ENSO trở lại: Kịch bản thời tiết nào chờ Việt Nam?

ENSO, viết tắt của El Nino–Southern Oscillation (Dao động Nam kết hợp El Nino), là hiện tượng dao động nhiệt độ bề mặt biển ở vùng xích đạo trung tâm và phía đông Thái Bình Dương. Khi ENSO chuyển từ pha El Ninõ sang La Ninã hoặc pha trung tính, cả thế giới có thể cảm nhận rõ rệt những thay đổi bất thường về thời tiết.

Ảnh minh họa.

Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), El Nino năm 2023–2024 vừa kết thúc là một trong những El Ninõ mạnh nhất thập kỷ, góp phần đẩy nhiệt độ toàn cầu lên mức kỷ lục. Các mô hình dự báo hiện nay cho thấy xác suất cao xảy ra pha trung tính vào giữa năm 2025, trước khi có khả năng La Ninã quay trở lại vào cuối năm.

Một chuyên gia khí tượng tại Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết, ENSO giống như người điều phối chính của thời tiết toàn cầu. Khi hiện tượng này thay đổi, nó có thể làm lệch chu kỳ mưa – nắng thông thường, gây ra tình trạng hạn hán kéo dài ở nơi này nhưng lại mưa bão dữ dội ở nơi khác, tùy từng khu vực cụ thể.

Khi El Nino thoái lui, nhiều khu vực từng chịu ảnh hưởng của khô hạn như miền Trung và Tây Nguyên Việt Nam đang hy vọng những cơn mưa sớm quay trở lại. Tuy nhiên, pha chuyển ENSO không diễn ra ngay lập tức mà thường kéo theo một giai đoạn quá độ với thời tiết rất khó lường.

Theo Tổng cục Khí tượng Thủy văn, trong những tháng tới, nhiệt độ tại hầu hết các tỉnh thành ở Việt Nam sẽ cao hơn trung bình nhiều năm từ 0,5 đến 1,5 độ C, đặc biệt ở Bắc Bộ và Trung Bộ. Nhiều tỉnh có thể ghi nhận số ngày nắng nóng vượt ngưỡng lịch sử. Bên cạnh đó, lượng mưa trong tháng 5 và 6 có xu hướng thiếu hụt, làm tăng nguy cơ cháy rừng, thiếu nước sinh hoạt và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp.

Kịch bản khô hạn tại khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đang được đặc biệt lưu ý. Đây là hai vùng có lượng nước phụ thuộc nhiều vào các dòng sông bắt nguồn từ thượng nguồn Lào và Campuchia – những nơi cũng đang chịu ảnh hưởng của sự thay đổi khí hậu toàn khu vực do ENSO.

Nhiều chuyên gia nhận định, điều quan trọng lúc này không chỉ là nhận biết ENSO đang chuyển pha, mà là phải chủ động thích nghi. Với ngành nông nghiệp, thời điểm xuống giống và cơ cấu mùa vụ cần được điều chỉnh theo tình hình thực tế. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã đưa ra khuyến nghị đối với các địa phương miền Trung – Tây Nguyên cần sớm có phương án trữ nước, chuyển đổi cây trồng phù hợp với khí hậu khô nóng.

Ở lĩnh vực năng lượng, đặc biệt là thủy điện, nguy cơ thiếu nước tại các hồ chứa lớn cũng đã được cảnh báo. Nếu La Ninã xuất hiện vào cuối năm, lượng mưa gia tăng có thể giúp hồi phục mực nước các hồ thủy điện, nhưng trước mắt các doanh nghiệp năng lượng cần có kịch bản ứng phó trong suốt giai đoạn quá độ.

Đối với người dân đô thị, mùa hè nắng nóng kéo dài sẽ làm tăng nhu cầu sử dụng điện và nước, trong khi nguồn cung có thể không ổn định nếu không được tính toán sớm. Việc phổ biến kiến thức về ENSO và thời tiết cực đoan tới cộng đồng vì thế càng trở nên cấp thiết.ENSO không phải hiện tượng hiếm, nhưng tác động của nó trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu đang ngày càng khó lường. Việt Nam là quốc gia có đường bờ biển dài và nền kinh tế phụ thuộc lớn vào nông nghiệp – những yếu tố khiến nước ta đặc biệt dễ tổn thương trước các pha cực đoan của ENSO.

Việc theo dõi sát diễn biến ENSO, đầu tư cho hệ thống dự báo sớm và tăng cường phối hợp liên ngành trong ứng phó với rủi ro thiên tai sẽ là chìa khóa để giảm thiểu thiệt hại. Từ cấp chính sách đến từng địa phương, sự chủ động ngay từ bây giờ có thể giúp Việt Nam chuyển thách thức khí hậu thành cơ hội điều chỉnh phù hợp hơn với xu thế thời tiết toàn cầu mới.

Bích Ngọc