ĐỌC NGUYỄN ÁI QUỐC - HỒ CHÍ MINH - NHÀ BÁO: Viết cho ta biết nước non ta là gì

Hành trình của Nguyễn Ái Quốc

Trong phần 1 của tập sách, tác giả trình bày nhiều dữ liệu lịch sử về Pháp quốc - nơi dừng bước lâu nhất của cuộc hành trình vạn dặm tìm đường cứu nước và hoạt động cách mạng của Nguyễn Ái Quốc và cũng là nơi mà chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành hiểu tường tận về 6 chữ: Tự do - Bình đẳng - Bác ái. “Quá khứ kiếm sống, tự học, lăn lộn trường đời xứ người đã biến chàng thanh niên rửa bát, bốc vác trên tàu thành một chính khách, nguyên thủ quốc gia có nhận thức sâu sắc về xã hội” (trích trang 9).

Sách Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh - Nhà báo do Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh ấn hành tháng 6-2025.

Khi dự Đại hội lần 2 Hội Nhà báo Việt Nam năm 1959, Bác Hồ kể về lúc bí mật về nước năm 1941 đã cố gắng ra một tờ báo tuyên truyền, cổ động, tổ chức và lãnh đạo cách mạng. Đó là tờ Việt Nam độc lập ra được 126 kỳ báo. Ở số đầu tiên có mấy câu văn vần giới thiệu như sau:

“Báo Độc lập hợp thời đệ nhất

Làm cho ta mở mắt, mở tay

Ở trong việc nước, ở ngoài thế gian

Cho ta biết kết đoàn tổ chức

Cho ta hay sức lực của ta

Cho ta biết chuyện gần xa

Cho ta biết nước non ta là gì”.

Năm 1919, Nguyễn Ái Quốc bước vào làng báo bằng những bài viết ngắn trên báo Pháp. Sự kiện này củng cố thêm ý thức ban đầu và càng lớn lên nhanh chóng trong tư tưởng của Người: Báo chí là vũ khí không thể thiếu của hoạt động cách mạng. Hồ sơ mật thám Pháp về Nguyễn Ái Quốc có đoạn: “Anh Quốc đã viết công khai trên báo chí Pháp những yêu sách hòa bình của anh ta với chính sách ở Đông Dương”.

Thời làm chủ biên báo Người cùng khổ ở Pháp, Người nhớ lại: “Có một thời gian dài mình làm cả chủ bút, chủ nhiệm, giữ quỹ, phát hành và bán báo của tờ báo Paria”. Bên cạnh Nguyễn Ái Quốc còn có những người đồng hương, đồng chí (cùng chí hướng yêu nước), đồng nghiệp (viết báo) như Phan Văn Trường, Nguyễn An Ninh, Phan Chu Trinh…

Người ngồi đó với cây chì đỏ

Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại một di sản tác phẩm báo chí đồ sộ với nhiều lối viết, phong cách thể hiện trong suốt cuộc đời cầm bút của mình. Sách khẳng định sự nghiệp báo chí Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh là một đóng góp lớn không chỉ cho báo chí cách mạng mà còn cho lịch sử báo chí Việt Nam. “Sự nghiệp chính trị của Chủ tịch Hồ Chí Minh gắn chặt với sự nghiệp báo chí. Nhà cách mạng chuyên nghiệp ấy là trái tim của lịch sử, làm nên lịch sử và là con người của lịch sử”.

“Tôi là cây bút tiểu phẩm, nhà chính luận. Gọi là nhà tuyên truyền tôi cũng không tranh cãi, nhà cách mạng chuyên nghiệp là đúng nhất” - Chủ tịch HỒ CHÍ MINH.

Phần hình ảnh tư liệu trong sách là bộ sưu tập kỳ công và giá trị, ví dụ như hình chứng minh thư của Nguyễn Ái Quốc được cấp ở Pháp tháng 9-1919; bản chụp hồ sơ mật thám Pháp về Nguyễn Ái Quốc, thư của Nguyễn Tất Thành gửi cụ Phan Chu Trinh từ London (Anh) năm 1914; ảnh Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng năm 1949…

Trong tâm thức của đội ngũ báo chí cách mạng, Hồ Chí Minh là nhà báo vĩ đại hiếm có, luôn luôn được kính trọng, yêu quý, “là hiện thân mẫu mực của lao động nghề nghiệp báo chí”. Người gắn với hình ảnh giản dị mà vĩ đại: “Người ngồi đó với cây chì đỏ/ Tìm đường đi cho dân tộc theo đi” (thơ Tố Hữu).

Trung Nghĩa