'Đưa ra ánh sáng' 3 loại nhựa nguy hiểm mà con người vô tư tiếp xúc

Một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế đã tập hợp các phát hiện từ hơn 1.700 nghiên cứu hiện có từ 38 quốc gia để điều tra mối liên hệ giữa việc con người tiếp xúc với các hóa chất và một số tác động nhất định đến sức khỏe.

Các nhà nghiên cứu lập luận rằng kết quả này đủ đáng lo ngại để kêu gọi hành động toàn cầu. Thế nhưng những người phản đối vẫn cho rằng cần có bằng chứng thuyết phục để kết luận các hóa chất này là nguyên nhân thực sự.

Ba nghi phạm hàng đầu

Các nghi phạm đang bị nghi ngờ là BPA (bisphenol A), DEHP (di(2-ethylhexyl) phthalate) và PBDE (polybrominated diphenyl ethers). Thực ra, chúng trước đây đã được xác định là có liên quan đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nhưng phát hiện gần đây cho thấy tính nghiêm trọng cao hơn ta hình dung.

Thứ nhất là BPA phổ biến trong bao bì thực phẩm của chúng ta, đặc biệt là dưới dạng epoxy lót một số lon và chai đựng thực phẩm và đồ uống. Việc tiếp xúc với hợp chất này có liên quan đến tỷ lệ mắc bệnh tim thiếu máu cục bộ và đột quỵ cao hơn.

Nghiên cứu mới nhất này phát hiện 5,4 triệu trường hợp mắc bệnh tim thiếu máu cục bộ và 346.000 trường hợp đột quỵ vào năm 2015 có thể liên quan đến việc tiếp xúc với BPA. Điều đó cho thấy việc tiếp xúc với BPA có thể liên quan đến 431.000 ca tử vong. Một ước tính về tổng tác động kinh tế cho thấy tổn thất về sức khỏe có thể khiến các quốc gia mất đi 1 nghìn tỉ USD về sức mua.

Thứ hai là DEHP có trong nhựa dẻo của vòi nước, rèm tắm, ống y tế và da tổng hợp. Các nghiên cứu trên động vật đã chỉ ra rằng chất này có khả năng gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến thai kỳ và tuổi phát dục ở chuột cống. Một nghiên cứu được công bố vào năm 2022 đã phát hiện ra mối liên hệ đáng kể giữa việc tăng chất chuyển hóa DEHP trong các mẫu nước tiểu của 5.303 người Mỹ trưởng thành và tỷ lệ tử vong tăng.

Nghiên cứu gần đây này tính toán rằng 164.000 ca tử vong trên toàn thế giới có thể liên quan đến việc tiếp xúc với DEHP, với ước tính thiệt hại kinh tế tương đương là 398 tỉ USD Mỹ.

Thứ ba là CPBDE, một loại chất chống cháy brom hóa phổ biến trong các vật liệu tiếp xúc với nhiệt độ cao. Chúng cũng có trong đồ điện tử, phụ tùng ô tô, máy bay và một số loại hàng dệt may. Chúng có thể xâm nhập vào cơ thể bạn qua đường hít thở, hấp thụ qua da hoặc qua đường thức ăn dù hiếm. Chất này cũng đã xuất hiện trong đồ dùng, bao bì thực phẩm và đồ chơi trẻ em làm từ nhựa đen tái chế.

Một mối tương quan giữa phơi nhiễm PBDE và các biện pháp đánh giá trí thông minh cho thấy có thể đã bị mất tổng cộng gần 12 triệu điểm IQ do thai phụ tiếp xúc với PBDE.

Có vẻ như tác động tích lũy là rất nghiêm trọng. BPA và DEHP có thể bị đào thải khỏi cơ thể tương đối nhanh trong nhiều ngày, nhưng do dòng nhựa liên tục trong cuộc sống, chúng ta không thể giảm bớt tình trạng tiếp xúc với 2 hóa chất này. Riêng "độ dính" của PBDE trong cơ thể chúng ta không rõ ràng và phụ thuộc vào thành phần hóa học cụ thể.

Tranh cãi về mức độ nguy hiểm

Tất cả các ước tính của công trình đều dựa nhiều vào dữ liệu từ các nghiên cứu quan sát hiện có, khiến cho việc xác nhận nguyên nhân trở nên khó khăn. Một số yếu tố không liên quan có thể làm tăng mức độ tiếp xúc của mọi người với các hóa chất cũng như các vấn đề sức khỏe của họ. Chẳng hạn như chế độ hấp thụ nhiều đồ ăn nhanh sẽ làm tăng mức độ tiếp xúc của một người với nhựa và cũng được biết là làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Nhà kinh tế học Maureen Cropper đến từ Đại học Maryland cho biết: "Lý do mà chúng tôi định lượng những tác động này đến sức khỏe là để chúng ta tập trung vào những thiệt hại liên quan đến ba trong số các hóa chất trong nhựa được nghiên cứu kỹ lưỡng nhất và ước tính mức độ phơi nhiễm ở càng nhiều quốc gia càng tốt".

Nhà thống kê Kevin McConway, người không tham gia vào nghiên cứu, kêu gọi thận trọng trong cách diễn giải kết quả. McConway nói: "Tôi không có ý nói rằng những loại nhựa này không thể gây ra các mối nguy hiểm quan trọng cho sức khỏe. Nhưng tôi còn muốn nói rằng nghiên cứu này không thể xác định rõ ràng mức độ mà chúng gây ra thêm tình trạng sức khỏe kém và tỷ lệ tử vong cao hơn".

Nhưng Cropper và nhóm của ông cho rằng có quá đủ dữ liệu để kêu gọi hành động toàn cầu. Mặc dù vậy, họ thừa nhận vẫn cần có nhiều dữ liệu hơn nữa về mức độ tiếp xúc của chúng ta với những chất này. Nếu những chất phụ gia nhựa này thực sự khiến mọi người bị nhiễm bệnh, thì các ước tính cho thấy chúng có thể đã khiến nửa triệu người thiệt mạng.

Nhóm nghiên cứu khẳng định: "Việc bảo vệ sức khỏe con người khỏi các mối nguy hiểm của hóa chất trong nhựa sẽ đòi hỏi một sự thay đổi cơ bản trong luật hóa chất ở nhiều quốc gia gồm cả Mỹ, Canada và EU", đồng thời kêu gọi các nhà sản xuất nhựa gánh vác trách nhiệm chứng minh.

Họ cũng lưu ý rằng đây là chuẩn mực trong quy định về dược phẩm kể từ những năm 1970. Nhóm của Cropper cho rằng: "Nó sẽ đòi hỏi một cách tiếp cận thận trọng hơn, ưu tiên bảo vệ sức khỏe con người và không còn cho rằng hóa chất là an toàn nữa".

Anh Tú