García Márquez chưa từng muốn đưa 'Trăm năm cô đơn' lên màn ảnh

Một cảnh trong phim Trăm năm cô đơn. Ảnh: Pablo Arellano/Netflix.

Gabriel José García Márquez (1928 - 2014) được biết đến qua các tiểu thuyết Tình yêu thời thổ tả, Hồi ức về những cô gái điếm buồn của tôi, Những người hành hương kỳ lạ... và hơn cả là Trăm năm cô đơn. Tên tuổi ông gắn liền với chủ nghĩa hiện thực huyền ảo, tác phẩm của ông tiêu biểu cho nền văn học Mỹ Latinh. García Márquez được trao giải Nobel Văn chương năm 1982.

Không chỉ để lại dấu ấn trên văn đàn, García Márquez còn gắn bó suốt đời với điện ảnh, đầu tiên ở vai trò nhà phê bình phim, sau đó là biên kịch, và cuối cùng là giám đốc của một trường điện ảnh, theo tạp chí Sight Lines.

Lớn lên cùng những bộ phim

Tình yêu điện ảnh của García Márquez nảy nở từ thuở thơ ấu ở Aracataca, vùng Caribe thuộc miền bắc Colombia. Chín năm đầu đời García Márquez sống với ông bà. Ông nội García Márquez, Đại tá Nicolás Márquez, đã đưa cháu trai đi khắp mọi nơi trong thị trấn nhỏ, thường là rạp chiếu phim Olympia. Vị đại tá yêu cầu cậu bé kể lại cốt truyện những bộ phim mà họ xem - ví dụ Dracula của Bela Lugosi.

Bên cạnh truyền đạt cảm giác mạnh mẽ về chủ nghĩa hiện thực khắc nghiệt thông qua những câu chuyện về trải nghiệm của mình trong cuộc nội chiến Colombia vào đầu thế kỷ, vị đại tá còn giúp Gabito (tên gọi thân mật của García Márquez) hình thành hiểu biết về cấu trúc tường thuật. Song song, bà của Gabito giải phóng trí tưởng tượng kỳ diệu của cậu bằng cách chia sẻ những giấc mơ kỳ ảo và thần thoại dân gian.

Gabriel Márquez gắn bó với điện ảnh suốt đời. Ảnh: Evanston Public Library.

García Márquez bắt đầu sự nghiệp báo chí vào năm 1948. Trong bảy năm tiếp theo, ông viết bài cho El Universal, El Heraldo ở Barranquilla và El Espectador ở Bogota. Bên cạnh những suy ngẫm kỳ quặc về các chủ đề như truyện tranh, bàn chân của Greta Garbo, võ sĩ quyền Anh Joe Louis, Charlie Chaplin, Edgar Allan Poe và Rita Hayworth, García Márquez thường viết về phim ảnh.

Nhờ nghề báo, García Márquez xây dựng hiểu biết về cách thức hoạt động của câu chuyện trong phim, không chỉ thông qua cốt truyện, diễn xuất và lời thoại, mà còn ở cách sử dụng máy quay. Ông coi bộ phim tân hiện thực của Italy Bicycle Thieves (Kẻ trộm xe đạp, 1948) là “bộ phim nhân văn nhất từng ra đời”. Miracle in Milan (Điều kỳ diệu ở Milan, 1951) của De Sica còn tác động nhiều hơn đến chàng tác giả trẻ. Kết hợp giữa chủ nghĩa tân hiện thực và kỳ ảo, bộ phim đáng yêu này đã mở đường cho phong cách hiện thực huyền ảo mang tính đột phá đặc trưng của García Márquez.

Năm 1955, García Márquez được điều động sang châu Âu làm phóng viên nước ngoài cho tờ El Espectador. Ở Rome, ông ấn tượng với La Scuola Sperimentale di Cinematografia (Trường quay phim thực nghiệm), nơi các đạo diễn tương lai của Mỹ Latinh đang học các kỹ thuật làm phim.

García Márquez trở về Barranquilla vào năm 1958 để kết hôn với Mercedes Barcha. Ba năm sau, García Márquez cùng vợ và con trai hai tuổi Rodrigo chuyển đến Mexico với mục tiêu duy nhất là trở thành biên kịch "để tiếp cận với số đông". Sau đó ông tham gia biên kịch, sản xuất một số bộ phim.

“Có một thời tôi hứng thú với điện ảnh hơn nhiều so với tiểu thuyết. Tôi tin đó là phương tiện biểu đạt giúp tôi có thể tiến xa hơn văn học”, García Márquez từng bộc bạch.

Tác phẩm "kháng cự" điện ảnh

“Tôi có thể đảm bảo hầu hết câu chuyện trong Trăm năm cô đơn đều đã lọt qua bàn làm việc của các nhà sản xuất phim, họ từ chối với lý do chúng không đủ thực tế và hấp dẫn. Lúc đó, tôi vô cùng thất vọng. Tôi cảm thấy lạc lõng trong thế giới điện ảnh đến nỗi bắt đầu viết Trăm năm cô đơn. Như tôi vẫn luôn nói, tác phẩm này viết ra nhằm kháng cự lại điện ảnh, theo nghĩa nó cho thấy văn chương có biên giới rộng lớn hơn, tiềm tàng những khả năng lay động lòng người vĩ đại hơn điện ảnh”, ông nói.

Bìa sách Trăm năm cô đơn.

Tuy nhiên, García Márquez không thể từ bỏ điện ảnh mãi mãi. Cùng với tiếng tăm của ông, lời mời chuyển thể tác phẩm cũng tăng theo. Ông tham gia biên kịch, sản xuất nhiều bộ phim. García Márquez được mời làm giám đốc trường điện ảnh và truyền hình quốc tế mới thành lập của Cuba vào năm 1986. Mục đích của trường là "đào tạo các đạo diễn chuyên nghiệp ở Mỹ Latinh, châu Á và châu Phi".

Thuở sinh thời, hàng thập kỷ liền García Márquez đã từ chối những nhà làm phim ngỏ ý đưa tác phẩm kinh điển Trăm năm cô đơn của ông lên màn ảnh kể từ khi cuốn sách ra mắt vào năm 1967. Tuy nhiên, sau khi ông qua đời, hai người con trai của Márquez, Rodrigo và Gonzalo, đã ký hợp đồng với Netflix để sản xuất series phim dựa trên Trăm năm cô đơn. Phim dự kiến gồm 2 phần, phần 1 gồm 8 tập vừa lên sóng vào ngày 11/12 vừa qua.

Mở đầu Trăm năm cô đơn, hai anh em họ José Arcadio Buendía và Úrsula Iguarán, dù bị gia đình phản đối, vẫn quyết chí kết hôn rồi rời bỏ ngôi làng quê hương. Họ bắt đầu hành trình dài tìm kiếm nơi mới để định cư cùng những người bạn đồng hành và các nhà phiêu lưu.

Họ tìm thấy một thị trấn lý tưởng bên sông đầy những viên đá cổ đại, đặt tên là Macondo. Nhiều thế hệ của dòng họ Buendía sau đó định hình tương lai của thị trấn huyền thoại này. Nơi đây bị ám ảnh bởi sự điên loạn, những mối tình bất thành, cuộc chiến đẫm máu và phi lý, cùng nỗi sợ hãi về một lời nguyền khủng khiếp, tuyệt vọng là một trăm năm cô đơn.

Kết hợp giữa thần thoại, lịch sử và siêu nhiên, cuốn sách khám phá các chủ đề về tình yêu, cô đơn, quyền lực và định mệnh bằng cách quan sát vòng xoáy tham vọng, bi kịch của dòng tộc này. Bằng lối viết giàu trí tưởng tượng, García Márquez đã phơi bày bản chất của kiếp người và lý giải nội lực đằng sau chiến tranh, biến động chính trị và bản sắc văn hóa của Mỹ Latinh.

Tưởng chừng không thể chuyển tải lên màn ảnh, nhưng 10 năm sau khi García Márquez qua đời, khán giả toàn cầu đã có thể thấy Macondo từ trang sách tái hiện sống động trên phim. Netflix tuân thủ cam kết với gia đình García Márquez: Macondo từ trí tưởng tượng bước ra đời thực phải đặt tại Colombia và do bàn tay người Colombia xây dựng. Phim đã để lại dấu ấn khắp đất nước với đội ngũ sản xuất gồm hơn 900 người, phần lớn là người Colombia.

Tại Alvarado, Tolima, Macondo xây trên khu đất rộng hơn 540.000 m2, với cảnh quan tự nhiên phù hợp và thuận lợi cho việc cải thiện đường sá, nâng cấp lối vào, xây dựng hệ thống thoát nước, thiết đặt lều trại, chuẩn bị đất đai và thực hiện các nghiên cứu địa hình. Dự án quy tụ khoảng 150 nghệ nhân từ khắp đất nước, hợp tác với hơn 850 nhà cung cấp địa phương để biến thị trấn huyền thoại này thành hiện thực.

Theo ước tính của Netflix, bộ phim đã đóng góp 225 tỷ peso Colombia (hơn 1,3 nghìn tỷ VND) vào GDP nước này.

Tâm Anh