Đề xuất đưa tri thức khai thác, chế biến yến sào vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

UBND tỉnh Khánh Hòa vừa có văn bản gửi Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với “Tri thức khai thác và chế biến yến sào ở Khánh Hòa". Trước đó, UBND tỉnh đã giao Sở Văn hóa và Thể thao, Công ty TNHH Nhà nước Một thành viên Yến sào Khánh Hòa phối hợp tổ chức kiểm kê, xây dựng hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể: “Tri thức khai thác và chế biến yến sào ở Khánh Hòa”.

Lễ hội yến sào. (Ảnh tư liệu)

Khánh Hòa là vùng đất được mệnh danh “Xứ Trầm - biển Yến” và yến sào ở Khánh Hòa là một sản vật vô cùng quý giá. Lịch sử ngành nghề yến sào ở Khánh Hòa được ghi nhận đến nay đã gần 700 năm, với nhiều phong tục, tín ngưỡng tưởng nhớ, tri ân đến thủy tổ ngành nghề và các bậc tiền bối dày công vun đắp cho sự phát triển vẫn được giữ gìn, thực hành trong đời sống hiện nay.

Sử sách ghi lại, vào năm 1328, trong chuyến công cán vào phương Nam, Đề đốc thủy quân nhà Trần là Lê Văn Đạt đã phát hiện ra các hang đảo yến ở vùng biển phủ Bình Khang (tỉnh Khánh Hòa ngày nay). Ông cho quân bảo vệ, khai thác, phát triển nguồn tài nguyên quý giá này và nghề khai thác, chế biến yến sào ra đời từ đó. Về sau, hậu duệ đời thứ 21 của ông là An phủ sứ Bình Khang Lê Văn Quang, cùng con gái là bà Lê Thị Huyền Trâm - Đại đô đốc thủy quân Tây Sơn đã có công lớn trong việc bảo vệ, khai thác yến sào. Ngày 10-5 năm Kỷ Sửu (1793), bà Lê Thị Huyền Trâm cùng cha đã anh dũng hy sinh trong cuộc chiến bảo vệ chủ quyền lãnh hải Tổ quốc và các đảo yến. Từ đó, người dân suy tôn bà là Bảo yến đảo chủ Thánh Mẫu và lập miếu thờ trên các đảo yến. Ngày 10-5 âm lịch hàng năm được người dân địa phương tổ chức lễ hội tại đảo yến Hòn Nội để tưởng nhớ công đức lớn lao của bà Lê Thị Huyền Trâm và các vị tiền nhân đã sáng lập, phát triển ngành nghề yến sào. Ngày nay, lễ hội yến sào đã trở thành một trong những lễ hội truyền thống của người dân Khánh Hòa.

Giới thiệu công đoạn sơ chế yến sào tại Liên hoan Du lịch biển Nha Trang 2024.

Có thể thấy, nghề khai thác, chế biến yến sào ở Khánh Hòa chứa đựng những giá trị lịch sử, văn hóa độc đáo, đặc sắc và rất quan trọng đối với người dân, cũng như sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Những tri thức khai thác, chế biến yến sào của cộng đồng dân cư ở phường Vĩnh Nguyên (TP. Nha Trang) và một số địa phương là kho tàng quý giá vừa mang giá trị văn hóa, vừa có ý nghĩa về phát triển kinh tế - xã hội. Vậy nên, việc bảo tồn, phát huy tri thức dân gian nghề nghiệp trong việc khai thác, chế biến yến sào rất cần được bảo lưu, gìn giữ cho hôm nay và mai sau.

N.T