Đình cổ gần 200 năm tuổi ở Thanh Hóa sắp đổ sập vì chờ… trùng tu

"Đình huyện Tống, trống huyện Nga". Huyện Tống xưa (nay là huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa) nổi tiếng với kiến trúc đình làng số lượng nhiều, quy mô lớn nhất tỉnh. Hiện nay, tại Hà Trung đang còn tới 27 ngôi đình cổ, trong đó, đình Đô Mỹ (thôn Đô Mỹ, xã Hà Tân) là di tích mang đậm dấu ấn kiến trúc thời Nguyễn.

Ngôi đình cổ gần 200 năm tuổi ở làng Đô Mỹ, xã Hà Tân, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa

Đình được xây dựng từ giữa thế kỷ XIX, thờ Thành hoàng Thái úy Tô Hiến Thành, phối thờ hai vị Đô Bá và Nguyễn Thận Xuân. Năm 1996, đền được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh.

Trải qua gần 200 năm tồn tại, những biến động, thăng trầm của lịch sử khiến cho công trình gỗ bề thế này đang xuống cấp nghiêm trọng, có nguy cơ đổ sập.

Theo báo cáo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) tỉnh Thanh Hóa, đình Đô Mỹ hiện đang xuống cấp, hầu hết các cấu kiện của đại đình đang trong tình trạng mục hỏng, khả năng liên kết, chịu lực yếu. Hệ mái xô lệch, mục mại, ngói mục, vỡ, tụt gây thấm dột; một số hoành tải bị mục, đứt, gãy. Hệ thống cột gỗ bị mối xông mục chân, ngấm nước. Một số xà dọc đứt mộng; đình đang bị nghiêng về phía Đông Nam; tường bao quanh bị nứt, bong tróc lớp vữa; nền lát gạch bị sụt lún, rêu mốc, ẩm ướt…

Ghi nhận thực tế cho thấy ngôi đình cổ này có thể bị đổ sập bất cứ lúc nào, bởi hầu hết các hạng mục công trình đã xuống cấp. Để giúp ngôi đình có thể đứng vững, chính quyền địa phương đã sử dụng nhiều tre luồng để chằng chống, dựng biển cảnh báo không cho người dân vào trong di tích.

Trải qua gần 200 năm tồn tại, ngôi đình hiện đã xuống cấp nghiêm trọng, có thể đổ sập bất cứ lúc nào

"Đình xuống cấp nhiều năm qua, người dân chúng tôi cũng kiến nghị lên cấp trên rất nhiều, thế nhưng đến nay ngôi đình vẫn chưa được quan tâm trùng tu, tôn tạo. Cứ tình trạng này ngôi đình có thể đổ sập bất cứ lúc nào"- người trông coi đình cho hay.

Trước thực trạng xuống cấp của đình Đô Mỹ, ngày 5-3-2024, Sở VH-TT-DL tỉnh Thanh Hóa đã có báo cáo gửi UBND tỉnh xin kinh phí đề trùng tu di tích.

Trong báo cáo, Sở VH-TT-DL tỉnh Thanh Hóa cho biết đình Đô Mỹ thuộc đối tượng di tích được hỗ trợ kinh phí bảo quản, tu bổ, phục hồi và chống xuống cấp, giai đoạn 2022 - 2025 tại Kế hoạch số 201/KH-UBND ngày 18-8-2022 của UBND tỉnh. Định mức hỗ trợ: "Tối đa không quá 70% tổng mức đầu tư, trong đó không quá 1 tỉ đồng đối với di tích cấp tỉnh. Trừ trường hợp có văn bản của cấp có thẩm quyền".

Qua khảo sát thực tế và làm việc với chính quyền địa phương, Sở VH-TT-DL nhận thấy đình Đô Mỹ là công trình văn hóa tín ngưỡng bằng gỗ có quy mô lớn, hiện còn bảo tồn được trên địa bàn huyện Hà Trung nói riêng, toàn tỉnh Thanh Hóa nói chung. Hiện nay, di tích đang bị xuống cấp nghiêm trọng, nếu không kịp thời bảo quản, tu bổ thì sẽ bị sập đổ.

Nét rêu phong của ngôi đình cổ mang đậm dấu ấn kiến trúc thời Nguyễn

"Tuy nhiên, do kinh phí trùng tu di tích đình Đô Mỹ rất lớn, trong khi mức hỗ trợ từ ngân sách chỉ khoảng 1 tỉ đồng; điều kiện ngân sách huyện, xã khó khăn, khả năng huy động xã hội hóa gần như không có, không đủ nguồn lực để tu bổ tổng thể di tích. Do đó, Sở VH-TT-DL xin trùng tu toàn bộ đình (đại đình, hậu cung) bằng tiền ngân sách, các hạng mục khác bằng nguồn xã hội hóa"- báo cáo nêu.

Đến ngày 7-6, UBND tỉnh Thanh Hóa đã có văn bản gửi Sở VH-TT-DL giữ nguyên quan điểm trùng tu, tôn tạo di tích đình Đô Mỹ theo Kế hoạch số 201/KH-UBND ngày 18-8-2022. Nghĩa là số tiền được đầu tư để trùng tu không quá 1 tỉ đồng.

Bà Đoàn Thị Hương, Chủ tịch UBND xã Hà Tân, cho biết đình Đô Mỹ hiện đã xuống cấp rất nghiêm trọng, trong khi nguồn kinh phí của địa phương không đủ khả năng, nếu không sớm được trùng tu thì di tích có thể đổ sập lúc nào không hay. "Qua lập dự toán thì việc trùng tu, tôn tạo rơi vào khoảng gần 20 tỉ đồng, nếu thực hiện theo kế hoạch 201 của tỉnh, với số tiền chi tu sửa chỉ khoảng 1 tỉ đồng là không thể thực hiện được. Đây là đình làng, việc kêu gọi xã hội hóa với số tiền lớn rất khó"- bà Hương thông tin.

Một số hình ảnh về ngôi đình cổ trước nguy cơ đổ sập ở Thanh Hóa

Theo người dân địa phương, đình làng Đô Mỹ không chỉ thờ thành hoàng mà còn là nơi sinh hoạt cộng đồng của người dân địa phương. Trong những năm tháng chiến tranh, đình là nơi họp bàn những công việc hệ trọng của làng, xã

Ngôi đình đã xuống cấp nghiêm trọng. Để tránh việc đình có thể sập đổ bất cứ lúc nào nên nhiều năm nay, địa phương đã không cho làm lễ trong đình và hạn chế người dân ra vào

Trong lúc chờ cấp trên quan tâm trùng tu, tôn tạo, người dân làng Đô Mỹ và chính quyền địa phương đã mang tre, luồng chằng chống

Gần như toàn bộ ngôi đình đều phải dùng thân tre luồng để chống đỡ

Rui, mè trên mái ngói cũng đã mục nát, phải dùng thanh ngang và thân tre luồng để chống đỡ, tránh sụt mái ngói xuống dưới

Di tích xuống cấp nghiêm trọng nhưng việc trùng tu vẫn chưa thấy khiến người dân không khỏi xót xa

Cảnh mục nát bên trong ngôi đình cổ

Số tiền trùng tu được dự toán quá lớn, vượt quá khả năng của địa phương, trong khi nguồn hỗ trợ của tỉnh theo kế hoạch 201 chỉ có 1 tỉ đồng khiến địa phương, ngành văn hóa đang lúng túng trong việc tìm giải pháp để bảo vệ đình cổ này.

Bài-ảnh: Tuấn Minh