'Du lịch yêu nước' lên ngôi: Khi mỗi hành trình là một lời tri ân đất nước

Chúng ta vừa đi qua dịp lễ 30/4 – 1/5/2025 trong một bầu không khí thật đặc biệt: tròn 50 năm đất nước thống nhất.

Những con đường rợp cờ đỏ sao vàng, những dòng người nối dài tại Dinh Độc Lập, các bảo tàng lịch sử cách mạng, tại khắp các nẻo đường trung tâm Sài Gòn xưa, tại các chương trình nghệ thuật “concert quốc gia” hay diễu binh, diễu hành trọng thể… đều gợi lên một cảm giác sâu sắc rằng: người Việt Nam đang muốn “đi” – không chỉ để nghỉ dưỡng hay khám phá, mà để hòa vào lịch sử, để cảm nhận rõ hơn sự hy sinh đã làm nên hòa bình hôm nay.

TS. Trịnh Lê Anh, Trường Đại học KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội. Ảnh: NVCC

“Du lịch yêu nước” – cụm từ có phần mỹ miều – giờ đây đang là một hiện tượng xã hội sống động, một dòng chảy tinh thần âm thầm nhưng mạnh mẽ, xuất phát từ chính nhu cầu được tri ân, được kết nối với truyền thống, được khơi gợi bản sắc của cộng đồng.

Khác với các hình thức du lịch gắn với thiên nhiên hay du lịch nghỉ dưỡng, “du lịch yêu nước” chọn điểm đến là những “địa chỉ đỏ”: chiến trường xưa, chứng tích của những sự kiện lịch sử giữ nước, các di tích cách mạng, kháng chiến… nơi có thể không có biển xanh cát trắng, cảnh quan ngoạn mục, nhưng có những nấm mộ liệt sỹ khuyết danh, những vết đạn trên tường, những di vật câm lặng chờ được kể chuyện, nơi kết nối tâm linh với những thế hệ không tiếc máu xương giữ tầng tấc đất của Tổ quốc thiêng liêng.

Sự lựa chọn từ trái tim

Có một sự thật mà chúng ta có thể tự hào: người dân Việt Nam – đặc biệt là người trẻ – đang chọn những chuyến đi có ý nghĩa. Họ tìm đến các điểm đến lịch sử không chỉ để chụp ảnh “check-in”, mà còn để thắp một nén hương, để đứng lặng vài phút và ngẫm về những điều lớn lao. Họ đi để đọc lại một đoạn thư Bác Hồ, để xem một hiện vật thời kháng chiến, để ngồi nghe một cựu chiến binh kể chuyện như chính nhân vật của cuốn sách họ từng học thời phổ thông.

Kỳ nghỉ lễ năm nay, các con số đã nói lên nhiều điều. TP.HCM đón gần 2,7 triệu lượt khách, mang lại doanh thu trên 15.700 tỷ đồng, trong đó các điểm tham quan lịch sử như Bảo tàng chứng tích chiến tranh, Địa đạo Củ Chi, Hội trường Thống Nhất… luôn kín khách. Nhiều gia đình trẻ đưa con em đi “học sử theo những bước chân”, theo đúng nghĩa của giáo dục qua trải nghiệm.

Tại Quảng Trị, một trong những vùng đất đau thương và thiêng liêng nhất trong chiến tranh, hơn 155.000 lượt khách đã đến trong kỳ nghỉ lễ, tăng 11,5% so với cùng kỳ năm trước.

Các điểm như thành cổ Quảng Trị, Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn, Đôi bờ Hiền Lương – Bến Hải… ghi nhận lượng khách tăng gấp 2–3 lần. Hàng nghìn lượt người xếp hàng để vào thăm, thậm chí chỉ để lặng lẽ thắp hương và đứng lặng vài phút trong chiều gió Lào.

Một làn sóng lan rộng khắp cả nước

Không chỉ có các tỉnh miền Trung hay phía Nam, những địa phương miền núi phía Bắc cũng chứng kiến sự tăng trưởng của làn sóng “du lịch yêu nước”.

Thái Nguyên, với hệ thống di tích ATK và Bảo tàng Văn hóa các dân tộc Việt Nam, đón hơn 235.000 lượt khách chỉ riêng trong dịp 30/4 – 1/5. Doanh thu toàn tỉnh trong dịp lễ vượt 1.000 tỷ đồng. Người ta không chỉ tham quan, mà còn sống lại cảm giác “nơi đây từng là căn cứ đầu não của cách mạng Việt Nam” qua các hoạt động kể chuyện, chiếu phim tài liệu và trình diễn nghệ thuật dân tộc địa phương.

Tuyên Quang – vùng đất của gốc đa Tân Trào, lán Nà Lưa, đình Hồng Thái… – đón hơn 150.000 lượt khách, trong đó riêng khu di tích quốc gia đặc biệt Tân Trào đã thu hút trên 35.000 lượt người. Giới trẻ đến đây không chỉ để tìm hiểu lịch sử, mà còn để “kết nối cảm xúc”, như một bạn sinh viên chia sẻ: “em cảm thấy mình chạm vào lịch sử.”

Điện Biên, vùng đất của chiến thắng “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, đón hơn 60.000 lượt khách và doanh thu khoảng 182 tỷ đồng. Tượng đài Chiến thắng, đồi A1, hầm Đờ Cát… trở thành không gian sống động qua tái hiện âm thanh, ánh sáng, hình ảnh và các nghi lễ. Đặc biệt, Lễ thượng cờ tại cột mốc A Pa Chải – nơi “một con gà gáy ba nước đều nghe” – đã khiến nhiều người lặng đi vì xúc động.

Khi du lịch là biểu hiện văn hóa công dân

Chúng ta thường nhìn nhận du lịch như một hoạt động tiêu dùng: chi tiền, nghỉ dưỡng, tận hưởng. Nhưng “du lịch yêu nước” chính là một biểu hiện mới – nơi mà hành vi du lịch trở thành hành vi văn hóa. Người đi du lịch không chỉ tìm kiếm niềm vui, mà còn tìm kiếm giá trị tinh thần, kết nối lịch sử với hiện tại, bản thân với cộng đồng.

Đó là hành vi lựa chọn có ý thức, thể hiện một công dân biết nhớ, biết tri ân và biết sống chậm lại giữa nhịp đời vội vã. “Du lịch yêu nước” cũng là cơ hội để chúng ta làm mới lại các di tích, bảo tàng, câu chuyện lịch sử bằng hình thức kể chuyện sáng tạo, công nghệ tương tác, truyền thông số… để ký ức trở thành trải nghiệm sống động, chứ không chỉ là hiện vật trưng bày.

Từ phong trào đến định hướng phát triển bền vững

Nếu được nhìn nhận đúng, “du lịch yêu nước” hoàn toàn có thể trở thành một mũi nhọn của du lịch nội địa. Nó phù hợp với tâm lý người Việt, phù hợp với bối cảnh hậu Covid-19, và đặc biệt phù hợp với chiến lược phát triển du lịch xanh, du lịch bản sắc.

Chúng ta cần xây dựng các sản phẩm du lịch lịch sử – văn hóa vừa đủ trang nghiêm, vừa đủ hấp dẫn, kết nối với giáo dục, truyền thông và sáng tạo. Không phải bằng sự giáo điều, mà bằng khả năng “kể lại lịch sử” một cách lay động.

Khi một bạn trẻ đứng nghiêm chào cờ tại cột cờ Lũng Cú, một người mẹ trẻ dẫn con vào hầm địa đạo Củ Chi, hay một nhóm sinh viên ngồi dưới chân tượng đài Chiến thắng Điện Biên để hát “Giải phóng Điện Biên” – đó là lúc chúng ta hiểu rằng yêu nước không cần hô hào. Nó đơn giản là một hành động tử tế và đầy ý nghĩa, một trải nghiệm “hướng nội” đang trở thành xu hướng.

Và nếu cần đặt tên cho xu hướng ấy, chúng ta có thể gọi một cách chân thành: “Du lịch yêu nước” – khi mỗi hành trình là một lời tri ân đất nước.

* Bài viết thể hiện quan điểm của TS. Trịnh Lê Anh, Trường Đại học KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội

TS. Trịnh Lê Anh*