Độc đáo lễ cúng Thần rừng của người Jrai ở Tây Nguyên

Tháng 3 - khi Tây Nguyên bước vào mùa nắng oi ả, dưới tán rừng thâm u xanh mát ở làng Ograng (xã Ia Pếch, huyện Ia Grai (tỉnh Gia Lai), cộng đồng Jrai nơi đây tổ chức nghi lễ hết sức huyền bí “cúng Thần rừng”.

Ý nghĩa của lễ cúng này là cùng chung tay giữ rừng, tạ ơn thần rừng đã che chở, bảo vệ dân làng.

Dân làng cầu mong ấm no

Từ sáng tinh mơ, người dân hai làng Ograng và làng De Chí (xã Ia Pếch) đã rộn ràng, "tay xách, nách mang" đủ vật phẩm vào rừng, đi về hướng Tây đến suối Ia Cor. Khi mặt trời lên một cây sào, bà con đã bắt tay vào dựng bếp núc, sửa soạn cho một nghi lễ linh thiêng nhất năm – cúng Thần rừng.

Nghi lễ cúng Thần rừng của người Jrai tại làng Ograng, xã Ia Pếch, huyện Ia Grai. Ảnh: LK.

Lễ vật chính dâng cúng Thần rừng gồm một con heo quay, một con gà, một ghè rượu và một bộ gan gà, một miếng thịt lợn sống. Bên cạnh đó, người dân còn mang rất nhiều sản vật truyền thống của làng.

Chị Puih Vít, Thôn Trưởng làng Ograng, cho biết: “Đây là việc chung của làng, bà con rất vui và tự hào tham gia, mong muốn Thần rừng chở che cho làng. Dịp này, mình còn dẫn hai con đi cùng, để cho con hiểu hơn về phong tục của nơi mình lớn lên”.

Theo chị Vít, nghi lễ cúng Thần rừng đã có từ rất xa xưa. Từ nhỏ, chị hay theo chân bố lên rừng, tham gia các nghi lễ cúng. Bà con tin Thần rừng luôn che chở cho làng được bình yên.

Già làng Siu Doih và người kế nhiệm Rơ Châm Dek thực hiện nghi thức cúng Thần rừng.

Gần chính ngọ, nghi thức cúng Thần rừng bắt đầu. Người thực hiện cúng là già làng Siu Dơih (78 tuổi, làng Ograng, xã Ia Pếch). Trong trang phục thổ cẩm truyền thống chỉnh tề, già Siu Dơih cất tiếng khấn: “Ôi Yang, rừng núi đã chở che cho dân làng, để làng ăn no, bình yên. Bà con mong Yang tiếp tục bảo vệ cho làng, giúp mưa thuận gió hòa, cây lúa được tốt tươi, thu hoạch đầy kho, dân ăn no, bình an, hạnh phúc”.

Sau lời cúng, già Siu Dơih mời các vị thần thưởng thức lễ vật và già cũng là người đầu tiên vít cần rượu ghè uống, tiếp đến là những người uy tín và người dân trong làng. Năm nay, già Siu Dơih sẽ thôi chức vị già làng, nhường lại cho người kế nhiệm ông Rơ Châm Dek (48 tuổi, làng Ograng).

Sau khi mời các vị thần, già làng Siu Doih là người đầu tiên vít cần rượu ghè uống và lần lượt đến những người tham gia lễ.

Theo già làng Siu Doih, hàng năm chỉ cúng Thần rừng một lần. Tuy nhiên, có những năm có thiên tai, địch họa thì làng tổ chức cúng Thần rừng để cầu cho thần chở che, bảo vệ buôn làng.

Thường, nghi lễ được tổ chức ăn uống linh đình trong một ngày, có khi kéo dài đến hôm sau. Người dân góp thêm thức ăn, rượu thịt ăn uống vui chơi qua đêm tại rừng. Năm nay, sự kiện thu hút rất nhiều du khách phương Tây vào rừng chung vui, sinh hoạt cùng với người dân khiến lễ cúng Thần rừng thêm náo nhiệt, mới lạ.

Nhiều du khách phương Tây thích thú tham gia lễ cúng Thần cùng người dân xã Ia Pếch ngay tại rừng.

Giữ nét truyền thống và bảo vệ được rừng

Ông Ngô Khôn Tuấn, Chủ tịch UBND xã Ia Pếch, cho biết nghi lễ là nét văn hóa truyền thống lâu nay của người dân nơi đây. Người dân mong muốn được Thần rừng bảo vệ, chở che, giúp mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống yên bình.

“Nhờ nghi lễ cúng Thần rừng mà người dân nhận thức tốt, tham gia cùng chính quyền địa phương bảo vệ rừng. Đây là nét văn hóa rất quý của người Jrai ở địa phương. Chúng tôi thường xuyên vận động, tuyên truyền người dân giữ gìn phong tục của làng và giáo dục cho thế hệ trẻ, góp phần giữ rừng luôn xanh tốt” - ông Tuấn nói.

Rừng cộng đồng xã Ia Pếch luôn được người dân bảo vệ tốt trong nhiều năm qua.

Theo ông Tuấn, rừng được bảo vệ tốt nên người dân được lợi rất nhiều thông qua hỗ trợ từ dịch vụ môi trường rừng, được tận thu các lâm sản phụ như măng le, mật ong… góp phần tăng thêm thu nhập và ổn định đời sống. Bảo vệ rừng cũng đồng nghĩa với bảo vệ của cuộc sống của người dân.

Nghi lễ cúng Thần rừng diễn ra đều đặn hàng năm, được coi như ngày hội văn hóa lớn ở địa phương. Không chỉ có hàng trăm người dân tham gia, mà cán bộ địa phương, ngành kiểm lâm, công an… và các xã lân cận cũng đến chung vui, chứng kiến nghi lễ cúng Thần rừng.

Cán bộ kiểm lâm, chính quyền địa phương thường hỗ trợ người dân thực hiện lễ cúng Thần rừng và lồng ghép tuyên truyền, bảo vệ rừng.

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Hạt Phó Hạt Kiểm lâm huyện Ia Grai, đánh giá: “Lễ cúng Thần rừng không chỉ nét văn hóa, tâm linh độc đáo của người dân mà còn góp phần tích cực trong công tác quản lý bảo vệ rừng. Xã Ia Pếch có hai làng Ograng và làng De Chí có rừng, diện tích gần 600 ha luôn được bảo vệ tốt”.

Theo ông Tuấn, để nghi lễ thêm đầy đủ, ấm cúng, Hạt Kiểm lâm huyện Ia Grai đã trích kinh phí, ủng hộ bà con một con heo và rượu. Nhiều năm qua, chính quyền xã Ia Pếch, UBND huyện Ia Grai và lực lượng kiểm lâm luôn đồng hành, giúp người dân tổ chức lễ cúng rừng vừa để duy trì nét văn hóa và tuyên truyền, giáo dục tầm quan trọng của bảo vệ rừng.

Nghi lễ cúng Rừng được duy trì hằng năm vào tháng 3.

Lãnh đạo chính quyền địa phương chung vui với người dân trong lễ cúng Thần rừng.

Cơm lam nướng ống lồ ô là món ăn không thể thiếu trong các ngày lễ truyền thống ở Tây Nguyên.

Món thịt nướng xiêng hấp dẫn.

Nhiều người dân ở địa phương cùng tham gia chung vui, sinh hoạt văn hóa trong lễ cúng Thần rừng.

Già làng Siu Dơih sẽ nhường vị trí già làng cho người kế nhiệm.

LÊ KIẾN