Đổi mới tư duy để vùng cao phát triển bền vững

Đây là thông điệp cần thiết sau 5 năm triển khai Chương trình. Với tổng vốn hơn 137 nghìn tỷ đồng, Chương trình đã đạt nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn không ít điểm nghẽn. Giai đoạn 2021 - 2025, tỷ lệ giảm nghèo bình quân ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số đạt 3,4%/năm; thu nhập bình quân tăng hơn 3 lần so với năm 2020; giáo dục, y tế, bảo tồn văn hóa có bước tiến rõ rệt. Tuy nhiên, hạ tầng kỹ thuật còn thiếu và yếu, tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất chưa giải quyết dứt điểm; nhiều xã, thôn chưa thoát khỏi diện đặc biệt khó khăn.

Hội nghị toàn quốc tổng kết Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 và định hướng nội dung giai đoạn 2026 - 2030. Ảnh: baochinhphu.vn

Thực tế này cho thấy, cách tiếp cận chủ yếu “giảm nghèo” tuy cần nhưng chưa đủ. Nếu vẫn coi vùng cao chỉ là “đối tượng hỗ trợ”, chúng ta sẽ giới hạn tiềm năng của một vùng giàu lợi thế. Vùng cao không chỉ là “vùng khó”. Nhìn nhận một cách khách quan và thực tế, miền núi sở hữu những tiềm năng kinh tế vượt trội so với miền xuôi: cảnh quan đẹp, đa dạng văn hóa; quỹ đất cho nông nghiệp sạch và sản phẩm nông nghiệp mang tính đặc sản và tiềm năng cho sản phẩm hữu cơ. Đây là những nền tảng quan trọng để phát triển phục vụ du lịch xanh và nông nghiệp xanh.

Sản xuất đại trà theo kiểu công xưởng thế giới khó có thể là lợi thế của Việt Nam. Nhưng sản xuất sạch theo hướng tập trung vào chất lượng và giá trị thay vì số lượng có thể là lối đi phù hợp cho doanh nghiệp nội địa hướng ra một thị trường thế giới khắt khe hơn về tiêu chuẩn xanh và sạch. Tương tự, du lịch xanh dựa trên khai thác bền vững cảnh quan, văn hóa và lối sống bản địa sẽ là hướng đi phù hợp để các địa phương miền núi chinh phục nhóm du khách toàn cầu ngày càng khắt khe với tiêu chí thân thiện môi trường và trải nghiệm chân thực.

Quan trọng hơn, biến đổi khí hậu đang đe dọa các vùng đồng bằng, đặc biệt là đồng bằng sông Cửu Long. Trong dài hạn, vùng cao có thể trở thành vùng đệm chiến lược cho an ninh lương thực, an ninh môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học.

Trong bối cảnh đó, đổi mới tư duy, như Thủ tướng gợi mở, vì vậy, là sự chuyển trọng tâm từ “hỗ trợ” sang “đầu tư, hợp tác”. Điều đó đồng nghĩa phải xây dựng chiến lược thu hút doanh nghiệp miền xuôi mang vốn, công nghệ, kỹ năng quản trị lên hợp tác cùng miền ngược, trên nguyên tắc cùng có lợi. Doanh nghiệp khai thác hợp lý vốn tự nhiên, vốn văn hóa; người dân có việc làm, thu nhập và tham gia trực tiếp vào chuỗi giá trị. Bên cạnh đó, chính sách cần tính đến đặc thù của vùng cao - từ phong tục, tập quán đến điều kiện địa hình, để mô hình hợp tác thị trường không chỉ hiệu quả về kinh tế mà còn bền vững về xã hội, văn hóa.

Thông điệp “đổi mới tư duy” của Thủ tướng không chỉ gửi đến các địa phương vùng cao, mà là lời kêu gọi cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và xã hội cùng chung tay. Cần rũ bỏ định kiến nghèo nàn, lạc hậu và coi vùng cao là một cực tăng trưởng chiến lược trong tái cấu trúc mô hình tăng trưởng quốc gia. Chính sách phải dài hơi, nhất quán và quyết liệt, để biến tiềm năng thành sức mạnh, đưa vùng cao từ “vùng khó” thành vùng phát triển bền vững, đồng hành và “lên đời” cùng cả nước.

Hà Lan