Điều kiện cần và đủ để doanh nghiệp tiếp cận dòng vốn xanh

Nhà băng nhập cuộc “bơm” tín dụng xanh

Những năm qua, Ngân hàng Nhà nước đã, đang tích cực triển khai đồng bộ các giải pháp, góp phần định hướng dòng vốn tín dụng ngân hàng đầu tư vào các dự án xanh, thân thiện với môi trường, từ đó góp phần thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh, phát triển bền vững của quốc gia.

Thực tế, tín dụng cho vay những lĩnh vực “xanh” thân thiện với môi trường là cuộc đua đang trên đà tăng tốc của các ngân hàng trong thời gian gần đây. Đơn cử, Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) vừa triển khai gói tín dụng với quy mô lên tới 10.000 tỷ đồng cho các doanh nghiệp vay vốn để đầu tư mới hoặc đầu tư mở rộng “Công trình Xanh”, cải tạo công trình hiện hữu thành “Công trình Xanh” và được cấp một trong các loại chứng nhận uy tín: LEED, LOTUS, EDGE, Green Mark. Tham gia chương trình, doanh nghiệp sẽ có cơ hội được tiếp cận lãi suất cho vay ưu đãi, được giải ngân nhanh chóng, kịp thời và có sự hỗ trợ tư vấn bởi đội ngũ chuyên gia, cán bộ có chuyên môn cao trong lĩnh vực tài trợ dự án. Chương trình được BIDV thực hiện từ nay đến hết ngày 31/12/2025.

Trước đó, ngân hàng này cũng triển khai gói tín dụng xanh với quy mô 4.200 tỷ đồng dành riêng cho nhóm doanh nghiệp dệt may trong quá trình chuyển dịch xanh. Đáng chú ý, song song với sản phẩm cho vay xanh, BIDV cũng có sản phẩm “tiền gửi xanh” - nguồn vốn được ngân hàng dành cho các hoạt động tín dụng xanh, hiện đã huy động hơn 5.000 tỷ đồng. Các doanh nghiệp sử dụng tiền gửi xanh sẽ được BIDV cấp giấy chứng nhận và ngân hàng sẽ công bố minh bạch các dự án sử dụng nguồn vốn huy động từ sản phẩm này trên Báo cáo thường niên.

Tương tự, Ngân hàng TMCP Tiên Phong (TPBank) cũng công bố gói tín dụng lên tới 5.000 tỷ đồng dành riêng cho doanh nghiệp có phương án, dự án xanh. Đáng chú ý, ngân hàng này áp dụng mức lãi suất 0% cho dự án năng lượng tái tạo, sạch; giao thông vận tải, nông nghiệp, quản lý nước và chất thải bền vững; xây dựng và bất động sản xanh trong 3 tháng đầu.

Lãnh đạo TPBank cho biết, chính sách này được ngân hàng thực hiện nhằm thực hiện cam kết của về quản lý rủi ro môi trường và vai trò của ngân hàng trong việc tài trợ cho quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế bền vững, ít carbon.

Tín dụng cho vay những lĩnh vực “xanh” là cuộc đua đang trên đà tăng tốc của các ngân hàng

Tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank) cũng dành 5.000 tỷ đồng trong chương trình tài chính xanh Green UP để cấp vốn cho các dự án, phương án mang lại lợi ích cho cộng đồng và xã hội.

Ngân hàng TMCP Hàng Hải Việt Nam (MSB) thì triển khai gói tín dụng xanh có quy mô 3.000 tỷ đồng với lãi suất cạnh tranh nhằm tài trợ nhu cầu vốn kinh doanh, đồng hành cùng doanh nghiệp tăng trưởng bền vững.

Trước đó, đầu năm 2024, Ngân hàng Thương mại Cổ phần Á Châu (ACB) cũng triển khai gói tín dụng xanh/xã hội 2.000 tỷ đồng cùng nhiều ưu đãi dành cho các doanh nghiệp có phương án sản xuất kinh doanh có lợi cho môi trường và xã hội.

Ngoài các gói tín dụng hiện hữu từ các ngân hàng trên, nhiều ngân hàng thương mại khác như: Agribank, MBBank, HDBank, Nam A Bank… cũng có các chương trình ưu đãi khác dành cho các doanh nghiệp, dự án xanh. Trong đó, phải kể đến HDBank, đây là một trong những ngân hàng thương mại đầu tiên triển khai hệ thống đánh giá rủi ro về môi trường và xã hội trong cấp tín dụng; tiên phong thúc đẩy tín dụng xanh với hàng trăm triệu USD trong những năm qua cho các dự án năng lượng tái tạo, các dự án nông nghiệp hữu cơ tại Đồng bằng Sông Cửu Long, các dự án chuyển đổi xanh và thân thiện với môi trường trên cả nước.

Nói về tài chính xanh, các chuyên gia kinh tế khẳng định, không chỉ các ngân hàng trong nước, hiện dòng vốn xanh từ thị trường quốc tế rất lớn và các nhà đầu tư rất thiện chí tìm hiểu để đầu tư về Việt Nam. Tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt lại khó tiếp cận được dòng vốn này.

TS. Lê Xuân Nghĩa - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia cho biết, gói đầu tư 15,5 tỷ USD mà cơ chế Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP) dành cho Việt Nam để chuyển đổi từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo, hiện gói tín dụng này chưa tìm được dự án vay khả thi do những vướng mắc liên quan đến thủ tục pháp lý.

Theo vị chuyên gia, lĩnh vực tài chính xanh hiện nay được nói tới rất nhiều nhưng thực hiện lại rất ít. “Thực tế, các khoản tín dụng xanh và trái phiếu xanh dành cho các dự án điện gió, điện mặt trời... vẫn chỉ là những khoản cho vay thông thường với đầy đủ điều kiện về tài sản đảm bảo, lãi suất, kỳ hạn mà không có ưu tiên, ưu đãi nào” - ông Nghĩa nói.

Ông Nghĩa cũng cho biết thêm, hiện trong nước có một quỹ tài trợ xanh là Quỹ bảo vệ môi trường do Bộ Tài nguyên và Môi trường quản lý với tổng nguồn vốn 1.800 tỷ đồng. Số dư này chỉ dùng để cho vay các dự án xử lý rác thải. Tuy nhiên, điều kiện để được vay gói này cũng rất nghiêm ngặt, không khác những khoản tín dụng thông thường như phải có tài sản đảm bảo, tuân thủ hạn mức tín dụng. “Gói này chỉ khác là có lãi suất thấp hơn thị trường 2%” - vị chuyên gia chia sẻ.

Dư nợ cấp tín dụng xanh trong hệ thống ngân hàng đạt mức tăng trưởng bình quân hơn 22% mỗi năm

Tháo gỡ các điểm nghẽn

Theo Ngân hàng Nhà nước, trong giai đoạn 2017 - 2023, dư nợ cấp tín dụng xanh trong hệ thống ngân hàng đạt mức tăng trưởng bình quân hơn 22% mỗi năm. Tính đến cuối tháng 3/2024, đã có 47 tổ chức tín dụng phát sinh dư nợ tín dụng xanh với tổng dư nợ đạt 636.964 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng khoảng 4,5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế.

Dù có tốc độ tăng trưởng hàng năm ở mức cao, nhưng với xuất phát điểm thấp và tỷ trọng chỉ chiếm 4,5% dư nợ toàn nền kinh tế cho thấy, quy mô tín dụng xanh ở Việt Nam vẫn còn khá thấp. Hơn hết, dù các tổ chức tín dụng đã và đang triển khai các gói, chương trình ưu đãi dành cho các doanh nghiệp có dự án xanh, tuy nhiên việc triển khai thực tế vẫn còn nhiều hạn chế, doanh nghiệp khó tiếp cận được nguồn vốn này.

Theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính, một trong những lý do khiến tỷ lệ tín dụng xanh còn thấp, đó là do các ngân hàng không đủ thanh khoản tài trợ cho các dự án xanh. Bởi lẽ, các dự án xanh thường là các dự án dài hạn 5-10 năm, thậm chí đến 20 năm, với lãi suất ở mức thấp; trong khi đó 80% vốn huy động của ngân hàng là vốn ngắn hạn.

Với nguồn vốn chủ yếu là ngắn hạn, việc các ngân hàng phải tài trợ cho dự án trung, dài hạn và có lãi suất thấp là rất khó khăn, nhất là khi các ngân hàng còn đang bị siết tỷ lệ sử dụng nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn. Chưa kể, rủi ro của các dự án xanh như dự án cải tạo môi trường, năng lượng sạch… là có, do chưa có tiêu chuẩn định kết quả rõ ràng.

Trong khi đó, TS Cấn Văn Lực - Chuyên gia tài chính cho rằng, những điểm nghẽn khiến tín dụng xanh của Việt Nam chưa phát triển như kỳ vọng là do chưa có khung pháp lý, chính sách tổng thể, thống nhất liên quan đến việc triển khai tín dụng xanh như: danh mục phân loại xanh, chưa có quy định, hướng dẫn về đánh giá tác động xã hội đối với dự án. Bên cạnh đó, việc thẩm định, đánh giá và quản lý rủi ro môi trường, xã hội còn gặp nhiều khó khăn do đội ngũ chuyên gia trong lĩnh vực tài chính xanh, kỹ thuật môi trường tại Việt Nam còn khá hạn chế.

Đặc biệt, việc thiếu cơ chế phối hợp và hỗ trợ giữa Chính phủ, các cơ quan quản lý với các tổ chức, doanh nghiệp cũng như các chính sách hỗ trợ về tài chính cho các hoạt động ngân hàng xanh, phát triển bền vững như ưu đãi thuế, phí, về hạn mức tín dụng cho các tổ chức cho vay… khiến cho việc thúc đẩy tín dụng xanh chưa phát triển như kỳ vọng.

Để tháo gỡ vướng mắc trong việc cung cấp tín dụng cho các dự án xanh, các chuyên gia cho rằng cần tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý cho việc phát triển tài chính xanh ở Việt Nam; có hướng dẫn cụ thể về danh mục xanh và tiêu chí xác định dự án xanh phù hợp với phân ngành kinh tế của Việt Nam để các tổ chức tín dụng có căn cứ thẩm định, đánh giá và giám sát khi thực hiện cấp tín dụng xanh…

Về phía doanh nghiệp, các chuyên gia nhận định, trong thời kỳ toàn cầu hóa với nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức như hiện nay, việc thực thi ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) đem đến lợi thế cho doanh nghiệp phát triển bền vững. Trong đó, Quản trị doanh nghiệp theo định hướng ESG là yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp tối đa hóa lợi nhuận, tiếp cận được dòng vốn tốt từ các nhà đầu tư, định chế tài chính, hướng đến phát triển bền vững.

“Khi doanh nghiệp chuyển động theo ESG có thể tiếp cận vốn xanh - không rẻ nhưng là vốn trung và dài hạn dựa trên tính chất để có cơ hội tiếp cận vốn, để khắc phục vấn đề trong cấu trúc vốn trong bối cảnh chỉ dựa vào tín dụng” - TS. Bùi Thanh Minh, Phó Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) khẳng định.

Mới đây, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Quyết định 1663 ngày 6/8/2024 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 1604 ban hành năm 2018 về việc phê duyệt Đề án phát triển ngân hàng xanh tại Việt Nam.

Quyết định này đã chỉnh sửa, bổ sung các nội dung liên quan đến phát triển ngân hàng xanh, tín dụng xanh và nhiệm vụ cụ thể của các tổ chức, đơn vị có liên quan. Trong đó, những bổ sung liên quan đến tổ chức tín dụng là cần thiết và có định hướng mở rộng điều kiện tiếp cận nguồn vốn xanh. Theo các chuyên gia, điều chỉnh này có ý nghĩa toàn diện mang lại nhận thức đầy đủ trách nhiệm từ tất cả các tổ chức tín dụng về phát triển ngân hàng xanh, tín dụng xanh. Đây chính là cơ sở và điểm khởi đầu để thực hiện hoạt động tín dụng xanh, mở rộng và tăng trưởng tín dụng xanh của mỗi tổ chức tín dụng.

Ngân Thương