Đến lúc cần 'cấm sóng' nghệ sĩ, KOLs quảng cáo sai sự thật trên mạng

Trong những ngày qua, mạng xã hội liên tục “nóng” câu chuyện KOL Hằng Du Mục lên tiếng xin lỗi khi livestream bán hàng quảng cáo “1 hũ yến 70ml chứa tới 30g yến A5”, hay Quang Linh Vlogs và hoa hậu Thùy Tiên cũng hành động tương tự vì quảng cáo sai sự thật về “1 viên kẹo tương đương 1 đĩa rau”.

Hằng Du Mục và Quang Linh Vlogs. Ảnh: FBNV

Đây không phải là lần đầu tiên xuất hiện việc KOLs quảng cáo sai sự thật rồi lên xin lỗi. Trước đây, các nghệ sỹ như Cát Tường, Quyền Linh, Hồng Vân hay hoa hậu Mai Phương Thúy, cũng đều phải lên tiếng xin lỗi sau khi bị cộng đồng lên án vì quảng cáo “thổi phồng” công dụng một số loại sữa, thực phẩm chức năng…

Bẵng đi một thời gian, mà theo các chuyên gia truyền thông gọi là “tẩy trắng”, mọi chuyện đâu lại vào đấy; thậm chí khi mọi chuyện đã qua, các nghệ sĩ, KOLs lại tiếp tục quảng cáo hay livestream bán hàng trên các mạng xã hội như chưa có chuyện gì xảy ra.

Hiện nay, pháp luật đã có quy định về quảng cáo sai sự thật, cụ thể theo khoản 7 Điều 109 Luật Thương mại 2005, quảng cáo sai sự thật bao gồm việc cung cấp thông tin không đúng về số lượng, chất lượng, giá, công dụng, xuất xứ, bao bì, bảo hành và các yếu tố khác của sản phẩm, dịch vụ.

Hay khoản 9 Điều 8 Luật Quảng cáo 2012 cũng nghiêm cấm quảng cáo gây nhầm lẫn về khả năng kinh doanh, chất lượng, giá cả, công dụng và các thông tin liên quan đến sản phẩm, dịch vụ. Như vậy, hành vi quảng cáo sai sự thật là vi phạm pháp luật và bị nghiêm cấm.

Khi cá nhân, tổ chức có hành vi quảng cáo sai sự thật sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại khoản 5 Điều 34 Nghị định 38/2021. Theo đó, cá nhân sẽ bị phạt tiền từ 60 - 80 triệu đồng đối với hành vi quảng cáo không đúng sự thật hoặc gây sự nhầm lẫn cho khách hàng về chất lượng, số lượng, công dụng, nguồn gốc xuất xứ, phương thức phục vụ và thời hạn bảo hành của hàng hóa, sản phẩm, dịch vụ đã được đăng ký hoặc công bố.

Hành vi quảng cáo sai sự thật còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 197 Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13.

Có thể thấy, các trường hợp KOLs hay nghệ sĩ quảng cáo sai sự thật từ trước đến nay đều bị phạt hành chính và mức phạt được xem là rất nhẹ. Bởi những người này có thể thu về hàng trăm triệu đồng thậm chí đến hàng tỉ đồng từ các chiến dịch quảng cáo cho các nhãn hàng trên mạng xã hội. Chính vì thế, tình trạng KOLs hay các nghệ sĩ quảng cáo sai sự thật vẫn liên tục lặp đi lặp lại trong thời gian dài vừa qua.

Điều này đòi hỏi cần có hình thức xử phạt nặng hơn đối với các đối tượng này, như tăng mức phạt để có tính răn đe, thậm chí là tiến hành “cấm sóng” trên các nền tảng mạng xã hội, truyền hình hay cấm tham gia các sự kiện và nặng hơn, cần xử lý hình sự nếu các vi phạm gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến người dùng và xã hội.

Trong đó, hình thức "cấm sóng" cần sớm được áp dụng, bởi với các KOL hay nghệ sĩ, khi cấm họ hành nghề xem như là mất đi tất cả, lúc đó họ mới ý thức được mình nên hành xử như thế nào trên môi trường mạng.

Bên cạnh đó, một điều đang vướng là Luật Quảng cáo, được ban hành từ năm 2012, vẫn thiếu các quy định cụ thể về trách nhiệm của các KOL khi tiến hành quảng cáo trên mạng.

Nhận thức được vấn đề này, trong dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch lấy ý kiến đã bổ sung các quy định về người chuyển tải quảng cáo có tầm ảnh hưởng (KOLs) trên mạng xã hội. Dự án Luật quy định: “Người chuyển tải sản phẩm quảng cáo có tầm ảnh hưởng là người có ảnh hưởng theo quy định tại Luật Bảo vệ người tiêu dùng hoặc những người sở hữu tài khoản mạng xã hội trên nền tảng xuyên biên giới có số lượng người theo dõi, đăng ký từ 500.000 người trở lên”.

Đồng thời quy định: “Người có ảnh hưởng phải có hợp đồng bằng văn bản với tổ chức, cá nhân có sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ được quảng cáo và phải được tổ chức, cá nhân đó đồng ý, xác nhận vào nội dung quảng cáo trước khi thực hiện”.

Tháng 10/2024, Bộ TT&TT nhận thấy để môi trường mạng ngày càng trong sạch, lành mạnh và mang lại giá trị tích cực, việc quản lý các KOL cần được quan tâm chú trọng. Bộ TT&TT đã gửi công văn lên Thủ tướng Chính phủ, báo cáo kinh nghiệm quốc tế về quản lý KOL (Key Opinion Leader – người có tầm ảnh hưởng) trên mạng xã hội, đề xuất một số giải pháp quản lý, sử dụng KOLs tại Việt Nam.

Thời điểm đó, Bộ TT&TT đề xuất bổ sung các quy định về trách nhiệm của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo có ảnh hưởng nhằm đảm bảo việc cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về sản phẩm, dịch vụ được quảng cáo; phân biệt quảng cáo với nội dung thông tin khác; thông báo trước cho người tiêu dùng về việc thực hiện quảng cáo; khi đăng tải ý kiến, cảm nhận trên mạng xã hội về kết quả sử dụng mỹ phẩm, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, phải là người trực tiếp sử dụng sản phẩm; yêu cầu các tài khoản mạng xã hội đã được xác thực mới được hoạt động quảng cáo, livestream quảng cáo...

Tuy nhiên, đến nay, Luật Quảng cáo sửa đổi vẫn chưa được ban hành, chính vì thế các KOL vẫn bất chấp và vì lợi nhuận khổng lồ nên vẫn ngang nhiên vi phạm các quy định về quảng cáo trong thời gian qua.

Lê Mỹ