'Điểm nghẽn' nào khiến nhiều doanh nghiệp khó ứng dụng số vào kênh phân phối?

Với các hộ kinh doanh, doanh nghiệp (DN) nhỏ và vừa, trong bối cảnh sức mua còn đầy thách thức, cạnh tranh gay gắt như hiện nay thì một trong những lời khuyên được đưa ra là họ cần nhanh chóng ứng dụng số kênh phân phối để tiếp cận thị trường hiệu quả hơn.

Đối mặt những thách thức cơ bản

Tuy nhiên, không phải DN nào cũng làm được chuyện này, chẳng hạn với kênh phân phối thương mại điện tử (TMĐT). Như tại hội thảo gần đây do Bộ Công Thương tổ chức để bàn về việc phát triển thị trường trong nước, ông Võ Văn Khanh - Trưởng đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (Vecom) khu vực miền Trung - Tây Nguyên, cho biết vừa qua có khá nhiều hoạt động hỗ trợ ứng dụng số cho các chợ truyền thống. Và qua tổng cộng 6 chương trình hỗ trợ triển khai ở 11 chợ tại miền Trung - Tây Nguyên thì thấy rằng có nhiều điểm nghẽn, điểm khó cho hoạt động này.

Nhanh chóng ứng dụng số vào kênh phân phối sẽ giúp DN trong ngành hàng F&B thoát nguy cơ rời khỏi thị trường.

Cụ thể, theo ông Khanh, để hỗ trợ ứng dụng số cho các chợ truyền thống là phải khảo sát, xây dựng dữ liệu, thúc đẩy kích hoạt, tuy vậy thực tế qua đánh giá cho thấy có nhiều hạn chế. Nhất là điểm nghẽn về triển khai nguồn lực tài chính và nhân lực.

“Bởi vì đa phần các chủ thể tham gia chương trình OCOP ở khu vực miền Trung - Tây Nguyên là những DN nhỏ, tiểu thương, hộ kinh doanh tỏ ra rất yếu về nguồn lực này. Do đó trong năm 2025 này chúng tôi đề xuất nên kết nối nguồn nhân lực đào tạo TMĐT của các trường đại học để thúc đẩy sản phẩm OCOP trên môi trường số hay TMĐT”, ông Khanh chia sẻ.

Vị trưởng đại diện Vecom khu vực miền Trung - Tây Nguyên cũng gợi ý từ việc qua khảo sát các chợ truyền thống đã giảm doanh thu đến 40% (tùy thuộc ngành hàng, mặt hàng) thì nên tính đến việc tổ chức giao thương trong chợ truyền thống kết hợp với mô hình ứng dụng số để cải thiện tình hình.

Không riêng gì các chợ truyền thống, với các DN nhỏ và vừa, hộ kinh doanh khi tham gia vào thị trường TMĐT cũng được ví như “làm dâu trăm họ”. Theo Ts. Hoàng Ái Phương, chuyên gia Digital Marketing (tiếp thị kỹ thuật số), nhiều nền tảng TMĐT áp dụng các chính sách nghiêng về phía người mua, gây áp lực cho người bán, đặc biệt là các DN vừa và nhỏ. Với phí nền tảng ngày càng cao, chính sách siết chặt hơn và cạnh tranh khốc liệt từ các nhà bán hàng quốc tế, nhiều DN trong nước đã buộc phải rời khỏi thị trường.

Ngoài thách thức ở kênh TMĐT, với các DN nhỏ và vừa hay các HTX, một khó khăn lớn hiện nay khi ứng dụng số trên kênh phân phối là thiếu hiểu biết, kỹ năng và nguồn lực về công nghệ, chi phí đầu tư cao, thay đổi thói quen kinh doanh, các vấn đề liên quan đến an ninh mạng và bảo mật dữ liệu.

Trong khi đó, xét về thực trạng chung, như lưu ý của ông Phạm Hồng Sơn, chuyên gia cao cấp về TMĐT và chuyển đổi số hệ thống phân phối, nhiều DN đang đối mặt với những thách thức cơ bản chiến lược kênh phân phối (RTM), đó là tăng trưởng chậm, khó khăn trong việc thích ứng với các kênh phân phối đang thay đổi nhanh chóng, chi phí phân phối cao và cạnh tranh gay gắt.

Và chính từ sự thay đổi của thị trường nội địa bắt buộc các DN không thể làm ngơ với ứng dụng số kênh phân phối. Theo ông Sơn, trước đây để một ứng dụng công nghệ ra đời phải mất một vài năm, còn ngày nay, một App (ứng dụng) làm nhanh chỉ mất 2 tháng, một app cực tốt cũng chỉ mất 6-9 tháng. Thị trường vì thế hiện nay nhanh và đa chiều, cả về công nghệ lẫn trải nghiệm khách hàng. Kênh bán hàng dịch chuyển rất nhanh.

Tuy nhiên, để việc sử dụng App sao cho hiệu quả trong kênh phân phối cũng không phải là điều đơn giản. Chẳng hạn với các chủ tiệm tạp hóa, ông Phạm Trọng Chinh, chuyên gia cấp cao về hệ thống phân phối và Trade Marketing (tiếp thị thương mại), kể rằng ở khu vực nông thôn, cách đây 3-4 năm không biết gì về App, bây giờ thì 1/2 chủ tiệm tạp hóa ở nông thôn là đã dùng App rồi. Nhưng như thế, một câu hỏi đặt ra là khi đa số các cửa hàng đã đặt qua App thì có cần salesman (nhân viên bán hàng) nữa hay không?

Nan giải “bài toán” giảm bớt rào cản

Từ vấn đề này, ông Chinh nhấn mạnh rằng mọi thứ đang thay đổi nhanh quá, trải nghiệm khách hàng đôi khi DN theo không kịp. Trải nghiệm của họ đang thực sự đặt ra những thách thức cho bản thân DN.

Không riêng gì khó khăn trong việc ứng dụng số trên kênh phân phối, với chuyển đổi số nói chung, bà Dương Hồng Loan, Viện trưởng Viện Sáng kiến Việt Nam, cho biết hơn 60% DN Việt vẫn đang gặp khó khăn. Các DN đang đối mặt với sự thiếu hụt lớn về kỹ năng liên quan đến dữ liệu, bảo mật và tự động hóa.

Lý giải vấn đề này, bà Loan chỉ rõ thực trạng tại các DN Việt Nam cho thấy một thách thức lớn khi 44% lao động không thành thạo các kỹ năng số dù ở mức cơ bản đến mức thấp, và 37% lao động chỉ thành thạo ở mức thấp.

Đáng chú ý, theo vị viện trưởng Viện Sáng kiến Việt Nam, 43% người lao động không có bất cứ kỹ năng số nâng cao nào. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu hụt trầm trọng nhân lực công nghệ thông tin trong đội ngũ của DN. Hiện tại, tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ chiếm 27,6% vào năm 2023.

Để giải quyết vấn đề khó khăn trong ứng dụng số nói chung và với kênh phân phối nói riêng, bà Dương Hồng Loan đề xuất một giải pháp chiến lược nâng cao năng lực số bao gồm bốn điểm chính: Xây dựng khung năng lực số, thiết kế lộ trình học tập theo nhóm nhân sự, xây dựng văn hóa học tập trong DN và đào tạo chuyên sâu các kỹ năng công nghệ.

Ngoài ra, giới chuyên gia có lời khuyên cho các DN khi ứng dụng số với kênh phân phối bằng cách xây dựng quan hệ hợp tác chiến lược với các nhà cung cấp công nghệ Trí tuệ nhân tạo (AI) – vốn đang phát triển mạnh mẽ, đồng thời tận dụng những công cụ AI có chi phí hợp lý và dễ tiếp cận hơn.

Những hướng tiếp cận này không chỉ giảm bớt “bài toán” rào cản ứng dụng số mà còn đẩy nhanh tốc độ ứng dụng AI trên kênh phân phối, giúp DN duy trì tính cạnh tranh trong bối cảnh thị trường kỹ thuật số đang phát triển nhanh chóng.

Mặc dù vậy, việc ứng dụng AI tại trong kênh phân phối vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Chi phí tích hợp cao là một trong những rào cản lớn nhất, đặc biệt đối với DN nhỏ và vừa, vốn thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận các công nghệ AI tiên tiến. Thực tế là hạn chế về tài chính vẫn đang tiếp tục kìm hãm tốc độ phổ biến AI trên toàn bộ mặt bằng kinh doanh tại Việt Nam.

Thế Vinh