EBRD hạ dự báo tăng trưởng năm 2025 do rủi ro thương mại và đầu tư chậm lại

Nguyên nhân chính là tốc độ đầu tư chậm lại, sự bất ổn trong thương mại và nhu cầu bên ngoài suy yếu. Ngân hàng cũng cảnh báo rằng các biện pháp áp thuế thương mại diện rộng của Mỹ có thể tiếp tục ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đối mặt với nhiều thách thức, từ lạm phát dai dẳng, căng thẳng địa chính trị đến sự suy giảm trong thương mại quốc tế, triển vọng tăng trưởng tại các khu vực thuộc EBRD đang trở nên kém khả quan hơn.

Trong báo cáo được công bố hôm thứ Năm, Ngân hàng đã cắt giảm dự báo tăng trưởng năm 2025 xuống còn 3,2% do nhu cầu bên ngoài sụt giảm tại Trung Âu, các nước vùng Baltic và khu vực Đông Nam Âu; xung đột kéo dài và tiến độ cải cách chậm chạp tại khu vực phía nam và đông Địa Trung Hải.

Dù lạm phát đã giảm đáng kể so với mức đỉnh năm 2022 nhưng EBRD cho rằng tình trạng mất cân đối tài khóa và những gián đoạn trong thương mại vẫn đang làm gia tăng những bất ổn mới.

EBRD điều chỉnh dự báo tăng trưởng năm 2025 xuống còn 3,2%. (Ảnh:AA)

Tăng trưởng chậm lại trên diện rộng

Hầu hết các khu vực thuộc EBRD đều chứng kiến tốc độ tăng trưởng giảm sút trong năm 2025, chủ yếu do nhu cầu bên ngoài suy yếu, đầu tư chững lại và sự bất ổn trong thương mại.

Tại Trung Âu và các nước vùng Baltic, GDP được dự báo sẽ tăng trưởng 2,7%, giảm 0,5 điểm phần trăm so với dự báo trước đó. Nguyên nhân là do đà phục hồi yếu hơn kỳ vọng tại các nền kinh tế phát triển ở châu Âu, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất công nghiệp, xuất khẩu và đầu tư.

Các nền kinh tế Đông Nam châu Âu hiện được dự báo sẽ tăng trưởng 2,1%, giảm 0,6 điểm phần trăm. Khu vực Tây Balkan cũng bị điều chỉnh giảm nhẹ, với mức tăng trưởng mới là 3,6%, thấp hơn 0,1 điểm phần trăm so với dự báo trước đó.

Trung Á tiếp tục là khu vực tăng trưởng nhanh nhất trong nhóm EBRD, nhưng mức dự báo đã giảm 0,2 điểm phần trăm, xuống còn 5,7%, do hoạt động kinh tế tại Kazakhstan và Uzbekistan chậm lại. Tuy nhiên, Cộng hòa Kyrgyzstan và Tajikistan vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng 7%, cao nhất trong các nền kinh tế thuộc EBRD.

Tại Đông Âu và khu vực Caucasus, tốc độ tăng trưởng cũng bị điều chỉnh giảm 0,5 điểm phần trăm, xuống còn 3,6%, do sự suy yếu dần của đà tăng trưởng hậu đại dịch và chiến tranh. Trong khi đó, khu vực phía nam và đông Địa Trung Hải, vốn đang đối mặt với bất ổn chính trị và tiến độ cải cách chậm, được dự báo sẽ tăng trưởng 3,7%, giảm 0,2 điểm phần trăm.

Thổ Nhĩ Kỳ giữ nguyên dự báo tăng trưởng năm 2025 ở mức 3%, với kỳ vọng nền kinh tế sẽ phục hồi lên 3,5% vào năm 2026 khi lạm phát giảm và thu nhập thực tế tăng.

Thương mại toàn cầu bị xáo trộn vì các chính sách thuế quan

Báo cáo của EBRD nhấn mạnh rằng sự bất ổn trong thương mại là một trong những rủi ro lớn nhất đối với triển vọng kinh tế. Nếu Mỹ tăng thuế nhập khẩu lên 10 điểm phần trăm trên tất cả các mặt hàng, GDP của các nền kinh tế thuộc EBRD có thể bị giảm 0,1 - 0,2% trong ngắn hạn.

Những nước có quan hệ thương mại mạnh mẽ với Mỹ, bao gồm Jordan, Slovakia, Hungary và Lithuania sẽ chịu tác động đáng kể. Trong khi đó, Georgia, Albania, Ai Cập và Bulgaria đặc biệt dễ bị tổn thương nếu Mỹ nâng thuế nhập khẩu đối với thép và nhôm.

Tuy nhiên, EBRD cũng chỉ ra rằng một số nền kinh tế có quyền tiếp cận ưu đãi vào thị trường Mỹ có thể hưởng lợi từ sự thay đổi chính sách này. Việc chuyển hướng thương mại có thể khiến dòng vốn đầu tư đổ vào những quốc gia này, khi các doanh nghiệp tìm cách giảm chi phí sản xuất.

Mặt khác, căng thẳng địa chính trị đã khiến thương mại và đầu tư giữa phương Tây (do Mỹ dẫn đầu) và liên minh Trung Quốc - Nga suy giảm mạnh, đẩy nhanh quá trình phân cực kinh tế toàn cầu. Trong bối cảnh này, cả Mỹ và Trung Quốc đều đang chuyển hướng đầu tư vào các nền kinh tế trung gian, tức những nước vẫn duy trì quan hệ thương mại với cả hai.

Các quốc gia như Uzbekistan, Mexico, UAE và Saudi Arabia đang trở thành những bên hưởng lợi lớn nhất, thu hút lượng đầu tư nước ngoài ngày càng tăng khi chuỗi cung ứng toàn cầu được tái cơ cấu.

Lạm phát hạ nhiệt nhưng vẫn còn dai dẳng

Lạm phát tại các khu vực thuộc EBRD đã giảm từ mức đỉnh 17,5% vào cuối năm 2022 xuống còn 5,9% vào tháng 12/2024, nhưng vẫn cao hơn mức trung bình trước đại dịch hơn 1 điểm phần trăm.

Nhà kinh tế trưởng của EBRD, bà Beata Javorcik nhận định: "Mặc dù lạm phát đã giảm đáng kể, nhưng các yếu tố gây lạm phát đã thay đổi."

Cụ thể, tốc độ giảm lãi suất chậm hơn dự kiến tại Mỹ đã khiến triển vọng kinh tế của các thị trường mới nổi trở nên phức tạp hơn.

Nhiều quốc gia trong khu vực EBRD đã tận dụng lãi suất thấp trong những năm trước để gia hạn kỳ hạn nợ và tăng cường vay bằng nội tệ. Tuy nhiên, một số nước vẫn dễ bị tổn thương trước các cú sốc bên ngoài, đặc biệt là Lebanon, Mông Cổ, Tajikistan và Uzbekistan do đang nắm giữ lượng lớn nợ ngắn hạn và nợ bằng đồng USD.

Thâm hụt tài khóa gia tăng vì chi tiêu quốc phòng

Ngoài những thách thức về thương mại và lạm phát, tình trạng mất cân đối tài khóa cũng là một mối lo ngại lớn. Tổng thâm hụt tài khóa của các nền kinh tế thuộc EBRD đã xấu đi 2,2 điểm phần trăm kể từ trước đại dịch và dự kiến sẽ duy trì ở mức cao trong năm 2025.

Áp lực tài chính đến từ nhiều nguồn, bao gồm: chi tiêu công gia tăng để hỗ trợ phát triển công nghiệp, gánh nặng tài khóa do dân số già hóa, chi tiêu quân sự tăng mạnh.

Chi tiêu quốc phòng tại các nước EBRD đã gần gấp đôi trong vòng một thập kỷ, từ 1,8% GDP vào năm 2014 lên 3,5% GDP vào năm 2023, và có thể tiếp tục tăng.

Bà Javorcik cảnh báo: "Chính sách tài khóa và tiền lương giờ đây đóng vai trò quan trọng hơn bao giờ hết. Con đường phía trước đòi hỏi những điều chỉnh chính sách cẩn trọng để đảm bảo nền kinh tế duy trì tăng trưởng ổn định".

Lê Anh (Theo Euronews)