Đồng bào Khmer đón Tết Chôl Chnăm Thmây tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam

Dân tộc Khmer ở nước ta hiện nay dân số có khoảng hơn 1 triệu người. Đồng bào sinh sống tập trung ở các tỉnh Trà Vinh, Sóc Trăng, Vĩnh Long, Cần Thơ, An Giang, Bạc Liêu…

Là một tộc người trong cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam, dân tộc Khmer thuộc nhóm ngôn ngữ Môn – Khmer. Người Khmer có văn hóa, tiếng nói, ngôn ngữ, chữ viết riêng...

Đồng bào Khmer sống xen kẽ với đồng bào Kinh, Hoa trong các sóc, ấp, phum. Người Khmer Nam Bộ hầu hết theo đạo Phật thuộc hệ phái Nam tông, không có ni sư và chỉ thờ duy nhất Phật Thích Ca.

Dân tộc Khmer có nhiều phong tục tập quán và có vốn văn hóa nghệ thuật rất đa dạng và phong phú.

Bun Chôl Chnăm Thmây - Tết Nguyên đán hay còn goi là Tết vào năm mới hay 1ễ chịu tuổi được tổ chức hàng năm vào các ngày 13,14 và 15 tháng 4, nếu là năm nhuận thì tổ chức vào ngày 14, 15 và 16 tháng 4 Dương lịch.

Tết Nguyên đán của người Khmer nhăm tháng Chetr hoặc Pih sak Âm lịch Khmer, là tháng hoàn tất công việc đồng áng, rảnh rỗi hơn các tháng khác trong năm và là tháng vui chơi thoải mái.

Trước khi vào Bun Chôl Chnăm Thmây, trong chùa cũng như trong nhà đều trang hoàng sạch sẽ để đón Tết.

Bun Chôl Chnăm Thmây dược tổ chức trong vòng 3 ngày. Ngây thứ nhất gọi là Thngay Chol mah ha song kran Chnam thmay, tức là ngày rước Đại lịch thay năm cũ vào năm mới.

Lễ này có thể được tổ chức sớm hay muộn trong ngày, miễn là chọn đúng giờ tốt, theo quan niệm của người Khmer.

Mọi người được tăm gội, mặc quần áo đẹp, mang nhang đèn, lễ vật đến chùa dâng lên các vị sư và được nghe các vị chúc tụng năm mới.

Dưới sự điều hành của ông Acha, mọi người xếp hàng đi vòng quanh chính điện 3 vòng đề làm lễ chào mừng năm mới.

Ngày thứ hai gọi là Thngay vah nah bot. Theo phong tục truyền thông mỗi gia đình làm lễ dâng cơm buổi sớm và buổi trưa cho các vį sư sãi.

Theo đạo Phật Tiểu thừa, thì các ngày lễ tín đồ đi chùa lạy Phật có bốn phận mang cơm và thức ăn dâng cho sư sãi và lắng nghe các vị sư chúc tụng, cầu an, thuyết pháp giảng đạo…

Sau đó buổi chiều, tiến hành lễ đắp núi cát, gọi là Puôn- phnum - khsach. Đây là một tập tục lưu truyền theo sự tích về một người làm nghề săn bắn từ lúc trẻ đã giết rất nhiều muông thú. Về già, ông luôn ám ảnh bởi những loài thú mà ông đã săn băn, chúng lúc nào cũng đòi mạng ông.

Nhưng nhờ được sư sãi hướng dẫn cách đắp núi cát đề tích phước. Ông bảo các loài chim muông nếu muốn đòi nợ ông thì hãy đem đi hết những hạt cát mà ông đã đắp. Nhưng các loài muông thú bất lực, đành kéo nhau đi, từ đó ông thợ săn già cố gắng tích đức cho đến một ngày ông về với cõi Phật.

Các nghi lễ này đến ngày nay được gìn giữ gọi là Anisong Puôn Phnom khsach nghĩa là phúc duyên đắp núi cát.

Tục đắp núi cát có ý nghĩa ngăn trờ ma quỷ và những điều xấu, đông thời nhắc nhở mọi người nên tích phúc đế ngày một cao vời, lớn lao như núi và lan dần khắp bốn phương.

Người Khmer dù bận bịu đến đâu thì tết đến cũng phải đi chùa, đặt biệt là tham ga đăp núi cát. Họ çoi đây như là hành động tưởng nhớ tổ tiên vừa tích đức để cuộc sống tốt đẹp hơn.

Ngày thứ ba gọi là Thngay lowng sawk (ngày thêm tuồi), mới chính là ngày chánh cũng là ngày cuối Tết. Tương tự như hai ngày đầu, sau khi đà dâng cơm sáng cho các vị sư ở chùa, người ta làm lê tắm tượng Phật băng nước có ướp hương thơm, đề tỏ lòng tưởng nhớ và biết ơn đức Phật.

Sau đó, mọi người chúc mừng cha me, ông bà, dâng bánh trái để tạ ơn, đồng thời cũng đế rửa những điều không may của năm cũ để sang năm mới vạn sự như ý.

Tết Chôl Chnăm Thmây không chỉ thể hiện quan niệm của người Khmer về chu kỳ vận chuyển của năm, mà còn nhằm giáo dục con người về tấm lòng hiếu thảo, đoàn kết gắn bó thắt chặt tình đoàn kết thương yêu nhau trong phum sóc.

Đây cũng là dịp để mọi người gặp gỡ nhau chia phúc, chúc mừng, thăm hỏi, bàn bạc, trao đổi kinh nghiệp chuyện tương lai.

Tết Chôl Chnăm Thmây còn là dịp để đồng bào dân tộc Khmer gửi gắm ước mơ hạnh phúc, ý thức hướng thiện và lòng báo ân với tổ tiên, ông bà, cha mẹ của mình trong năm.

HUY AN