Drone giá rẻ đã thay đổi cuộc xung đột tại Ukraine như thế nào?

Quân nhân Ukraine học lái drone gắn bom. Ảnh: Getty Images

Denys, một người lính thuộc lữ đoàn Khyzhak của Ukraine, mô tả một cuộc chiến mới. Đứng trong một xưởng sửa chữa tại doanh trại với những thiết bị bay không người lái (drone) góc nhìn thứ nhất (FPV) cơ bản của Ukraine xếp chồng lên nhau, anh nói một cách đơn giản: "Giờ đây, giao tranh bằng súng ít hơn vì giao tranh bằng drone nhiều hơn".

Cuộc chiến trên không

Những tiền tuyến vốn chỉ cách nhau một phát súng giờ đây đã trở thành vùng tử địa sâu vài km, khi các đội drone của Nga và Ukraine, ẩn mình cách tiền tuyến khoảng 1-3 km, nhắm mục tiêu vào lực lượng của nhau bằng các cuộc tấn công đơn giản từ trên không.

"Hồi năm 2022, chúng tôi vẫn còn chạy quanh với súng máy từ các hàng cây”, Denys nói, gần như với một chút hoài niệm.

Một thành viên khác của lữ đoàn, Dima, với biệt danh Khimik, đã minh họa bằng một video trên điện thoại của mình. Vì một chiếc drone FPV phát nổ khi va chạm, video kết thúc đột ngột trong một tiếng nổ trắng xóa, và hậu quả của vụ nổ không thể nhìn thấy, như trong rất nhiều video do cả quân đội Ukraine và Nga tung lên mạng.

Một người lính Nga cách đó vài km đã bị phát hiện đang nhìn ra từ tầng trên của tòa nhà. Mặc dù drone FPV tương đối nhiều, lữ đoàn Khyzhak (chủ yếu là các sĩ quan cảnh sát tuần tra tình nguyện chiến đấu) cố gắng sử dụng chúng một cách tiết kiệm và kiên nhẫn; đoạn phim cho thấy chiếc drone đang lơ lửng và điều chỉnh khi phi công cố gắng tìm góc độ thích hợp để tấn công. "Nó giống như công việc của một tay bắn tỉa", Khimik nói.

Không hề thiếu các cuộc pháo kích hoặc súng cối trong cuộc xung đột ở Ukraine, nhưng chiếc FPV nhỏ bé, có khả năng mang theo một kg chất nổ, và được điều khiển bằng kính bảo hộ và bộ điều khiển cầm tay, đã trở nên phổ biến.

Theo Samuel Bendett, một chuyên gia về drone tại Trung tâm phân tích hải quân, vũ khí này đã phát triển từ một thứ mới lạ vào năm 2022, thành một trong những vũ khí được lựa chọn, có mặt trên toàn bộ không gian chiến thuật.

Các cuộc tấn công đơn lẻ kiên nhẫn không phải là chiến thuật duy nhất, khi cách sử dụng ngày càng phát triển. Khi số lượng tăng lên, các cuộc tấn công bầy đàn đơn giản thường được triển khai.

Denys mô tả một cuộc pháo kích bằng drone vào một vị trí của Nga gần thị trấn tiền tuyến Toretsk, ở miền đông Donbass. "Chúng tôi đã thả 1,5 kg chất nổ cứ sau 8 phút trong ba giờ - cuối cùng họ đã rút lui".

Nỗi kinh hoàng từ trên không

Âm thanh vù vù của một chiếc drone nhỏ không rõ nguồn gốc gần mặt trận gây ra nỗi kinh hoàng. Oleksii, một lính bộ binh đang huấn luyện gần tỉnh Sumy, cho biết không thể chạy thoát chúng, bạn phải bắn hạ chúng.

Anh Oleksii, người từng là một người bán thịt gần phía Nam Kherson trước khi được gọi nhập ngũ, nhớ lại khoảnh khắc mà anh suýt bị một chiếc drone giết chết. "Nó bắt đầu lao xuống và tôi đã bắt đầu chạy. Sau đó, tôi vấp phải một cành cây và chiếc drone tiếp tục bay thẳng qua nơi mà đáng lẽ tôi đã ở".

Những chiếc drone FPV nhỏ di chuyển với tốc độ khoảng 60 km/h, nhanh hơn tốc độ tối đa 45 km/giờ của Usain Bolt. Chúng buộc các phương tiện bọc thép phải lái xe nhanh chóng đến và đi từ tiền tuyến, chở quân hoặc thương vong, và camera nhiệt có nghĩa là chúng có thể hoạt động hiệu quả như nhau vào ban đêm.

Thời lượng pin hạn chế thời gian bay, mặc dù một chiếc drone FPV cảm tử trong điều kiện thời tiết tốt có thể bay xa tới 20 km. Nhưng ưu tiên là tiết kiệm tiền bằng cách triển khai các drone ném bom quay trở lại, vì vậy bán kính hoạt động hiệu quả gần hơn 5 km.

Một chiếc drone FPV là một trong hai loại chiếm ưu thế trên chiến trường. Loại còn lại là quadcopter Mavic thương mại do công ty DJI của Trung Quốc sản xuất. Nhưng FPV đơn giản hơn và được thiết kế ở Ukraine (hoặc Nga) mặc dù, như Denys nói, nhiều bộ phận vẫn đến từ Trung Quốc.

Người Ukraine mô tả nỗ lực sử dụng drone của họ là một sáng kiến của xã hội dân sự, ban đầu được tổ chức và tài trợ bên ngoài nhà nước, với những người lính, bạn bè và gia đình của họ trả tiền cho các thiết bị trên không thông qua các quỹ gây quỹ.

Không có gì lạ khi người Ukraine sống cách tiền tuyến hàng chục km tự lắp ráp một phần drone trong phòng khách và gara. Chúng được chuyển đến các xưởng của lữ đoàn, như doanh trại của lữ đoàn Khyzhak gần Lyman, nơi thực hiện các sửa đổi cuối cùng.

Tuy nhiên, cán cân đang thay đổi. Bộ Quốc phòng Ukraine đã tăng cường cung cấp, báo cáo rằng họ đã cung cấp 1,1 triệu drone FPV một chiều tính đến giữa tháng 12/2024, và 100.000 thiết bị tinh vi hơn. Trong khi đó, Nga đã cung cấp 1,2 triệu đến 1,4 triệu. Về mặt công nghệ, có rất ít sự khác biệt giữa hai bên, vì mỗi bên đều sao chép nhanh chóng từ bên kia.

Học lái drone: Một thử thách không nhỏ

Binh lính Ukraine học lái drone. Ảnh: theguardian

Học lái drone đòi hỏi một thời gian dài, trung bình cần 70 giờ trong chương trình mô phỏng và 70 giờ thực tế. Các khóa học được tổ chức ở Kiev và những nơi khác, mặc dù nỗ lực học tập là đầy thách thức.

Ngay cả sau một tuần luyện tập, vẫn còn khó khăn để theo dõi một chiếc xe quanh một đường đua đất, mặc dù hàng ngàn binh sĩ Ukraine không có lựa chọn nào khác ngoài việc làm chủ các điều khiển trong một cuộc chiến mà các drone nhỏ chiếm phần lớn sức mạnh không quân tiền tuyến của đất nước.

Serhii Sternenko, một nhà hoạt động người Ukraine, là một trong những blogger nổi tiếng nhất đất nước, với 2 triệu người đăng ký trên kênh YouTube của mình. Giờ đây, phần lớn nỗ lực của anh đều hướng đến việc gây quỹ để cung cấp drone FPV cho quân đội Ukraine. "Tôi đã giúp mua 120.000 drone FPV và phát triển các loại drone mới. Tôi luôn ghét môn vật lý ở trường, giờ tôi đang học kỹ thuật và rất vui khi được làm điều đó", anh Sternenko, người được đào tạo làm luật sư, nói.

Phòng không giá rẻ

Blogger này cho biết sự tiến bộ trong việc phát triển drone FPV không thể xảy ra nếu không có những nỗ lực như của anh. Anh cho biết có thể giúp đưa drone đến bất kỳ đơn vị Ukraine nào trong vòng 24-48 giờ. Một người chỉ trích thẳng thắn về những thất bại của quân đội, Sternenko đã bị đưa vào danh sách truy nã trong thời gian ngắn vào tháng 11 vì cáo buộc phớt lờ lệnh triệu tập nhập ngũ, mặc dù tranh chấp đã được giải quyết sau khi anh gặp chỉ huy trưởng quân đội, Oleksandr Syrskyi, cùng tháng đó.

Lính Ukraine sửa chữa drone. Ảnh: theguardian

Việc sử dụng drone vẫn là trung tâm trong nỗ lực của Ukraine, ngay cả khi, như Sternenko nhận xét các chỉ huy quân sự cao nhất của Ukraine đôi khi không đón nhận những lời chỉ trích khách quan một cách tốt đẹp. Sternenko tham gia chặt chẽ vào các nỗ lực sử dụng drone FPV như một hình thức phòng không giá rẻ, loại bỏ các thiết bị tấn công tinh vi hơn của Nga.

Các phi công FPV Ukraine đã có thể bắn hạ drone Orlan và Lancet của Nga ở độ cao lớn hơn trong vài tháng, làm giảm khả năng trinh sát tầm xa của đối phương, như một số video do Sternenko công bố cho thấy. "Phòng không rất tốn kém, có thể tốn 100.000 USD đến 1 triệu USD cho một lần bắn trúng, nhưng một chiếc drone có thể chỉ tốn vài trăm USD," anh nói.

Ngày càng có nhiều sự tập trung vào việc phát triển drone FPV có thể bắn hạ trực thăng Nga một cách đáng tin cậy (hai lần bắn trúng đã được tuyên bố vào mùa hè) và các drone Shaheed lớn, điều này sẽ đòi hỏi một chiếc drone có thể bay với tốc độ hơn 160 km/giờ ở độ cao trên 3 km.

Một thách thức đặc biệt, Sternenko quan sát, là làm thế nào một chiếc drone nhỏ có thể đối phó với sự nhiễu loạn do một chiếc Shaheed do Nga sản xuất tạo ra khi nó bay trên khắp đất nước, đồng thời lấy điện thoại ra để cho thấy một chiếc drone FPV đã gặp khó khăn như thế nào để tiếp cận mục tiêu của nó.

Có những cuộc nói chuyện về việc sử dụng tốt hơn trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc lái và nhắm mục tiêu vào năm 2025. Nhưng có khả năng quy mô sản xuất cũng như những cải tiến gia tăng về phạm vi và thiết kế sẽ chiếm ưu thế nếu cuộc xung đột tiếp diễn. Gây nhiễu, mặc dù luôn là một mối đe dọa, nhưng đòi hỏi nhiều năng lượng và khó duy trì vì tác chiến điện tử đòi hỏi phải gửi các tín hiệu gây rối mạnh hơn.

Với việc ông Donald Trump sắp nhậm chức tại Nhà Trắng, trong bối cảnh có những lo ngại rằng ông có thể dừng việc cung cấp vũ khí của Mỹ cho Ukraine, công nghệ tự sản xuất có thể sẽ trở nên quan trọng hơn đối với Kiev.

"Ukraine đang chiến đấu chống lại một đất nước khổng lồ có dân số gấp nhiều lần", Sternenko nói. Anh cho rằng đó là lý do tại sao Ukraine đang kêu gọi thêm vũ khí và nhiều công nghệ hơn, bởi vì không thể chỉ chiến đấu bằng con người.

Việt Dũng/Báo Tin tức (Theo theguardian)