Đồng Nai giữ gìn bản sắc văn hóa trong xây dựng nông thôn mới

Lễ ra mắt mô hình Ngôi nhà trí tuệ Trường THCS và THPT Huỳnh Văn Nghệ.

Nông thôn – không gian văn hóa

Về thăm các xã NTM trong tỉnh hôm nay, chúng tôi không khỏi ngạc nhiên trước diện mạo của những làng quê đang hân hoan “thay áo”, cảnh quan xanh - sạch - đẹp làm bừng lên sức sống mới. Ở đó, những giá trị văn hóa tốt đẹp của người dân được giữ gìn, phát huy góp phần kiến thiết nông thôn hiện đại, đậm đà bản sắc văn hóa.

Một trong những nét mới khi triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 là đảm bảo NTM phát triển hài hòa, bền vững, giàu bản sắc, nâng cao dân trí và chất lượng sống cho người dân. Bám sát mục tiêu trên, Đồng Nai đã chú trọng khai thác, bảo tồn giá trị văn hóa bản địa đa dạng, đặc sắc, xem đó là tài sản quý cần bảo vệ và phát huy để nông thôn không chỉ giàu, đẹp mà còn đậm đà bản sắc văn hóa.

Theo đồng chí Hồ Thanh Sơn, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Đồng Nai, trong quá trình xây dựng NTM, ngoài những tiêu chí cứng, các địa phương trên địa bàn tỉnh rất chú trọng đến các tiêu chí văn hóa, nhất là trong xây dựng và phát huy công năng của các thiết chế văn hóa. Tiêu biểu là tại các xã, các mô hình câu lạc bộ, đội, nhóm sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, thể dục - thể thao… không ngừng được nhân rộng. Việc giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa nông thôn được chú trọng nhằm giữ gìn hồn quê Việt; góp phần không ngừng nâng cao đời sống tinh thần cho người dân nông thôn.

Phát huy tiêu chí văn hóa gắn với xây dựng nông thôn mới

Huyện Vĩnh Cửu là địa phương có nhiều mô hình hay trong phát huy tiêu chí văn hóa gắn với xây dựng NTM. Tiêu biểu nhất là mô hình “Ngôi nhà trí tuệ”. Mô hình này do ông Nguyễn Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Học tập suốt đời sáng lập và phát triển. Đây là mô hình hoạt động nhân ái trong lĩnh vực giáo dục, tập trung vào việc tạo dựng, duy trì và phát triển những cộng đồng học tập suốt đời và các hoạt động văn hóa - văn nghệ, thể dục - thể thao, góp phần rèn luyện kỹ năng sống, tạo sân chơi lành mạnh cho thanh, thiếu nhi và người dân.

UBND huyện Vĩnh Cửu lựa chọn xây dựng Ngôi nhà trí tuệ tại các thiết chế văn hóa trên địa bàn huyện; sử dụng một phần diện tích của nhà văn hóa, trung tâm văn hóa - thể thao, hội trường cộng đồng để đặt các giá sách được trang bị sách báo, tạp chí và một số trang thiết bị, bố trí bàn ghế đọc sách và tổ chức các hoạt động hỗ trợ dạy học. Ngoài ra, nơi đây còn được bố trí thêm các hoạt động vui chơi giải trí khác như: bóng bàn, cờ vua, cờ tướng, trò chơi dân gian… Tùy theo điều kiện cụ thể của từng thiết chế văn hóa để bố trí các hoạt động hỗ trợ dạy học văn hóa, thư viện đọc sách, kỹ năng sống, duy trì phát triển các loại hình văn hóa dân gian phù hợp với đặc trưng của từng địa phương…

Các Ngôi nhà trí tuệ đã thành lập được 100 CLB như: đọc sách, tiếng Anh, bóng đá, yoga, võ thuật, thể dục dưỡng sinh… Trung bình mỗi Ngôi nhà trí tuệ thu hút hơn 100 người/ngày đến sinh hoạt với đa đạng các hoạt động vui chơi, giải trí, thể dục - thể thao, đọc sách, học tiếng Anh, giao lưu với giáo viên tiếng Anh người nước ngoài. Đặc biệt, Ngôi nhà trí tuệ đã tiếp và giao lưu với 5 đoàn người nước ngoài chia sẻ kinh nghiệm trong việc xây dựng và tổ chức hoạt động; giao lưu phát triển kỹ năng tiếng Anh cho các CLB tiếng Anh. Nhờ đó, tỷ lệ người dân tham gia sinh hoạt văn hóa, văn nghệ trên địa bàn đạt gần 55% tổng dân số; tỷ lệ số người tập thể dục - thể thao thường xuyên gần 54%. Trong năm 2023, mô hình này tiếp tục được nhân rộng trong các trường học với mục tiêu tạo ra những thư viện thân thiện, thư viện thông minh và phát triển văn hóa đọc trong trường học. Hiện toàn huyện có 25/33 trường học ra mắt và đưa vào hoạt động mô hình thư viện này. Mỗi thư viện được trang bị từ 500-1.000 cuốn sách từ nguồn vận động xã hội hóa.

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Văn Gọi, quan điểm của tỉnh trong xây dựng NTM là không rập khuôn mà khai thác thế mạnh, đặc trưng của mỗi địa phương. Trong đó, các giá trị truyền thống địa phương, tính đặc thù mỗi vùng miền được phát huy chứ không “mặc đồng phục” cho tất cả. Khi triển khai vào thực tế, các địa phương cũng rất sáng tạo trong chọn mô hình phát triển sản xuất đến xây dựng cảnh quan môi trường, giữ gìn những nét đặc sắc về văn hóa bản địa…

Giữ gìn những giá trị văn hóa bản địa đang được nhiều làng quê của tỉnh Đồng Nai chú trọng. Đây không chỉ dừng lại ở nhận thức, trách nhiệm của Nhà nước, của bộ máy chính quyền, mà lan tỏa đến chính người dân sinh sống ở nông thôn.

Với mong ước lưu giữ truyền thống văn hóa dân tộc Chơro, nhiều năm qua, anh Điểu Toa (ngụ xã Xuân Thiện, huyện Thống Nhất) luôn tìm tòi, sưu tầm, tự học hỏi những bài hát, những loại nhạc cụ truyền thống của dân tộc mình như: đàn Goong Talog, đàn Chinh K’la, các loại cồng, chiêng... Năm 2010, Nhà văn hóa cộng đồng của đồng bào dân tộc Chơro tại xã được khánh thành, anh Điểu Toa đã đi vận động, tập hợp thanh niên trong làng thành lập đội cồng chiêng vì không muốn những giá trị truyền thống của dân tộc có nguy cơ dần mai một. Để khơi gợi lớp trẻ yêu thích nhạc cụ truyền thống, dựa trên nền nhạc của dân tộc, anh Điểu Toa đã sáng tác thêm những bài hát phù hợp với mọi lứa tuổi hiện nay, góp phần làm phong phú các bài hát sử dụng trong các buổi lễ hội, giao lưu...

Công trình Nhà văn hóa dân tộc Chơro.

Anh Điểu Toa chia sẻ: “Làng đồng bào Chơro tại xã Xuân Thiện lâu nay được xem là vùng đồng bào dân tộc lâu đời, với bề dày về giá trị truyền thống văn hóa. Tôi hy vọng ngày càng có nhiều thanh niên dân tộc vừa giỏi kiến thức xã hội chung, vừa có ý thức trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa riêng của dân tộc”.

Theo Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Đồng Nai Hồ Thanh Sơn, thực hiện chương trình xây dựng NTM với người dân nông thôn là chủ thể, trung tâm của quá trình phát triển; mục tiêu cao nhất là nâng cao toàn diện đời sống vật chất, tinh thần của nông dân và cư dân nông thôn theo tiêu chí của hạnh phúc; xây dựng nông thôn hiện đại, phồn vinh, hạnh phúc, dân chủ, văn minh; nâng cao thu nhập cho nông dân và cư dân nông thôn, gắn với giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa địa phương. Trong giai đoạn mới, Đồng Nai cần tiếp tục tập trung các nguồn lực ở mức độ cao hơn. Bên cạnh phát triển những giá trị kinh tế, Đồng Nai tập trung phát huy quy chế dân chủ cơ sở, xây dựng cảnh quan nông thôn tươi đẹp, đồng thời bảo tồn, gìn giữ và phát huy những giá trị lịch sử, văn hóa, xây dựng những vùng quê đáng sống.

Ánh Hồng