Gen Z và mạng xã hội: Cần có 'sức đề kháng' mạnh mẽ

Sinh viên Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông (Đại học Thái Nguyên) thường xuyên sử dụng mạng xã hội để chia sẻ các hoạt động đoàn, hội.

Tận dụng mạng xã hội để phát triển bản thân

Đối với Gen Z, mạng xã hội (MXH) không chỉ giúp họ kết nối với bạn bè và gia đình mà còn mở rộng mối quan hệ xã hội, tiếp cận mạng lưới thông tin rộng lớn. Việc sử dụng MXH trở thành một phần không thể thiếu trong học tập, làm việc và phát triển nghề nghiệp. Đặc biệt, các nền tảng như YouTube, TikTok, Instagram và Facebook mở ra cơ hội học hỏi nhanh chóng, giao lưu với chuyên gia trong ngành, cũng như xây dựng thương hiệu cá nhân và sáng tạo nội dung.

Lương Minh Huệ, sinh sống tại phường Đồng Quang (TP. Thái Nguyên), là một trong những gương mặt trẻ nổi bật trong lĩnh vực sáng tạo nội dung số. Hành trình đến với công việc này của Huệ bắt đầu khá tình cờ vào năm 2021, khi cô chụp một bức ảnh tại quán cà phê mình yêu thích và chia sẻ lên MXH. Huệ chia sẻ: Ban đầu chỉ là chia sẻ sở thích cá nhân, nhưng khi thấy mọi người quan tâm và tương tác nhiều, mình nhận ra đây là cơ hội phát triển nghề nghiệp của bản thân.

Huệ tập trung sản xuất các video review quán cà phê tại Thái Nguyên. Không chỉ đơn thuần là đánh giá đồ uống hay không gian, Huệ còn mang đến góc nhìn cá nhân đầy cảm xúc, kết hợp với lối kể chuyện gần gũi, hình ảnh chỉn chu và âm nhạc phù hợp. Hiện tại, tài khoản TikTok của Huệ có hơn 15.000 người theo dõi, Facebook đạt khoảng 5.000 lượt theo dõi. Việc duy trì nội dung chất lượng không chỉ giúp Huệ xây dựng thương hiệu cá nhân mà còn mang lại nguồn thu nhập ổn định từ các hợp đồng quảng cáo, hợp tác với thương hiệu và quán cà phê.

Bạn trẻ Lục Văn Toàn thì lại ghi dấu ấn với các video trải nghiệm du lịch, khám phá văn hóa Thái Nguyên. Bắt đầu từ năm 2022, Toàn thường xuyên chia sẻ các nội dung về địa điểm ăn uống, danh lam thắng cảnh, các sự kiện văn hóa, lễ hội tại quê mình. Toàn tâm sự: Thái Nguyên có rất nhiều điều thú vị, từ cảnh đẹp, di tích lịch sử đến những món ăn ngon, nhưng chưa được quảng bá rộng rãi. Vì vậy, mình muốn tận dụng sức mạnh của MXH để giới thiệu theo một cách mới mẻ, sinh động hơn.

Một trong những video gây ấn tượng mạnh mẽ của Toàn gần đây là hành trình trải nghiệm trên chuyến tàu du lịch kết nối Hà Nội - Thái Nguyên, với hàng chục nghìn lượt xem. Anh đã ghi lại toàn bộ quá trình di chuyển, khung cảnh hai bên đường, những điểm đến hấp dẫn, đồng thời lồng ghép câu chuyện về sự phát triển du lịch địa phương. Nhờ sự đầu tư nghiêm túc, Toàn dần trở thành một trong những gương mặt nổi bật trong cộng đồng sáng tạo nội dung về du lịch Thái Nguyên. Hiện tại, ngoài việc nhận hợp đồng truyền thông từ các doanh nghiệp, Toàn cũng tận dụng MXH để phát triển công việc kinh doanh riêng, tối ưu hóa khả năng tiếp cận khách hàng.

Thách thức từ thông tin xấu, độc

Bên cạnh những lợi ích to lớn, MXH cũng tiềm ẩn không ít rủi ro, đặc biệt là vấn đề kiểm soát thông tin và tác động tiêu cực từ những luồng tin chưa được kiểm chứng. Với xu hướng tiếp nhận thông tin nhanh, nhiều bạn trẻ có thể trở thành nạn nhân của tin giả, tin sai lệch hoặc các nội dung kích động.

Trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, đã có không ít vụ việc liên quan đến hành vi phát tán thông tin sai sự thật trên MXH của các bạn trẻ. Chẳng hạn, vào 20/6/2022, sau khi đọc bài viết có nội dung: “Từ hôm nay 20/6 đến hết ngày 20/9, đảng viên, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang... vi phạm nồng độ cồn sẽ bị gửi thông báo về cơ quan trên trang fanpage "Thái Nguyên New", P.V.H (sinh năm 1995) đã tự biên tập và đăng tải bình luận vào bài viết trên với nội dung: “Gửi về cơ quan xong bị giấu tịt đi luôn vậy là xong ha. Luật pháp Việt Nam sinh ra để dành cho dân đen là đúng luôn rồi...".

Qua quá trình làm việc với cơ quan Công an, đối tượng thừa nhận đăng tải nội dung này nhằm mục đích giải tỏa bức xúc cá nhân và chủ động xóa nội dung bình luận sai sự thật, cam kết xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về hành vi của mình.

Sinh viên Trường Đại học Công nghệ thông tin và truyền thông nghiên cứu tại phòng lab.

Gần đây, một sự việc đáng chú ý xảy ra trong nhóm chat “Tân Sinh Viên ICTU” trên ứng dụng Facebook messenger, do sinh viên N.V.H. (Trường Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông) lập ra nhằm giúp tân sinh viên khóa 23 trao đổi thông tin và hỗ trợ nhau trong học tập. Ngày 16/8/2024, tài khoản Facebook N.Đ.L chia sẻ một bài viết có nội dung chưa được kiểm chứng, gây ảnh hưởng đến danh dự và uy tín của Nhà trường.

Là quản trị viên nhóm, nhưng N.V.H. không nhận thức được mức độ nghiêm trọng của thông tin, thiếu sự kiểm chứng trước khi để bài viết lan truyền, dẫn đến tác động tiêu cực trong cộng đồng sinh viên. Trước vụ việc này, nhà trường và cơ quan chức năng đã vào cuộc, đưa ra hình thức kỷ luật phù hợp nhằm răn đe, nâng cao ý thức trách nhiệm của sinh viên khi sử dụng MXH…

Tăng cường "sức đề kháng"

Tỉnh Thái Nguyên hiện có 70.862 học sinh, sinh viên theo học tại 31 cơ sở giáo dục đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp; trong đó hơn 90% tham gia các mạng xã hội như Facebook, TikTok, Instagram... Trước những nguy cơ tiềm ẩn của MXH, nhiều trường đại học, cao đẳng tại Thái Nguyên đã chủ động trang bị kiến thức cho sinh viên về cách sử dụng MXH an toàn và có trách nhiệm. Định kỳ mỗi năm, các trường lại tổ chức "Tuần sinh hoạt công dân - sinh viên", mời các chuyên gia, lực lượng Công an đến tuyên truyền về pháp luật an ninh mạng, hướng dẫn nhận diện và phòng tránh tin giả, thông tin xấu, độc.

Anh Nghiêm Văn Long, Bí thư Đoàn Trường Đại học Sư phạm (Đại học Thái Nguyên) cho biết: Chúng tôi không chỉ tổ chức các buổi tuyên truyền mà còn thường xuyên tập huấn kỹ năng sử dụng MXH một cách văn minh, hiệu quả. Sinh viên cần chủ động trở thành người dùng thông minh, tận dụng tối đa lợi ích của MXH nhưng cũng phải cẩn trọng với những rủi ro đi kèm.

Đồng chí Tạ Văn Việt, Phòng An ninh chính trị nội bộ (Công an tỉnh), chia sẻ: Trên địa bàn tỉnh, trung bình mỗi năm cơ quan chức năng xử lý khoảng 6 vụ việc liên quan đến MXH của sinh viên, trong đó phần lớn là hành vi phát tán thông tin không chính xác. Trước thực trạng này, Công an tỉnh Thái Nguyên đã đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật về an toàn thông tin và an ninh mạng.

Hằng năm, đơn vị phối hợp với các trường đại học, cao đẳng, trung cấp tổ chức khoảng 20 buổi tuyên truyền về các quy định pháp luật liên quan như Luật An ninh mạng, Nghị định 15/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, Luật Hình sự… Bên cạnh đó, lực lượng chức năng cũng cảnh báo sinh viên về các phương thức, thủ đoạn lừa đảo trên không gian mạng, đưa ra các ví dụ cụ thể nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng tránh. - đồng chí Tạ Văn Việt

Nhờ các biện pháp tuyên truyền và phối hợp chặt chẽ, tình trạng học sinh, sinh viên vi phạm quy định khi tham gia MXH có xu hướng giảm. Để tránh các vi phạm pháp luật trên không gian mạng, lực lượng chức năng khuyến cáo học sinh, sinh viên cần cẩn trọng khi chia sẻ thông tin, không đăng tải nội dung nhạy cảm liên quan đến chính trị, tôn giáo hoặc chưa được kiểm chứng.

Mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của Gen Z, mang lại nhiều cơ hội phát triển cá nhân, học tập, nghề nghiệp cũng như kết nối cộng đồng. Để tận dụng tối đa lợi ích mà MXH mang lại, Gen Z cần trang bị cho mình "sức đề kháng số" mạnh mẽ - không chỉ là khả năng chọn lọc thông tin mà còn là ý thức trách nhiệm khi chia sẻ và tương tác trực tuyến. Khi sử dụng MXH một cách thông minh, có chọn lọc và có định hướng, người trẻ không chỉ bảo vệ chính mình mà còn góp phần xây dựng một môi trường số lành mạnh, tích cực và bền vững.

Minh Anh