Fibermaxxing: Xu hướng tối đa hóa chất xơ trong khẩu phần ăn lợi hay hại?

Fibermaxxing chỉ mang lại lợi ích cho sức khỏe khi ăn đủ và đúng. (Nguồn: Getty)

Từ vai phụ trở thành nhân vật chính

Vốn ít được nhắc đến trong các chủ đề về dinh dưỡng, giờ đây, chất xơ đang dần trở thành tâm điểm trong hành trình chăm sóc sức khỏe hiện đại. Theo nền tảng video SendShort, hashtag #fibermaxxing đã vượt mốc 157 triệu lượt sử dụng, đồng thời thu hút sự quan tâm lớn trên các nề tảng mạng xã hội khác như Instagram và YouTube. Không chỉ tạo hiệu ứng thị giác qua những bát yến mạch đầy hạt chia và trái cây, xu hướng này còn lan rộng nhờ những chia sẻ truyền miệng về khả năng hỗ trợ giảm cân, làm đẹp da, cải thiện tiêu hóa và tăng cường sức khỏe tinh thần.

Cô Steph Grasso (Mỹ), chuyên gia dinh dưỡng nổi tiếng trên mạng xã hội với hơn hai triệu người theo dõi trên TikTok và gần 300.000 người theo dõi trên Instagram cho biết, cô đã dành phần lớn các nội dung trên mạng xã hôịnăm 2024 để phổ biến về chất xơ. Các video hướng dẫn cách bổ sung chất xơ từ đậu, hạt, rau quả… luôn nhận được hàng triệu lượt xem và bình luận. Cô chia sẻ: “Protein từng là tâm điểm, nhưng giờ mọi người bắt đầu chú ý đến chất xơ, đặc biệt khi tỷ lệ ung thư đại tràng đang tăng”.

Không chỉ cô Steph Grasso, chuyên gia dinh dưỡng toàn diện Denise Tam tại Hong Kong (Trung Quốc) cũng nhận định, chất xơ thực sự xứng đáng trở thành ưu tiên hàng đầu trong chế độ ăn uống hiện đại. “Chúng ta vẫn chưa hấp thụ đủ chất xơ. Nhưng một khi hiểu rõ tầm quan trọng của nó, bạn sẽ không còn xem thường nữa”, cô nói.

Lợi ích toàn diện

Chất xơ từ lâu được biết đến với vai trò điều hòa hệ tiêu hóa. Những nghiên cứu gần đây mở rộng đáng kể hiểu biết về các lợi ích ít được biết đến của loại chất này.

Theo chuyên gia dinh dưỡng toàn diện Denise Tam, điều đầu tiên cần nhấn mạnh là mối liên kết mật thiết giữa chất xơ và hệ vi sinh vật đường ruột. Đây không chỉ là “cư dân” giúp tiêu hóa thức ăn mà còn là thành phần quyết định đến khả năng miễn dịch, chuyển hóa và thậm chí là tâm trạng. Khi được nuôi dưỡng bằng chất xơ, các vi khuẩn có lợi sẽ hoạt động hiệu quả hơn, giúp kiểm soát viêm, hỗ trợ phân giải thức ăn và bảo vệ niêm mạc ruột.

Chất xơ cũng được ghi nhận là công cụ đắc lực trong việc kiểm soát cân nặng. Nhờ khả năng làm chậm quá trình hấp thụ glucose và tạo cảm giác no lâu, thực phẩm giàu chất xơ giúp giảm cảm giác thèm ăn và hạn chế tình trạng ăn uống vô độ. Một nghiên cứu năm 2019 công bố trên tạp chí khoa học The Journal of Nutrition (Mỹ) cho thấy, nhóm người tăng cường chất xơ khi giảm cân không chỉ giảm được nhiều cân hơn mà còn duy trì chế độ ăn lâu dài hiệu quả hơn.

Không dừng lại ở đó, chất xơ còn có khả năng phòng ngừa một số loại ung thư, đặc biệt là ung thư đường tiêu hóa và ung thư liên quan đến nội tiết. Bằng cách hỗ trợ thải độc và điều hòa hormone, chất xơ đóng vai trò như một tấm chắn sinh học, bảo vệ tế bào khỏi các tác nhân gây hại. Các nghiên cứu trên hai tạp chí khoa học của Mỹ Cancer (2020) và The American Journal of Clinical Nutrition (2016) lần lượt ghi nhận mối liên hệ giữa lượng chất xơ cao và nguy cơ thấp hơn với ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt.

Sức khỏe tim mạch cũng là một lĩnh vực hưởng lợi rõ rệt. Nhờ cơ chế liên kết và đào thải qua đường tiêu hóa, chất xơ hòa tan có thể làm giảm cholesterol LDL - yếu tố chính gây xơ vữa động mạch. Một nghiên cứu tổng quan đăng trên Nutrition (Mỹ) xác nhận, việc duy trì chế độ ăn giàu chất xơ giúp làm giảm đáng kể nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.

Một lợi ích khác không kém phần quan trọng là chất xơ đóng vai trò tích cực trong việc điều chỉnh tâm trạng và sức khỏe tinh thần. Khoảng 90% thụ thể serotonin – hormone điều hòa cảm xúc, được tìm thấy ở đường ruột, không phải trong não. Điều này lý giải vì sao những người có hệ tiêu hóa khỏe mạnh thường cảm thấy nhẹ nhàng, minh mẫn và kiểm soát cảm xúc tốt hơn. Một hệ vi sinh đường ruột bị rối loạn, ngược lại, có thể làm gia tăng các triệu chứng lo âu, trầm cảm hoặc rối loạn căng thẳng.

Khi “nhiều” không đồng nghĩa với “tốt”

Fibermaxxing mang đến nhiều lợi ích rõ rệt, song các chuyên gia vẫn nhấn mạnh rằng, việc tối đa hóa chất xơ không nên bị hiểu sai thành việc tiêu thụ càng nhiều càng tốt. Trong khi các hướng dẫn dinh dưỡng tại Mỹ và Anh khuyến nghị mức tiêu thụ chất xơ mỗi ngày dao động từ 25–34 gam (tùy theo giới tính và độ tuổi), một số người chạy theo xu hướng đã đẩy mức tiêu thụ lên 70-100 gam mỗi ngày - gấp đôi, thậm chí gấp ba lần mức bình thường.

Tiến sĩ Lewis Mattin, giảng viên cao cấp tại Khoa Khoa học sự sống, Đại học Westminster (Anh), cảnh báo: “Chúng ta chưa có đủ bằng chứng khoa học để xác nhận tính an toàn của việc tiêu thụ chất xơ vượt ngưỡng 40-50 gam mỗi ngày trong thời gian dài”. Theo ông, việc lạm dụng bột chất xơ hoặc loại bỏ nhóm thực phẩm khác để nhường chỗ cho chất xơ có thể dẫn đến rối loạn hấp thụ vi chất, thiếu năng lượng và làm suy giảm sức khỏe tổng thể.

Chuyên gia dinh dưỡng kiêm tác giả cuốn sách Mostly Plant-Based (Tạm dịch: Thực dưỡng thiên về thực vật) Mia Syn (Mỹ) đồng tình: “Cái gì quá cũng không tốt. Nhiều người tăng lượng chất xơ đột ngột mà không bổ sung nước, gây đầy hơi, táo bón, thậm chí rối loạn tiêu hóa”. Bà cũng khuyên nên tiếp cận theo từng bước nhỏ.

Các chuyên gia đều thống nhất rằng, chất xơ nên đến từ thực phẩm tự nhiên thay vì thực phẩm chức năng. Chất xơ không phải là giải pháp “ăn vào là khỏe”, cũng không nên được thần thánh hóa như một liều thuốc vạn năng. Việc đề cao vai trò của chất xơ là cần thiết, nhưng điều đó không có nghĩa là càng tiêu thụ nhiều càng tốt, hay vội vàng áp dụng những công thức lan truyền trên mạng xã hội một cách thiếu chọn lọc.

Kha Ninh