Độc đáo Lễ cấp sắc của người Dao tuyển Mường Khương

Theo phong tục, đàn ông dân tộc Dao nói chung và người Dao tuyển nói riêng phải được giáo dục, rèn luyện về nhiều mặt để làm trụ cột của gia đình, dòng họ và cộng đồng. Đàn ông người Dao sau khi thụ lễ cấp sắc mới được coi là trưởng thành. Người trưởng thành sẽ được ngồi với già làng, được tham gia cúng bái hoặc giúp việc cho những thầy cúng trong hoạt động cúng lễ của tư gia cũng như cộng đồng.

Với ý nghĩa đó, nên dù sớm hay muộn, tùy điều kiện gia đình, các chàng trai Dao tuyển sẽ được cấp sắc. Lễ cấp sắc thường được tổ chức vào tháng 11, 12 và tháng 1 âm lịch hằng năm. Đây là thời điểm nông nhàn ở vùng cao, các gia đình sẽ có nhiều thời gian để chuẩn bị điều kiện cần thiết thực hiện nghi lễ.

Nghi lễ cấp sắc được thực hiện ở gian chính ngôi nhà có người được cấp sắc. Những thầy cúng được chọn trong lễ cấp sắc là những người có uy tín trong cộng đồng. Họ rất am hiểu về phong tục văn hóa của dân tộc mình.

Trong Lễ cấp sắc, thầy cúng sẽ sử dụng các nhạc cụ như chuông đồng, kèn và múa nhiều điệu dân vũ với ý nghĩa khác nhau. Trong buổi lễ, nhân vật Kaddong sẽ xuất hiện, diễn lại rất nhiều tích trò mô tả các hoạt động lao động, sản xuất, săn bắt, hái lượm, cúng tế (Tích xưa kể lại, nhân vật Kaddong được mời từ rừng về để tham gia Lễ cấp sắc. Kaddong mặc bộ quần áo rách rưới, còn đeo theo một cái bị, một cái nỏ, đặc biệt là đeo một chiếc mặt nạ xấu xí. Trong quá trình di cư, nhiều thú dữ, ác quỷ, ma quái và dịch bệnh làm hại người trong cộng đồng nên chiếc mặt nạ được làm như mặt của ma quỷ để ma quỷ không dám đến quấy rầy).

Các thầy cúng sẽ làm phép cầu cho người được cấp sắc có sức khỏe, ăn được, nói được và làm việc nhanh nhẹn như con hổ, con báo trên rừng.

Người được cấp sắc được đoàn người gồm thầy cúng, người trong gia đình, dòng họ đưa đi làm lễ quanh đàn tế lập ngoài trời để thần linh, tổ tiên chứng giám tấm lòng thành và ban phát sức mạnh.

Mỗi nghi lễ trong Lễ cấp sắc đều được thực hiện trang nghiêm. Rồi đây, khi đã được cấp sắc, mỗi người đàn ông sẽ là chỗ dựa cho cả gia đình, dòng tộc, thôn xóm.

Phạm Bằng - Tô Dung