Đề xuất tăng thuế rượu bia, có giảm được tiêu thụ?

Hai bộ Tài chính, Y tế đề xuất lộ trình tăng giá bán rượu bia ít nhất 10% nhằm giảm tỷ lệ sử dụng và ngăn tác hại sức khỏe. Đề xuất này được đưa vào dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), dự kiến tháng 10 lấy ý kiến Quốc hội và thông qua vào tháng 5/2025.

Quy định hiện hành, Việt Nam áp dụng mức thuế suất tỷ lệ trên giá bán ra của nhà sản xuất và nhà nhập khẩu. Theo đó, thuế suất tiêu thụ đặc biệt đối với rượu từ 20 độ trở lên và bia là 65%, còn rượu dưới 20 độ là 35%. Song, theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), thuế rượu bia ở Việt Nam chỉ chiếm tỷ trọng khoảng 30% giá bán lẻ, trong khi các nước tỷ trọng 40-85% giá bán lẻ. Do đó, WHO khuyến nghị cần tăng giá bán lẻ ít nhất 10%.

Tăng thuế đối với rượu bia.

Vì vậy, Bộ Tài chính đưa ra hai phương án tăng thuế đối với rượu bia. Phương án 1: Giá bán năm 2026 tăng 2-3% so 2025, các năm tiếp theo giá bán tăng 2-3%/năm so với năm trước để đảm bảo giá sản phẩm tăng tương ứng theo mức độ lạm phát và gia tăng thu nhập.

Phương án 2: Giá bán năm 2026 tăng 10% so 2025, các năm tiếp theo giá bán tăng 2-3%/năm so với năm trước để đảm bảo giá sản phẩm tăng tương ứng theo mức độ lạm phát và gia tăng thu nhập.

So sánh tác động của hai phương án, Bộ Tài chính nghiêng về phương án 2 bởi cho rằng phương án này có tác dụng tăng giá, giảm khả năng chi trả sản phẩm rượu, bia mạnh hơn. Phương án này cũng tác động cao hơn trong việc giảm tỷ lệ sử dụng rượu, bia và giảm các tác hại liên quan do lạm dụng chúng.

Liên quan đến vấn đề trên, ngày 20/9, Vụ Pháp chế, Bộ Y tế tổ chức hội thảo về sự cần thiết phải tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các mặt hàng có hại cho sức khỏe để đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng rượu, bia, thuốc lá, đồ uống có đường vì lợi ích sức khỏe cộng đồng.

Phó vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) Đinh Thị Thu Thủy khẳng định, việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với các sản phẩm có hại cho sức khỏe có ý nghĩa quan trọng và cần thiết để bảo vệ sức khỏe người dân.

Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) lần này đã đưa các mặt hàng này vào. Đây là tín hiệu đáng mừng trong công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân.

Bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm.

BS Nguyễn Tuấn Lâm – chuyên gia phòng chống yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm, đại diện Văn phòng Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam cho biết, 3 sản phẩm thuốc lá, rượu bia và đồ uống có đường đang gây hại trực tiếp cho sức khỏe cũng như hệ lụy trong tương lai.

Trong đó, thuốc lá là sản phẩm cực kỳ gây hại với sức khỏe. Đặc biệt, hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ gây ra 11 loại ung thư và hàng loạt các bệnh mạn tính khác.

Thế nhưng, xu hướng tiêu dùng thuốc lá ở Việt Nam lại đang gia tăng, đây là điều đáng báo động. Tỷ lệ hút thuốc dự báo có thể tăng lên 43% vào năm 2030. Xu hướng này sẽ tiếp tục tăng lên nếu không có biện pháp can thiệp.

Theo BS Nguyễn Tuấn Lâm, các biện pháp kiểm soát việc hút thuốc hiện nay như in cảnh báo bằng hình ảnh, truyền thông, tăng thuế, môi trường không thuốc lá… đã phát huy tác dụng ở một mức nhất định, nhưng chưa đủ. Thậm chí, các biện pháp này đã tương đối bão hòa, cảnh báo quen thuộc, không có gì đột phá ngoài thuế thuốc lá.

Thực tế, thuế thuốc lá của nước ta hiện nay quá thấp. Vì vậy, giá thuốc lá cũng thấp. Tính đến nay có khoảng 40 nhãn hiệu có giá dưới 10.000 đồng/bao thuốc. Giá trung bình cho một bao thuốc hầu như không thay đổi sau 10 năm (giai đoạn từ năm 2010-2020). Trong khi đó, giá thực của bia rượu giảm đáng kể trong khoảng 10 năm gần đây.

Có thể thấy, việc tăng thuế hiện nay đang áp dụng không tác động đến buôn lậu thuốc lá, giảm tiêu thụ bia rượu tại Việt Nam.

Theo BS Nguyễn Tuấn Lâm, để giảm tỷ lệ sử dụng rượu, bia, thuốc lá, đồ uống có đường, WHO khuyến nghị cần tăng thuế với các sản phẩm có hại cho sức khỏe thường xuyên, sao cho mức tăng cao hơn mức tăng của lạm phát và mức tăng thu nhập. Theo kinh nghiệm quốc tế, mức thuế có tác động đáng kể để giảm tiêu thụ các sản phẩm có hại cho sức khỏe.

Với đồ uống có đường, Việt Nam nên xem xét áp dụng lộ trình thuế đồ uống có đường để đạt mức thuế chiếm 20% giá bán lẻ (tức là tăng 40% giá bán ra của nhà sản xuất) theo khuyến nghị của WHO toàn cầu, để giảm nguy cơ sức khỏe cho thế hệ tương lai.

Về lâu dài, Việt Nam nên cân nhắc đánh thuế theo hàm lượng hoặc ngưỡng đường để khuyến khích sản phẩm giảm đường.

Mời độc giả xem thêm video Tác hại của rượu bia đối với sức khỏe:

(Nguồn: THĐT)

Thiên Tuấn