Dứt khoát phải có tên PVN, EVN trong cơ chế đặc thù làm điện hạt nhân

Dứt khoát phải có tên các doanh nghiệp chủ thể tham gia

Tại phiên thảo luận dự thảo Nghị quyết cơ chế, chính sách đặc thù phát triển điện hạt nhân Ninh Thuận, sáng 17/2, ông Lê Mạnh Hùng - Chủ tịch Tập đoàn Công nghiệp năng lượng quốc gia (PVN) - 1 trong 2 doanh nghiệp Nhà nước được giao làm dự án điện hạt nhân Ninh Thuận đề nghị Quốc hội sớm ban hành các cơ chế chính sách đặc thù để dự án hoàn thành đúng lộ trình vận hành 2030 hoặc chậm nhất năm 2031.

Về tính cấp thiết dự án, ông Hùng cho rằng, hiện tổng công suất điện lắp đặt toàn hệ thống tính đến năm 2024 là gần 81.000 MW, trong đó điện gió, mặt trời là 21.600 MW. Đến tháng 6/2024, công suất cực đại toàn hệ thống 52.000 MW, vì vậy công suất dự phòng hệ thống điện còn rất ít, rất rủi ro cho an ninh năng lượng.

"Xu hướng dịch chuyển năng lượng xanh ngày càng lớn. Với Việt Nam, đến năm 2030, chúng ta sẽ không làm điện than nữa, kịch bản tăng trưởng cao thì đòi hỏi phụ tải điện năng phải tăng trưởng lớn, đòi hỏi điện dự phòng tăng cao. Chính vì thế, yêu cầu chúng ta phải có điện nền, đặc biệt là điện hạt nhân ngày càng cấp thiết", ông Hùng phân tích.

Ông Lê Mạnh Hùng - Chủ tịch Tập đoàn Công nghiệp năng lượng quốc gia (Ảnh: Media Quốc hội).

Theo ông Hùng, mục tiêu của Trung ương yêu cầu phát triển nhà máy điện hạt nhân đưa vào sử dụng năm 2030 và muộn nhất 2031 đây là mục tiêu rất áp lực, trong khi đó điện hạt nhân quy mô lớn, phức tạp nên cần cơ chế đặc thù rất cụ thể, rất rõ để các chủ thể tham gia có thể thực hiện được.

Tại thảo luận, nhiều đại biểu kiến nghị không nên đưa EVN, PVN vào chủ thể tham dự dự án điện hạt nhân trong dự thảo cơ chế thí điểm chính sách đặc thù, Chủ tịch PVN cho rằng: "Cơ chế trong Nghị quyết về điện hạt nhân dứt khoát phải có tên các doanh nghiệp chủ thể tham gia, bởi đây là việc rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm".

Ông Hùng cho rằng, cơ chế phải rất rõ, đặc biệt cơ chế tài chính, vốn đối ứng chủ sở hữu của doanh nghiệp và nguồn vốn vay thu xếp qua các hiệp định đối với các nhà cung cấp.

"Đối với EVN, PVN là hai doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước, nguồn vốn chủ sở hữu cần quy định rõ để tránh ảnh hưởng các nhiệm vụ khác cùng trong quá trình triển khai", Chủ tịch PVN nói.

Ông cũng cho rằng, đây là dự án siêu lớn nên dự thảo Nghị quyết cũng đưa ra các cơ chế được thực hiện song song thủ tục chuẩn bị đầu tư.

"Nếu không có tên doanh nghiệp cụ thể sẽ không làm được, bởi sau khi được phê duyệt sẽ lại phải đi xin các cơ chế đó", ông Hùng nói, mong muốn cơ quan thẩm tra, Quốc hội chia sẻ và thống nhất cơ chế đặc thù để các tập đoàn yên tâm làm dự án lớn này.

Liên quan đến năng lực chủ đầu tư, Chủ tịch PVN khẳng định: "Với năng lực hiện có khi tham gia gần 13 dự án nhiệt điện phức tạp, đặc biệt các dự án trạm tăng áp ngoài khơi về điện khí, chúng ta hoàn toàn yên tâm với năng lực của doanh nghiệp trong nước".

Ông Hùng đề nghị, Quốc hội thông qua các cơ chế chính sách đặc thù để phát triển dự án điện hạt nhân, bởi lộ trình của Chính phủ đưa ra đến năm 2030 và 2031 là rất thách thức, doanh nghiệp rất áp lực.

Cần cơ chế huy động cả nguồn lực tư nhân làm điện hạt nhân

Tham gia thảo luận, đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Đắk Nông) cho biết, có một cử tri trẻ gửi tin nhắn cho ông tại kỳ họp thứ 8 trước khi ấn nút thông qua chủ trương khởi động lại dự án điện hạt nhân Ninh Thuận rằng: "Điện hạt nhân rẻ, ổn định, ít phát thải và công suất lớn, xin đừng để tuột mất cơ hội làm chậm sự phát triển của đất nước".

Từ đó, theo ông Mai, hiện nay nhiều quốc gia đang điều chỉnh chính sách và có nhiều động thái mới liên quan đến điện hạt nhân nhằm đảm bảo an ninh năng lượng, giảm phát thải carbon. Nhiều quốc gia xem xét triển khai năng lượng hạt nhân như nguồn năng lượng mới nhằm đảm bảo an ninh năng lượng, giảm thải các bon.

"Do đó với nhu cầu năng lượng ngày càng lớn tăng nhanh của Việt Nam thì sự phát triển điện hạt nhân là yêu cầu tất yếu, khách quan và hợp quy luật", ông Mai nói.

Đại biểu Dương Khắc Mai, đoàn Đắk Nông (Ảnh: Media Quốc hội).

Tán thành với các kiến nghị của Ủy ban Khoa học, công nghệ, và môi trường của Quốc hội, ông Mai nhấn mạnh, bên cạnh những lợi ích tiềm năng và tích cực thì dự án còn phải đối mặt với nhiều rủi ro, thách thức cần được xem xét cẩn trọng. Cụ thể, như vấn đề tài chính, công nghệ, và an toàn môi trường xã hội, địa chính trị.

"Để dự án được thực hiện thành công, đề nghị Chính phủ cần chỉ đạo các cơ quan liên nghiên cứu, đánh giá kỹ toàn diện các rủi ro, có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mọi mặt, có chính sách quản lý và giải pháp trước mắt lẫn lâu dài đảm bảo chặt chẽ, minh bạch, hiệu quả và bền vững", ông Mai nói.

Chỉ rõ đây là lĩnh vực có công nghệ chuyên sâu, đặc thù phức tạp, trong khi trình độ nước ta chỉ ở mức cơ bản trong lĩnh vực này và nhiều lĩnh vực phụ trợ có liên quan. Do đó, ông Mai nhìn nhận, chắc chắn phải phụ thuộc vào các đối tác nước ngoài, cộng với đó là vấn đề nguồn nhân lực để đáp ứng cho dự án cũng là một vấn đề lớn, nếu không đảm bảo thì ảnh hưởng tới tiến độ xây dựng cũng như vận hành nhà máy.

Đồng thời, rất nhiều nhân lực chúng ta từng chuẩn bị cho các dự án hiện đang làm việc cho bên ngoài và ở nước ngoài, trong khi dự thảo Nghị quyết chưa nêu cơ chế chính sách đặc thù đối với vấn đề này, như đào tạo đội ngũ cán bộ thu hút, vấn đề tìm chọn và giữ nhân tài là vấn đề rất quan trọng.

Ông Mai e ngại: "Nếu không có chính sách về nhân lực phù hợp, đặc biệt, sẽ khó triển khai thực hiện, vận dụng, vận hành dự án trong nước trước mắt và dài hạn".

Bên cạnh đó, vị ĐBQH đoàn ĐắK Nông cũng kiến nghị, cần có cơ chế chính sách để huy động tối đa các nguồn lực từ nhân dân, doanh nghiệp Nhà nước, lẫn tư nhân trong nước để tham gia vào dự án để giảm bớt áp lực cho nguồn vốn Nhà nước.

"Cần có cơ chế huy động tối đa nguồn lực từ doanh nghiệp Nhà nước và tư nhân tham gia vào dự án", ông Mai đề nghị, thêm rằng chính sách này có thể nghiên cứu tương tự phát triển dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam.

Việc có cơ chế này, theo ông, sẽ giảm bớt áp lực cho Nhà nước về vốn, nhân lực, đảm bảo hoàn thành tiến độ dự án, cũng như hình thành đội ngũ nhân lực có trình độ làm chủ công nghệ, tự chủ vận hành nhà máy trong thời gian sớm nhất.

Nguyễn Thu Huyền