DeepSeek: Nhân tố thay đổi mặt trận AI và cuộc đua giữa các cường quốc công nghệ

DeepSeek tạo ra “cơn địa chấn” thay đổi mặt trận trí tuệ nhân tạo (AI) và cuộc đua giữa các cường quốc công nghệ. (Nguồn: Getty)

Tháng 12/2024, công ty công nghệ đến từ Trung Quốc đã phát hành một mô hình AI mã nguồn mở với cái tên DeepSeek. Tháng 1/2025, công ty này đã chính thức cung cấp chatbot miễn phí cho người dùng và nhanh chóng đứng đầu bảng xếp hạng App Store, được đưa lên bàn cân so sánh cùng GPT-4 - phiên bản mới nhất của hệ thống mô hình ngôn ngữ do OpenAI phát triển.

Tuy nhiên, những ảnh hưởng của DeepSeek không chỉ dừng lại ở đó. Chỉ trong thời gian đầu DeepSeek ra mắt, giá cổ phiếu của nhà sản xuất chip NVIDIA lao dốc. Ngoài ra, DeepSeek cũng đặt ra nghi ngờ về nhiều giả định đằng sau các chiến lược mà ngành công nghiệp AI đang áp dụng cho đến nay, cũng như sự cạnh tranh về mặt ngoại giao.

AI không còn là công nghệ độc quyền

Sự xuất hiện của DeepSeek thách thức vị thế hàng đầu ngành công nghiệp AI của Mỹ, đồng thời làm suy yếu luận điểm có thể kiềm chế Trung Quốc bằng cách kiểm soát xuất khẩu của nước này. Các biện pháp kiểm soát này cũng được coi như động lực giúp Trung Quốc đổi mới và tạo ra các mô hình tương đương nhưng với giá rẻ hơn.

Ngoài ra, DeepSeek khiến không ít người đặt câu hỏi về việc liệu có cần thiết triển khai các trung tâm dữ liệu khổng lồ và tốn kém để vận hành AI hay không, hay nghi vấn về việc quy mô kinh doanh ngày càng lớn mạnh của các công ty AI không đi đôi với cơ sở phát triển khoa học của ngành này. Điều có thể chắc chắn ở thời điểm hiện tại đó là DeepSeek còn nhiều thời gian để cải thiện hiệu suất của mình.

DeepSeek và mạng xã hội Tiktok mang đến sự đột phá thực sự khi thu hút lượng lớn người dùng phương Tây. Sự xuất hiện của DeepSeek đã khởi động làn sóng ra mắt các mô hình AI của Trung Quốc, với tuyên bố rằng các sản phẩm của họ tương đương với các công ty Mỹ nhưng hiệu quả gấp nhiều lần, với chi phí tối ưu hơn. Các mô hình nổi bật bao gồm Qwen 2.5 của Alibaba, Doubao-1.5-pro của ByteDance và Kimi k1.5 của Moonshot AI.

Đặc biệt, phiên bản DeepSeek V3 sử dụng mã nguồn mở, dễ tiếp cận và có thể sao chép, do đó có thể thiết lập các phiên bản độc lập của mô hình để giảm thiểu lo ngại về an toàn dữ liệu. Điều này sẽ thúc đẩy các mô hình mới, mở rộng cơ hội phát triển sang các quốc gia có tiềm năng.

Các phần mềm mã nguồn mở tạo ra các giá trị mới đánh dấu một bước ngoặt lớn và có thể trở thành cơ hội quan trọng cho khu vực châu Á. Indonesia và Ấn Độ đã công bố hợp tác (thông qua AIonOS và Indosat) để thành lập trung tâm về AI, tận dụng các mô hình của DeepSeek. Cơ sở điện toán AI sắp tới của Ấn Độ sẽ sử dụng các mô hình DeepSeek trên các máy chủ cục bộ để giải quyết các mối lo ngại liên quan việc bị kiểm soát dữ liệu.

Nhu cầu của người tiêu dùng và doanh nghiệp luôn là sử dụng những mô hình AI với khả năng thiết thực trong thời gian sớm nhất có thể. Theo bà Kat Duffy, thành viên của Hội đồng quan hệ đối ngoại (CFR) của Mỹ, Washington đang phát triển AI theo cách tiếp cận riêng, không đáp ứng được nhu cầu của hầu hết các quốc gia trên thế giới. Các mô hình với mã nguồn mở như DeepSeek, phù hợp những nhu cầu trên của người tiêu dùng và các doanh nghiệp, tái thiết thị trường AI thay vì làm tăng thêm các thách thức như biến đổi khí hậu hay vấn đề ổn định quản trị.

Quan hệ giữa các công ty công nghệ và chính quyền

Một vấn đề tương đối nổi trội khác đó là cần có sự tách biệt giữa các tập đoàn và chính quyền để tránh xung đột lợi ích cũng như rủi ro về quyền riêng tư và an ninh quốc gia. Đây cũng là một trong những lý do cho mối lo ngại chính đáng về an ninh quốc gia liên quan đến việc thu thập và chia sẻ dữ liệu bởi các công ty Trung Quốc, bao gồm Tiktok và DeepSeek.

Trong nhiệm kỳ mới của Tổng thống Mỹ Donald Trump, lần đầu tiên người ta đặt câu hỏi về việc, liệu còn có sự tách biệt giữa các doanh nghiệp và chính phủ nữa hay không khi các công ty công nghệ lớn tham gia sâu rộng vào các quyết sách. Đặc biệt, vai trò của tỷ phú Elon Musk gây chú ý khi ông tham gia chính trường, đầu tư mạnh vào lĩnh vực AI và có mối liên hệ với Trung Quốc.

DeepSeek và tương lai của AI

Sự ra đời của DeepSeek cho chúng ta thấy sự tập trung nguồn lực của ngành công nghiệp này đối với mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) có khả năng tạo và phân loại văn bản, thay vì phát triển các dạng AI khác, tiềm năng giá trị hàng nghìn tỷ USD.

Nhiều ý kiến cho rằng AI tạo sinh (Generative AI) đang dần đạt tới giới hạn, dự đoán giá trị của lĩnh vực này sẽ giảm mạnh. Giám đốc khoa học AI của Meta Yann Lecun cho rằng trong vòng 3-5 năm, các mô hình ngôn ngữ lớn sẽ dần bị thay thế bởi các mô hình AI khác, khắc phục những hạn chế trong các mô hình AI hiện tại.

DeepSeek có mô hình tổ chức khác với nhiều công ty ở Thung lũng Silicon. Công ty được tài trợ hoàn toàn bởi High-Flyer, một quỹ đầu tư định lượng hàng đầu của Trung Quốc, được định giá 8 tỷ USD và không có kế hoạch huy động vốn từ bên ngoài. Nhà sáng lập và CEO của DeepSeek Lương Văn Phong tuyên bố rằng dù OpenAI sử dụng chiến lược giữ bí mật mã nguồn cũng không thể ngăn cản những công ty khác bắt kịp.

Sự xuất hiện của DeepSeek và các mô hình sau nó đã làm thay đổi hoàn toàn bối cảnh ngành công nghiệp AI hiện nay. Mặc dù các vấn đề về độ tin cậy của thông tin và hiện tượng "ảo giác AI" (AI hallucination) vẫn chưa được giải quyết, nhưng có thể đặt kỳ vọng vào sự cải tiến liên tục của các mô hình hiện có, đặc biệt với những mô hình mã nguồn mở như DeepSeek.

DeepSeek cũng mở ra giai đoạn mới với nhiều lo ngại về dữ liệu và nhiều cuộc tranh giành quyền thống trị công nghệ hơn, tác động tới thị trường toàn cầu và biến động địa chính trị.

(theo the Interpreter)

Ngân Hạnh