Điều gì xảy ra nếu Tổng thống Mỹ yêu cầu Elon Musk tắt Starlink tại Ukraine?

Ngày 4/3, truyền thông quốc tế đồng loạt đưa tin Bộ Quốc phòng Mỹ nhận chỉ thị từ Tổng thống, tạm dừng mọi viện trợ quân sự hiện tại cho Ukraine sau màn “đấu khẩu” căng thẳng giữa lãnh đạo hai nước ngay tại Phòng Bầu dục.

Theo đó, tất cả các chuyến hàng vận chuyển thiết bị quân sự Mỹ đến Ukraine sẽ bị tạm dừng, bao gồm cả vũ khí đang được vận chuyển bằng máy bay, tàu hoặc đang quá cảnh tại Ba Lan.

Ngoài các khoản viện trợ quân sự, Mỹ cũng đang nắm một dịch vụ không thể thiếu khác tại Ukraine khi quốc gia châu Âu phụ thuộc chủ yếu vào Starlink – dịch vụ Internet vệ tinh của SpaceX do CEO Elon Musk điều hành, để duy trì kết nối Internet phục vụ cả mục đích quân sự, xã hội và kinh tế.

“Mạch máu” hệ thống liên lạc

Starlink, dịch vụ internet vệ tinh do SpaceX cung cấp, đã trở thành một phần quan trọng trong hệ thống liên lạc tại Ukraine kể từ khi được kích hoạt vào tháng 2/2022, ngay sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt.

Dịch vụ này được triển khai để thay thế các mạng lưới liên lạc bị hư hại hoặc phá hủy trong chiến tranh, hỗ trợ kết nối cho dân thường, chính phủ và quân đội.

Do gọn nhẹ, dễ di chuyển và lắp đặt, Starlink đã trở nên vô cùng hữu ích tại một đất nước mà mạng lưới điện và thông tin liên lạc thường xuyên bị phá hủy bởi các cuộc tấn công bằng tên lửa.

Đáng chú ý, Starlink đã trở thành “xương sống” của hệ thống tích hợp C4ISR (hệ thống tích hợp chỉ huy, kiểm soát, liên lạc, máy tính, tình báo, giám sát và trinh sát) của Quân đội Ukraine.

Starlink đóng vai trò quan trọng trong mọi hoạt động của Ukraine. Ảnh: FT

Nhờ Starlink, các binh sĩ Ukraine có thể tải hình ảnh mục tiêu thông qua mạng di động, gửi vào nhóm mã hóa của lực lượng pháo binh hay điều khiển drone tấn công, làm cơ sở để đưa ra quyết định có bắn phá mục tiêu hay không, và nếu có thì thực hiện từ đâu.

“Các hoạt động quân sự của Ukraine phụ thuộc rất nhiều vào việc truy cập Internet. Vì vậy, Starlink cung cấp khả năng kết nối quan trọng”, ông Franz-Stefan Gady tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, cho biết.

Trong khi đó, nền kinh tế Ukraine cũng bị cho là gánh hậu quả nặng nề nếu Elon Musk rút Starlink khỏi khu vực này.

Theo báo cáo năm 2024 của Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSME) đang chiếm hơn 99% tổng số doanh nghiệp tại Ukraine, số này đóng góp 64% giá trị gia tăng cho nền kinh tế, 40% GPD đặc biệt trong các lĩnh vực sản xuất, dịch vụ và thương mại điện tử.

Trong đó, một thống kê từ khi cuộc xung đột Nga – Ukraine diễn ra cho thấy, khoảng 35% MSME tại các khu vực hạ tầng truyền thông kém hoặc bị phá hủy hoàn toàn đang phụ thuộc 100% vào kết nối vệ tinh.

Việc Starlink dừng hoạt động có thể dẫn đến gián đoạn giao dịch, tác động trực tiếp tới doanh thu.

Chẳng hạn, trong giai đoạn đầu cuộc chiến, nhiều doanh nghiệp đã thông báo giảm năng suất từ 20-30% do mất liên lạc với khách hàng.

Không chỉ vậy, việc kết nối Internet gặp khó khăn cũng tạo ra những hiệu ứng tiêu cực cho đời sống xã hội. Năm 2022, tờ TIME cho biết, hơn 60.000 km đường cáp quang của Ukraine đã bị hư hại, buộc người dân và doanh nghiệp phải tìm kiếm những giải pháp thay thế.

Cũng theo báo cáo UNDP 2024, hơn 80% người Ukraine khảo sát trực tuyến nói rằng, họ sử dụng Internet hàng ngày nhiều hơn trước kia, một phần do nhu cầu nắm bắt tin tức chiến sự và thông báo của chính phủ.

Công cụ răn đe của Washington

Những lo ngại về việc Elon Musk tắt dịch vụ Starlink tại Ukraine không phải bây giờ mới xuất hiện.

Thời gian đầu, SpaceX đã cung cấp miễn phí kết nối Starlink cho Ukraine sau khi Nga tấn công quy mô lớn vào năm 2022, nhưng sau đó đã đe dọa cắt dịch vụ do những mâu thuẫn trực tuyến với các nhà ngoại giao, viện lý do chi phí cao.

Musk đã nhượng bộ dưới sức ép công chúng và sau đó chuyển hóa đơn cho Bộ Quốc phòng Mỹ, với tổng số tiền gần 14,1 triệu USD cho sáu tháng dịch vụ.

Musk cũng bị chỉ trích tại Ukraine, sau khi có thông tin cho rằng, ông từ chối yêu cầu của Kiev về việc hỗ trợ các drone trên biển để tấn công Hạm đội Biển Đen của Nga hồi năm 2022.

Hiện tỷ phú CEO SpaceX đang là một trong những cố vấn thân cận của Tổng thống Mỹ D.Trump tại Nhà Trắng. Do đó, không loại trừ trong trường hợp Mỹ và Ukraine không tìm được tiếng nói chung về thỏa thuận ngừng bắn với Nga, dịch vụ Internet vệ tinh sẽ là công cụ răn đe tiếp theo được đưa ra.

Về phía Kiev, họ đã tích cực tìm kiếm các giải pháp thay thế cho Starlink, song vẫn phụ thuộc nhiều vào các nhà cung cấp quốc tế như Eutelsat hay các dự án của EU.

Tháng 4/2024, Kyivstar, nhà mạng lớn nhất tại Ukraine đã trở thành đại diện chính thức của OneWeb – một phần của nhà cung cấp Internet vệ tinh băng thông rộng Eutelsat Group, để cung cấp dịch vụ cho doanh nghiệp và lực lượng quốc phòng.

Tính đến tháng 8/2024, OneWeb đã triển khai hơn 600 vệ tinh (so với hơn 6.000 của Starlink) cho các khu vực bị chiến tranh tàn phá. Vệ tinh của OneWeb có độ cao quỹ đạo 1.200 km (cao gấp đôi so với 550 km của Starlink), từ đó có độ trễ cao hơn, khó có thể sử dụng hiệu quả cho những mục đích quân sự.

DataGroup, nhà cung cấp dịch vụ Ukraine khác đang dùng công nghệ KA-SAT của Eutelsat, có thể cung cấp tốc độ lên đến 20 Mbit/s, chỉ phù hợp cho các kết nối cố định do tốc độ thấp, độ trễ cao so với OneWeb và Starlink.

Trước chiến tranh, Ukraine cũng vận hành dịch vụ Internet vệ tinh riêng, có tên Viasat. Tuy nhiên, hệ thống này đã bị tấn công mạng làm tê liệt 40.000-45.000 modem và hiện tại chưa rõ có thể khôi phục hay không.

Thế Vinh