Đề xuất bỏ tử hình với 8 tội danh, thay thế bằng tù chung thân

Sáng 20/5, Bộ trưởng Công an Lương Tam Quang, thừa ủy quyền của Thủ tướng, trình bày Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự.

Theo đại diện cơ quan soạn thảo, việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự là yêu cầu cấp thiết, khách quan. Sau hơn 8 năm thi hành, Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã bộc lộ nhiều vướng mắc, bất cập.

Đáng lưu ý nhất là quy định về hình phạt tử hình; một số quy định chưa phù hợp với tình hình kinh tế xã hội và thực tiễn công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm.

Bộ trưởng Công an Lương Tam Quang. Ảnh: Quốc hội.

Bên cạnh đó, một số quy định về hình phạt tù, phạt tiền chưa đảm bảo tính răn đe, nhất là đối với các loại tội phạm đang có nhiều diễn biến phức tạp, gây bức xúc trong thời gian qua như tội phạm về ma túy, môi trường, hàng giả, vệ sinh, an toàn thực phẩm.

8 tội danh dự kiến bỏ hình phạt tử hình

Theo Bộ luật Hình sự hiện hành, một hành vi phạm tội có thể bị phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình, việc áp dụng các mức hình phạt chỉ có một trong ba lựa chọn, ranh giới giữa các mức hình phạt tù có thời hạn với tù chung thân và tử hình là không rõ ràng.

Trong nhiều trường hợp, việc lựa chọn và áp dụng hình phạt khó khăn, có thể dẫn đến tùy nghi, đặc biệt việc áp dụng hình phạt tù chung thân hoặc tử hình.

Do vậy, cơ quan soạn thảo cho rằng cần nghiên cứu bổ sung hình phạt nhằm mục đích nới rộng khung hình phạt tù chung thân với tử hình tại một số điều luật của Bộ luật Hình sự hiện hành để việc áp dụng hình phạt có nhiều lựa chọn hơn, mức định lượng để định khung hình phạt tử hình được đẩy lên cao hơn, qua đó gián tiếp giảm việc áp dụng hình phạt tử hình trên thực tế...

Trên cơ sở đó, lần sửa đổi này được xây dựng bổ sung để thu hẹp hình phạt tử hình. Qua đó, dự thảo luật bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án (vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội) tại 8/18 tội danh (44,44%) có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành.

Cụ thể 8 tội danh này gồm: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; tội gián điệp; tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; tội vận chuyển trái phép chất ma túy; tội tham ô tài sản; tội nhận hối lộ; tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược.

Đồng thời, dự thảo luật bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án đối với 10/18 tội danh còn duy trì hình phạt tử hình; sửa đổi một số quy định khác liên quan đến hình phạt tử hình: Bổ sung trường hợp không thi hành án tử hình đối với người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối, người nhiễm HIV đã chuyển giai đoạn AIDS, đang có nhiễm trùng cơ hội…

Cân nhắc với tội tham ô, tội nhận hối lộ

Thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, về dự kiến bỏ hình phạt tử hình tại một số tội danh, có 2 loại ý kiến khác nhau. Trong đó, loại ý kiến thứ nhất tán thành việc bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án tại 8 tội danh có khung hình phạt tử hình như đề xuất của Chính phủ.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp và Pháp luật Hoàng Thanh Tùng. Ảnh: Quốc hội.

Loại ý kiến thứ hai tán thành chủ trương tiếp tục xem xét bỏ hình phạt tử hình ở các tội danh còn hình phạt này trong Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, việc xem xét bỏ hình phạt này ở tội danh nào trong lần sửa đổi, bổ sung này cần cân nhắc kỹ, tránh tác động tới hiệu quả răn đe, phòng ngừa và xử lý tội phạm.

"Đề nghị cân nhắc thận trọng việc bỏ hình phạt tử hình đối với tội tham ô, tội nhận hối lộ, tội vận chuyển trái phép chất ma túy", ông Hoàng Thanh Tùng nói và cho biết, đa số ý kiến của cơ quan thẩm tra tán thành với loại ý kiến thứ hai.

Về hiệu lực thi hành, cơ quan thẩm tra cơ bản nhất trí thời điểm luật dự kiến có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025 nhằm kịp thời thực hiện chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, đồng thời, kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng về sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Cùng ngày, các đại biểu Quốc hội sẽ thảo luận chi tiết ở tổ về dự án luật này.

Thế Sự