Đề xuất cơ chế đặc biệt phát triển đường sắt đô thị ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2035

Bộ Giao thông vận tải đề xuất ngân sách Trung ương cân đối, bố trí vốn bổ sung có mục tiêu cho ngân sách địa phương trong các kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn 2026-2030 và 2031- 2035 làm cơ sở quyết định đầu tư dự án đường sắt. (Ảnh: Viết Dũng)

Trong quá trình chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư dự án đường sắt đô thị, dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD (phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng), Bộ Giao thông vận tải (cơ quan soạn thảo) đề xuất Thủ tướng Chính phủ được quyết định nhiều vấn đề.

Thứ nhất, phát hành trái phiếu Chính phủ để bổ sung dự toán và kế hoạch đầu tư hàng năm cho dự án đường sắt đô thị, dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD trong trường hợp dự toán ngân sách Nhà nước bố trí hàng năm không đáp ứng tiến độ.

Thứ hai, quyết định sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách Trung ương hằng năm (nếu có) và các nguồn vốn hợp pháp khác cho dự án đường sắt đô thị, dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD trong trường hợp dự toán ngân sách Nhà nước bố trí hằng năm không đáp ứng tiến độ. Việc này không phải thực hiện theo thứ tự ưu tiên theo quy định của pháp luật.

Thứ ba, Thủ tướng được quyết định huy động vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), vốn vay ưu đãi nước ngoài để thực hiện dự án đường sắt đô thị, dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD và không phải lập đề xuất dự án sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài.

Ngoài ra, Bộ Giao thông vận tải đề xuất ngân sách Trung ương cân đối, bố trí vốn bổ sung có mục tiêu cho ngân sách địa phương trong các kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn 2026-2030 và 2031- 2035 làm cơ sở quyết định đầu tư dự án đường sắt.

HĐND Thành phố có trách nhiệm cân đối, bố trí vốn ngân sách địa phương trong các kỳ trung hạn và hàng năm, nguồn tăng thu, tiết kiệm chi không phải thực hiện theo thứ tự ưu tiên theo quy định của pháp luật về ngân sách Nhà nước và các nguồn vốn hợp pháp khác cho dự án đường sắt đô thị.

Về bố trí vốn, theo dự thảo, UBND Thành phố được giao nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư, quyết định bố trí vốn từ nguồn vốn ngân sách thành phố trong kế hoạch đầu tư công trung hạn và kế hoạch đầu tư công hàng năm để triển khai các hoạt động thực hiện trước đối với dự án.

Dự án sẽ được thực hiện ngay việc lập, thẩm định, quyết định đầu tư dự án mà không thực hiện các thủ tục về việc này. UBND Thành phố được tổ chức lập, thẩm định, quyết định đầu tư và quyết định điều chỉnh dự án đường sắt đô thị, dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD.

Trình tự, thủ tục lập, thẩm định, quyết định đầu tư và quyết định điều chỉnh dự án đường sắt đô thị, dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD được thực hiện tương tự như dự án nhóm A do địa phương quản lý.

UBND Thành phố được quyết định việc phân chia dự án thành dự án thành phần, tiểu dự án khi phê duyệt dự án. Việc phân chia dự án không phải áp dụng theo quy định của pháp luật về xây dựng.

Trường hợp kéo dài thời gian thực hiện dự án đường sắt đô thị mà không làm tăng tổng mức đầu tư, UBND Thành phố được phép gia hạn thời gian thực hiện mà không phải thực hiện thủ tục điều chỉnh dự án.

Các công trình đường sắt đô thị (nhà ga, nút giao, cầu, các hạng mục công trình liên quan thuộc dự án đường sắt đô thị, dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD) không phải thi tuyển phương án kiến trúc.

UBND Thành phố cũng áp dụng các hình thức chỉ định thầu: lựa chọn nhà thầu tư vấn, phi tư vấn, thi công; tổng thầu EPC, chìa khóa trao tay; nhà đầu tư dự án đường sắt đô thị, dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD. Tập đoàn Điện lực Việt Nam tổ chức thực hiện đối với công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110kV trở lên.

Căn cứ đồ án quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết khu vực TOD, UBND Thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh được phép quyết định việc chuyển nhượng chỉ tiêu quy hoạch giữa các dự án, công trình trong khu vực TOD.

Dự thảo cũng đề xuất các cơ chế phát triển khoa học, công nghệ và tuyển dụng đào tạo, sử dụng nguồn nhân lực; nhóm chính sách về vật liệu xây dựng và bãi đổ thải và phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Dự thảo do Bộ Giao thông vận tải xây dựng đề xuất nhiều quy định áp dụng riêng cho Thành phố Hồ Chí Minh. Trong đó, UBND Thành phố Hồ Chí Minh được quyết định điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung đô thị, quy hoạch chung khu chức năng, quy hoạch chuyên ngành hạ tầng kỹ thuật của thành phố đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Trong khu vực TOD, UBND Thành phố Hồ Chí Minh được quyết định áp dụng các chỉ tiêu quy hoạch kiến trúc, hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, các yêu cầu về không gian và sử dụng đất khác với quy định tại quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy hoạch xây dựng, bảo đảm phù hợp với quy hoạch chung.

Đối với khu vực đã có quy hoạch phân khu hoặc tương đương đã được phê duyệt nhưng khi lập phương án tuyến đường sắt đô thị hoặc khi lập quy hoạch khu vực TOD, cơ quan, tổ chức được giao nhiệm vụ lập phương án tuyến, quy hoạch có đề xuất mới, khác nội dung quy hoạch đã được phê duyệt thì trình UBND Thành phố xem xét, quyết định.

Trong khu vực TOD, Thành phố Hồ Chí Minh được thu và sử dụng 100% tiền thu đối với một số khoản thu để phát triển hệ thống đường sắt đô thị, giao thông công cộng, gồm: Tiền thu đối với diện tích sàn xây dựng tăng thêm của dự án xây dựng công trình dân dụng do việc tăng hệ số sử dụng đất; tiền thu từ khai thác giá trị tăng thêm từ đất trong khu vực TOD; phí cải thiện hạ tầng.

UBND Thành phố Hồ Chí Minh có thẩm quyền được vay thông qua phát hành trái phiếu chính quyền địa phương, vay từ các tổ chức tài chính trong nước, các tổ chức khác trong nước và từ nguồn vay nước ngoài của Chính phủ vay về cho thành phố vay lại và các hình thức huy động vốn hợp pháp khác.

Cuối cùng, Bộ Giao thông vận tải đề xuất cho phép Thành phố Hồ Chí Minh được quyết định lựa chọn áp dụng quy chuẩn, tiêu chuẩn cho các tuyến đường sắt đô thị của thành phố; được phép tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư dự án theo đồ án thiết kế đô thị riêng, đồ án quy hoạch đô thị vùng phụ cận các nhà ga thuộc tuyến đường sắt đô thị được cấp thẩm quyền phê duyệt…

Ngọc Linh