con số này chỉ tương đương với khoảng 193.000 thùng mỗi ngày, ít hơn 2% tổng lượng nhập khẩu dầu thô của Trung Quốc.

Đối với mặt hàng LNG, lượng nhập khẩu của Trung Quốc từ Mỹ cũng khiêm tốn trong những tháng gần đây, với tháng 1 đạt 190.000 tấn, giảm so với mức 220.000 tấn vào tháng 12-2024. Và lượng nhập khẩu cao nhất từ Mỹ trong 2 năm qua là 780.000 tấn vào tháng 10 năm ngoái.

Trong khi đó, tổng lượng LNG nhập khẩu của Trung Quốc trung bình khoảng 6,5 triệu tấn mỗi tháng, nghĩa là Mỹ đang cung cấp trong phạm vi từ 3-12% tổng nhu cầu nhập khẩu của Trung Quốc. Theo dữ liệu theo dõi các chuyến tàu biển, Mỹ đã cung cấp khoảng 6% lượng khí tự nhiên hóa lỏng nhập khẩu của Trung Quốc vào năm ngoái.

Còn với nhu cầu than, lượng nhập khẩu lớn nhất từ Mỹ trong 2 năm qua là 1,55 triệu tấn. Trong khi đó, dữ liệu hải quan của Trung Quốc cho thấy, tổng lượng than nhập khẩu trung bình là 45,2 triệu tấn mỗi tháng vào năm 2024, cho thấy Mỹ chỉ là nhà cung cấp phụ khi chiếm hơn 3%.

Nguy cơ tiếp tục leo thang

Mặc dù không ảnh hưởng tức thời đến thị trường năng lượng, nhưng phản ứng đáp trả ngay lập tức của Trung Quốc làm tăng nguy cơ gia tăng căng thẳng thương mại giữa 2 nền kinh tế lớn nhất thế giới. Rủi ro là một loạt biện pháp trả đũa khiến tăng trưởng kinh tế toàn cầu chậm lại và lạm phát tăng, khi các quốc gia phải sắp xếp lại chuỗi cung ứng và giải quyết tình trạng gián đoạn gia tăng đối với các ngành công nghiệp như sản xuất và xây dựng.

Động thái của Trung Quốc đã dập tắt hy vọng rằng nước này có thể đạt được thỏa thuận để tránh thuế quan, sau khi ông Donald Trump nói sẽ sớm đàm phán với Chủ tịch Tập Cận Bình và thể hiện miễn cưỡng áp thuế lên Trung Quốc.

Diễn biến hiện tại có nguy cơ làm xấu đi mối quan hệ Mỹ - Trung (vốn đã ổn định hơn kể từ khi ông Tập Cận Bình và ông Joe Biden ngồi lại tại San Francisco vào tháng 11-2023) khi Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết nước này sẽ đệ đơn khiếu nại lên Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) do phía Mỹ đã làm gián đoạn hoạt động thương mại bình thường giữa 2 nước.

Theo nhận định của các chuyên gia, cả Trung Quốc và Mỹ có thể thích ứng mà không gặp quá nhiều bất tiện với thuế quan nhập khẩu năng lượng này, nó khuếch đại căng thẳng và đẩy nhanh xu hướng ngày càng chia thế giới thành 2 khối thương mại: một khối hợp tác kinh tế với nước Mỹ của ông Donald Trump và các đồng minh của nước này, còn một khối thích giao dịch với Trung Quốc và những quốc gia trong khối BRICS.

Rủi ro là ông Donald Trump có khả năng tiếp tục tấn công cả các đồng minh hoặc láng giềng như Canada và Mexico bằng thuế quan như một phần trong chương trình nghị sự "Nước Mỹ trên hết" của ông, một chính sách có thể thúc đẩy các nhà sản xuất hàng hóa hướng tới hợp tác nhiều hơn với khối thương mại BRICS đang nổi lên.

Ngay cả 27 quốc gia thành viên trong liên minh châu Âu (EU) cũng bị ông Donald Trump đe dọa sẽ sớm áp thuế trừng phạt. Các gián đoạn chuỗi cung ứng và trì hoãn quyết định đầu tư của các doanh nghiệp do sự thay đổi nhanh chóng và khó lường của chính sách là nguyên nhân đe dọa tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu.

Nguồn cung kỳ vọng tăng

Kế hoạch 3-3-3 của Scott Bessent, người được Tổng thống Donald Trump chọn làm Bộ trưởng Tài chính Mỹ là yếu tố ảnh hưởng tới xu hướng giá dầu thô trong vài năm tới. Kế hoạch thử nghiệm này được lấy cảm hứng từ kế hoạch “ba mũi tên” của cố Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe (chính sách tiền tệ nới lỏng, chính sách tài khóa mạnh tay, cải cách cơ cấu).

Tuy nhiên, kế hoạch 3-3-3 của Scott Bessent khác ở chỗ tập trung vào hạ chi phí cho nền kinh tế: tăng sản lượng dầu thô thêm 3 triệu thùng mỗi ngày, giảm thâm hụt ngân sách xuống còn 3% GDP vào 2028; thúc đẩy tăng trưởng GDP hàng năm lên 3%.

Hiện tại, dự báo của Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) cho thấy cán cân cung - cầu dầu thô thế giới năm 2025 sẽ dư thừa khoảng 250.000 thùng mỗi ngày, tương đương 0,24% nhu cầu tiêu thụ. Và cung - cầu năm 2026 thặng dư tăng lên mức 720.000 thùng mỗi ngày, tương đương 0,68% nhu cầu tiêu thụ.

Có thể thấy chỉ với mức độ dư thừa nhẹ, giá dầu thô WTI hiện tại đang giao dịch quanh mức 71 USD/thùng, thấp hơn 6,5% so với mức giá giao dịch trung bình của năm 2024.

Vậy nếu kế hoạch tăng nguồn cung dầu thô thêm 3 triệu thùng mỗi ngày (tương đương 2,9% nhu cầu tiêu thụ) của Mỹ được thực thi mạnh tay, giá dầu thô nằm trong xu hướng giảm dài hạn, bởi nguồn cung dư thừa lớn. Điều này có thể liên tưởng tới sự kiện lịch sử của ngành dầu mỏ vào tháng 4-2020 đã lần đầu tiên chứng kiến giá dầu thô kỳ hạn ở Mỹ giảm sâu xuống dưới mức 0 USD/thùng.

Và cán cân cung - cầu năm 2020 dư thừa khoảng 2 triệu thùng mỗi ngày, tương đương 2,2% nhu cầu tiêu thụ. Kế hoạch tăng nguồn cung dầu thô của Scott Bessent không chỉ tốt cho nền kinh tế Mỹ, mà còn tốt cho nền kinh tế toàn cầu. Tăng trưởng GDP toàn cầu có điều kiện mở rộng nhờ chi phí năng lượng có xu hướng giảm, bởi giá các mặt hàng năng lượng khác như gas và than cũng có mối tương quan cao với giá dầu.

Phạm Tuấn