Đòn đánh sâu của Ukraine vào Nga làm thay đổi cục diện tác chiến hiện đại

Các chiến thuật mới được Ukraine triển khai trong cuộc tấn công quy mô lớn bằng máy bay không người lái (UAV) nhằm vào loạt sân bay quân sự của Nga ngày 1/6 đang khiến giới chuyên gia quốc phòng lo ngại sâu sắc, không chỉ đối với năng lực không quân Nga mà còn đối với tất cả các lực lượng quân sự tiên tiến trên thế giới.

“Cuộc tấn công này chính là hình ảnh của chiến tranh tương lai”, ông James Patton Rogers, chuyên gia về máy bay không người lái (UAV) và Giám đốc điều hành Viện Chính sách Công nghệ Cornell Brooks bình luận.

Ukraine tấn công nhiều căn cứ không quân trên khắp nước Nga ngày 1/6. (Ảnh: Eye Press/Reuters Connect)

Ukraine trước đây đã nhiều lần sử dụng UAV để tấn công vào lãnh thổ Nga. Tuy nhiên, trong cuộc tập kích ngày 1/6, Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) đã gây bất ngờ khi cùng lúc nhắm mục tiêu vào 5 sân bay quân sự của Nga bằng một chiến dịch sáng tạo táo bạo có tên mã “Mạng Nhện”.

Theo SBU, Ukraine đã bí mật đưa UAV quân sự vào Nga, sau đó giấu chúng trong các thùng gỗ được thiết kế như những ngôi nhà nhỏ. Các thùng này được gắn lên xe tải, đưa đến gần các sân bay, rồi kích hoạt UAV từ xa bằng cách mở mái để thả máy bay không người lái. Khoảng cách triển khai gần và số lượng lớn UAV cỡ nhỏ khiến lực lượng phòng không Nga hầu như không kịp phản ứng.

Theo ông Justin Bronk, chuyên gia không quân tại Viện RUSI có trụ sở tại Anh, dù các chi tiết của cuộc tấn công vẫn cần được xác minh độc lập, hình ảnh ban đầu cho thấy đây là “một thành công đáng kinh ngạc của lực lượng đặc nhiệm Ukraine”.

Cuộc tấn công này không chỉ đặt ra thách thức nghiêm trọng với Nga, mà còn cho thấy những thay đổi lớn trong cách thức tác chiến hiện đại, với ảnh hưởng vượt ra ngoài chiến trường Ukraine.

Hạn chế của phòng không truyền thống

Trước đây, các UAV của Ukraine thường bị hệ thống phòng không tiên tiến của Nga như S-300 hay S-400 đánh chặn. Tuy nhiên, các UAV trong Chiến dịch Mạng Nhện dường như đã tránh được các hệ thống này bằng cách tiếp cận từ bên trong lãnh thổ Nga.

Thay vì bay qua hàng trăm, thậm chí hàng nghìn km từ Ukraine vào không phận Nga, các UAV được đưa đến gần các sân bay qua đường bộ rồi mới kích hoạt. Điều này đơn giản hóa hành trình và giảm khả năng bị phát hiện hoặc đánh chặn.

Ukraine đang hành động độc lập

Cựu Ngoại trưởng Litva, ông Gabrielius Landsbergis, nhận định Chiến dịch Mạng Nhện là minh chứng cho khả năng đổi mới và chủ động của Ukraine.

“Quy mô và sự sáng tạo, thực hiện mà không có hỗ trợ tình báo hay hậu cần rõ ràng từ phương Tây, cho thấy Ukraine ngày càng ít phụ thuộc vào bên ngoài”, ông Landsbergis nhận định.

Các đồng minh phương Tây, như Mỹ, đến nay vẫn thận trọng trong việc cung cấp vũ khí và thông tin tình báo giúp Ukraine tấn công vào các căn cứ quân sự sâu trong lãnh thổ Nga. Dù vậy, Ukraine đã tận dụng chính vũ khí tự sản xuất và khả năng sáng tạo để giành thế chủ động.

“Trong khi thế giới tổ chức hội nghị và thành lập các ‘liên minh sẵn sàng’, thì Ukraine đã sẵn sàng chiến đấu theo cách của mình. Nếu bạn từng tự hỏi chiến lược tự chủ là như thế nào - thì chiến dịch này đã cho thấy điều đó”, ông Landsbergis nhấn mạnh.

Ukraine có thể tấn công sâu hơn vào lãnh thổ Nga

Trước đây, các UAV Ukraine đã từng tấn công các mục tiêu cách biên giới tới 1.800km. Nhưng trong chiến dịch mới nhất, sân bay Belaya tại vùng Irkutsk cách Ukraine hơn 4.000km vẫn bị đánh trúng.

Điều này cho thấy ngay cả những căn cứ ở sâu trong các lãnh thổ mà Nga cho là an toàn cũng không còn bất khả xâm phạm. Chuyên gia Bronk cho rằng dù chỉ một nửa trong số 41 máy bay được cho là bị phá hủy, thiệt hại vẫn là rất lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng Nga thực hiện các đợt tấn công bằng tên lửa hành trình vào Ukraine.

Theo ông Bronk, Nga hiện có khoảng 60 máy bay ném bom Tu-95 và 20 chiếc Tu-160 cho các chiến dịch không kích. Việc thay thế số máy bay bị hư hỏng sẽ rất khó khăn do hoạt động sản xuất các mẫu này đã chậm lại hoặc ngừng hoàn toàn trong những thập kỷ gần đây.

Nhà chứa kiên cố cho máy bay

Hình ảnh từ cuộc tấn công cho thấy nhiều máy bay Nga đỗ ngoài trời, không được bảo vệ trong hầm trú hay nhà chứa máy bay kiên cố, khiến chúng trở thành mục tiêu dễ dàng.

Một số hình ảnh vệ tinh trước đây từng cho thấy Nga cố gắng ngụy trang bằng cách chất lốp xe lên cánh máy bay để đánh lừa hệ thống dẫn đường quang học. Tuy nhiên, máy bay trên mặt đất vẫn luôn dễ bị tấn công nếu không có sự bảo vệ từ hệ thống phòng không hoặc chiến đấu cơ trực chiến.

Đây không chỉ là vấn đề của riêng Nga. Ngay cả Mỹ cũng ít đầu tư vào hạng mục này.

Mối đe dọa mới từ “UAV ngủ đông”

Ukraine không tiết lộ cách họ đưa UAV vượt qua hệ thống kiểm soát biên giới Nga, nhưng điều này cho thấy điểm yếu trong chuỗi hậu cần và vận tải của Nga.

“Sẽ còn bao nhiêu chiếc đang nằm chờ?”, chuyên gia Patton Rogers đặt câu hỏi. Viễn cảnh UAV bí mật được cài đặt sẵn sau phòng tuyến đối phương, chờ đợi thời điểm khai hỏa, đang trở thành hiện thực đáng lo ngại không chỉ với Nga mà với cả các nước phương Tây.

Ông Karl Rosander, Giám đốc điều hành công ty công nghệ quốc phòng Thụy Điển Nordic Air Defence nhận định: “Đây là lời cảnh tỉnh rõ ràng rằng chiến tranh đang bước vào kỷ nguyên mới, UAV có thể được triển khai bí mật, nằm chờ và tấn công khi cần”.

Ông cũng cảnh báo rằng “chỉ là vấn đề thời gian” trước khi Nga hoặc các quốc gia khác học theo chiến thuật này.

Tác động của xu thế này là rất lớn. Để phòng thủ hiệu quả, các căn cứ không quân cần được trang bị nhà trú kiên cố, hệ thống gây nhiễu điện tử để vô hiệu hóa UAV và đủ tên lửa hoặc vũ khí phòng không để tiêu diệt mục tiêu - tất cả đều tiêu tốn hàng tỷ USD. Trong khi đó, Ukraine chỉ cần vài nghìn USD cho mỗi UAV cải tiến.

Ông Patton Rogers cảnh báo, các căn cứ NATO cũng có thể dễ bị tấn công theo cách tương tự.

“UAV sẽ không còn bị giới hạn trên một chiến tuyến cụ thể. Chúng sẽ được giấu sẵn và chờ lệnh, tấn công sâu trong lãnh thổ đối phương. Câu hỏi đặt ra là: các đồng minh NATO đã sẵn sàng cho thực tế mới này chưa?”, ông Rogers nói.

Hoàng Phạm/VOV.VN (biên dịch) Theo Business Insider