Đề xuất của TP Hồ Chí Minh về luật sư công

Ngày 9-6, Bộ Tư pháp tổ chức Hội thảo về Đề án "Nghiên cứu xây dựng chế định luật sư công trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam".

Phát biểu tại Hội thảo, đại diện Sở Tư pháp TP. HCM cho biết nhu cầu sử dụng dịch vụ pháp lý, đặc biệt là vai trò của luật sư trong việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn TP.HCM trong thời gian tới sẽ tăng.

Theo đại diện Sở Tư pháp TP.HCM, từ năm 2020 - 2024, số vụ việc, quyết định hành chính, hành vi hành chính của các sở, ngành bị khởi kiện là 207 vụ việc. Tuy nhiên, gần như không có sự tham gia của luật sư với vai trò người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của UBND các cấp do chưa có cơ chế quy định cho phép thuê luật sư.

Nhu cầu sử dụng dịch vụ pháp lý trong cơ quan, doanh nghiệp nhà nước ngày càng tăng. Ảnh: Hoàng Huy

Về tranh chấp quốc tế, từ 2020-2025, có 5 vụ kiện có yếu tố nước ngoài mà cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp nhà nước là một bên tranh chấp, trong đó 3 vụ kiện có sử dụng dịch vụ pháp lý của luật sư, 2 vụ còn lại không có.

Các doanh nghiệp Nhà nước có nhu cầu sử dụng luật sư và đạt hiệu quả tốt trong hoạt động như tư vấn pháp lý nội bộ; tư vấn áp dụng pháp luật; thẩm định hợp đồng, đàm phán, thương lượng, ký kết hợp đồng; xử lý khiếu nại, tố cáo; tham gia tố tụng…

Sở Tư pháp TP.HCM đã thực hiện 2 đợt khảo sát ý kiến về nhu cầu sử dụng dịch vụ pháp lý trong khối Nhà nước vào năm 2016, 2022. Kết quả, nhiều đơn vị cho rằng nhu cầu sử dụng dịch vụ tư vấn pháp lý của luật sư vào các dự án công là cần thiết.

Theo đại diện Sở Tư pháp, trong giai đoạn tới (2025-2030), nhu cầu sử dụng dịch vụ pháp lý tại các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp nhà nước tại TP.HCM sẽ tăng do nhu cầu tư vấn, thẩm định các quyết định, quy chế, hợp đồng…

Trong lĩnh vực đầu tư công, hợp tác công tư, các dự án giao thông, chỉnh trang đô thị, cải tạo kênh rạch, cầu đường kết nối nội vùng, nội tỉnh … yêu cầu phải có chuyên gia pháp lý từ khâu chuẩn bị, ký kết đến giám sát thực hiện.

Doanh nghiệp nhà nước cần luật sư để tham gia đàm phán, xây dựng hợp đồng, xử lý tranh chấp trong quá trình sắp xếp, sáp nhập, đấu thầu…

Chưa kể, TP.HCM là địa phương có nhiều quan hệ quốc tế, hoạt động đối ngoại và ký kết hợp tác đa dạng, do đó cần đội ngũ luật sư am hiểu pháp luật quốc tế, thương mại quốc tế.

Tuy nhiên, thực tiễn việc sử dụng dịch vụ pháp lý của luật sư còn hạn chế bởi chưa có quy định cụ thể về việc cơ quan nhà nước chủ động thuê luật sư tư vấn định kỳ. Việc chi trả chi phí thuê luật sư chưa được quy định rõ trong dự toán ngân sách nhà nước.

Đồng thời, thiếu cơ chế tài chính để chi trả thù lao, chi phí cho luật sư, chưa có cơ chế phân loại cụ thể, rõ ràng để tìm nhanh nguồn luật sư hoạt động chuyên sâu, có kinh nghiệm, tin cậy, uy tín.

Từ những khó khăn, vướng mắc nêu trên, căn cứ vào tình hình quản lý nhà nước về luật sư và tổ chức hành nghề luật sư trên địa bàn, TP.HCM đưa ra đề xuất, kiến nghị một số công việc luật sư thực hiện khi tham gia lĩnh vực công.

Thứ nhất, đại diện, giúp chính quyền địa phương tham gia các hoạt động tố tụng khi có yêu cầu, chủ yếu các vụ kiện hành chính.

Thứ hai, tham gia cùng với chính quyền địa phương và các ban tiếp công dân để giải quyết khiếu nại, tố cáo của người dân.

Thứ ba, tư vấn pháp luật cho các dự án kinh tế - xã hội ở địa phương.

Thứ tư, tư vấn, giải quyết các tranh chấp quốc tế mà UBND tỉnh, TP trực thuộc Trung ương là một bên tranh chấp.

Thứ năm, tham gia án chỉ định theo quy định của pháp luật về tố tụng.

Hiện nay, UBND TP HCM có Tờ trình số 3250/TTr-UBND ngày 9-5-2025 về đăng ký xây dựng Nghị quyết của HĐND TP quy định chính sách khuyến khích, thu hút, phát huy vai trò của luật sư trong việc tham gia giải quyết, thực hiện các kế hoạch, nội dung, chương trình xây dựng và phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội của TP.HCM giai đoạn 2025 – 2030.

Trong đó, đề xuất các cơ chế chi cho tổ chức hành nghề luật sư, luật sư khi tham gia xây dựng pháp luật, tư vấn giải quyết khiếu nại, tố cáo, các vụ kiện hành chính, tư vấn cho các dự án đầu tư công…

BÙI TRANG