F-47 đọ Tempest: Nhật Bản có từ bỏ châu Âu để theo đuổi chiến đấu cơ thế hệ 6 của Mỹ?

Ảnh đồ họa chiến đấu cơ thế hệ 6 F-47 của Mỹ. Ảnh: Getty.

Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba đã nhận được đề xuất từ Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc Tokyo mua tiêm kích tàng hình thế hệ thứ 6 F-47 – mẫu máy bay hiện đang được phát triển cho Không quân Mỹ và dự kiến sẽ chính thức đưa vào biên chế trong giai đoạn đầu đến giữa thập niên 2030.

Tổng thống Trump lần đầu đề cập đến khả năng phát triển phiên bản xuất khẩu của F-47 vào ngày 21/3, khi ông công bố Boeing đã được chọn làm nhà thầu chính phát triển mẫu máy bay này. Nếu được phép bán ra nước ngoài, Nhật Bản nhiều khả năng sẽ là khách hàng tiềm năng nhất, thậm chí có thể mua số lượng vượt trội so với các nước khác.

Lực lượng Phòng vệ Trên không Nhật Bản từng bày tỏ sự quan tâm đặc biệt đến tiêm kích thế hệ 5 F-22 – tiền thân của F-47 – dù Mỹ chưa bao giờ xuất khẩu F-22 và đã cắt giảm hơn 75% kế hoạch sản xuất ban đầu.

Trong quá khứ, Nhật từng là khách hàng lớn nhất của F-15 Eagle – tiêm kích thế hệ 4, tiền nhiệm của F-22 và F-47 – khi nhận tới 220 chiếc trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, vượt xa tổng số lượng các nước mua F-15 cộng lại. Đây cũng là không quân duy nhất – ngoại trừ Arab Saudi – duy trì một lực lượng tiêm kích chủ lực nặng với F-15. Trong khi đó, các quốc gia như Hàn Quốc, Israel và thậm chí cả Mỹ chỉ sử dụng F-15 cho một số đơn vị tinh nhuệ do chi phí vận hành quá cao.

Máy bay chiến đấu F-15J của Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản và máy bay chiến đấu F-15C của Không quân Mỹ. Ảnh: MW.

Việc Nhật Bản cân nhắc mua F-47 lại gây ra sự mâu thuẫn với kế hoạch hiện tại của Bộ Quốc phòng nước này, vốn đang đầu tư vào chương trình phát triển tiêm kích thế hệ 6 Tempest cùng với Thụy Điển và Italy.

Bộ này từng xác nhận vào tháng 2/2019 rằng Nhật sẽ phát triển tiêm kích tàng hình nội địa, một kế hoạch khi đó dựa nhiều vào hỗ trợ kỹ thuật từ Mỹ do ngành công nghiệp quốc phòng Nhật chưa có kinh nghiệm trong lĩnh vực này.

Tuy nhiên, đến tháng 12/2022, chương trình phát triển máy bay nội địa của Nhật được hợp nhất vào dự án Tempest do Anh dẫn đầu, thành một chương trình chung có tên Global Combat Air Programme (GCAP). Theo đó, Nhật và Anh lên kế hoạch cùng phát triển động cơ mới cho tiêm kích thế hệ 6.

Dù vậy, cũng giống như Nhật, các quốc gia châu Âu tham gia GCAP lại thiếu kinh nghiệm phát triển tiêm kích tàng hình – thậm chí là cả ở thế hệ 5. Các chương trình Eurofighter và Tornado trước đây do Anh và Italy tham gia đều bị đánh giá là yếu thế so với các đối thủ cùng thời. Điều này hoàn toàn trái ngược với các mẫu F-35, F-15 và F-4 mà Nhật từng mua từ Mỹ – đều là những mẫu máy bay dẫn đầu thế giới về hiệu suất khi được đưa vào sử dụng.

Do đó, nếu Nhật từ bỏ các chương trình hợp tác với Mỹ để đi theo liên minh với các ngành công nghiệp tiêm kích đang gặp khó khăn ở châu Âu, thì vị thế chiến đấu của không quân Nhật có khả năng sẽ suy giảm rõ rệt khi so với các lực lượng không quân đối thủ trong khu vực và trên toàn cầu.

Các vấn đề Nhật Bản phải đối mặt nếu dựa vào GCAP ngày càng trở nên rõ ràng khi việc phát triển dự kiến gặp phải nhiều trì hoãn ngày càng tăng. Hãng Reuters ngày 30/5 đã đưa tin về những lo ngại của Tokyo khi chương trình khó có thể đạt được mục tiêu triển khai một loại máy bay chiến đấu vào năm 2035.

Mô hình khái niệm chiến đấu cơ Tempest. Ảnh: Defense Blog.

Đối mặt với những thách thức lớn trong phát triển, Anh và Italy ngày càng được dự đoán sẽ đẩy lùi thời điểm đưa máy bay chiến đấu vào biên chế sang thập niên 2040, có thể chậm hơn một thập kỷ so với việc vận hành các máy bay chiến đấu thế hệ6u của Trung Quốc và Mỹ vào đầu đến giữa thập niên 2030.

Đây cũng là xu hướng chung của các nỗ lực phát triển máy bay chiến đấu ở châu Âu, trong đó chương trình Hệ thống Không chiến Tương lai (Future Combat Air System - FCAS) do Pháp, Đức và Tây Ban Nha theo đuổi cũng bị hoãn thời điểm đưa vào biên chế sang thập niên 2050.

Một vấn đề khác của GCAP là chương trình này được cho là không thể phát triển một máy bay chiến đấu có khả năng hoạt động ở mức tương đương với các đối thủ Trung Quốc hay Mỹ, phần lớn do sự chênh lệch lớn về kinh nghiệm phát triển máy bay tàng hình cũng như khoảng cách công nghệ.

Trung Quốc và Mỹ đều tiến hành nghiên cứu và phát triển trên quy mô hoàn toàn khác biệt và lớn hơn rất nhiều, cùng với cơ sở công nghiệp rộng lớn hơn nhiều, điều này đã dẫn đến sự chênh lệch ngày càng tăng về hiệu suất giữa máy bay chiến đấu của họ với các quốc gia khác.

Đối với Bộ Quốc phòng Nhật Bản, F-47 được kỳ vọng sẽ là loại máy bay chiến đấu rất được ưa chuộng vì có thể đưa vào hoạt động sớm hơn và với rủi ro thấp hơn nhiều so với các lựa chọn của châu Âu, đồng thời có khả năng cung cấp hiệu suất vượt trội hơn nhiều, bao gồm cả tầm bay lớn hơn.

Việc mua sắm các máy bay này cũng giúp giải quyết những quan ngại của Mỹ liên quan đến thặng dư cán cân thương mại của Tokyo, điều này tạo ra một động lực quan trọng khác để ưu tiên lựa chọn loại máy bay này thay vì GCAP vốn đang bất định.

Huyền Chi