Đề xuất bỏ bằng tốt nghiệp THCS: cần hướng dẫn để đảm bảo tính thống nhất

Thí sinh lớp 9 xem số báo danh và phòng thi ở điểm thi trường THCS Trần Duy Hưng (quận Cầu Giấy, Hà Nội) tại kỳ thi vào 10 năm 2024. Ảnh: Duy Linh

Điều 34 của dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi nêu: học sinh học hết chương trình THPT đủ điều kiện theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) thì được dự thi tốt nghiệp. Nếu đạt yêu cầu, học sinh được hiệu trưởng nhà trường cấp bằng tốt nghiệp. Nếu học sinh không dự thi hoặc thi không đạt yêu cầu thì hiệu trưởng nhà trường cấp giấy chứng nhận hoàn thành chương trình giáo dục phổ thông.

Cũng liên quan tới chính sách về thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp các cấp học phổ thông, dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi bỏ bằng tốt nghiệp THCS và giao cho hiệu trưởng trường THCS xác nhận học bạ việc hoàn thành chương trình THCS.

Theo phân tích của Bộ GD&ĐT, các chính sách mới này có tác động tích cực và phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội hiện nay, thực hiện triệt để việc phân cấp, phân quyền, tuân thủ nguyên tắc “nơi nào đào tạo nơi đó cấp bằng”.

Bên cạnh đó, phù hợp với xu thế quốc tế, nhiều quốc gia phát triển như Mỹ, Canada, Anh, Úc, Phần Lan… không cấp bằng tốt nghiệp THCS mà sử dụng xác nhận của hiệu trưởng về kết quả học tập ở lớp dưới để xét học ở bậc học cao hơn hoặc phân luồng. Việc xác nhận hoàn thành chương trình THCS không ảnh hưởng đến quyền, nghĩa vụ của người học, giúp cắt giảm thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ đối với người học và gia đình người học.

Tương tự, việc giao hiệu trưởng trường THPT cấp bằng tốt nghiệp THPT góp phần tăng tính tự chủ, chủ động của người đứng đầu cơ sở giáo dục. Các trường không còn phải thực hiện các thủ tục để trình Sở GD&ĐT thực hiện việc cấp bằng tốt nghiệp, tiết kiệm chi phí lẫn thời gian. Quy định này cũng sẽ tác động tích cực đến ngân sách nhà nước khi giảm bớt được chi phí liên quan đến việc in ấn, cấp phát, quản lý bằng tốt nghiệp.

Bàn về những đề xuất này trong dự thảo Luật, Ban giám hiệu nhiều trường THPT, THCS cho rằng, đề xuất bỏ bằng tốt nghiệp THCS là phù hợp với với thực tế, tuy nhiên cần có hướng dẫn cụ thể để đảm bảo tính thống nhất và việc triển khai cần được thực hiện một cách nghiêm túc, cẩn trọng và có lộ trình cụ thể.

Trên thực tế, quá trình xét tốt nghiệp bao gồm nhiều bước, từ trường lập danh sách, gửi lên Phòng GD&ĐT phê duyệt. Điều này không chỉ khiến quy trình trở nên rườm rà mà còn tạo ra áp lực không cần thiết cho nhà trường và học sinh. Do đó, nếu bỏ được việc cấp bằng và chuyển trách nhiệm công nhận tốt nghiệp về cho hiệu trưởng, quy trình sẽ được tinh gọn đáng kể. Việc này vừa tiết kiệm thời gian, chi phí cho các bên, vừa thể hiện phân quyền hợp lý cho các cơ sở giáo dục.

Tuy nhiên, để đảm bảo việc xét công nhận tốt nghiệp THCS do hiệu trưởng thực hiện được khách quan, công bằng và thống nhất trên cả nước, Bộ GD&ĐT cần ban hành văn bản hướng dẫn rõ ràng trong thời gian sớm nhất. Hướng dẫn này phải quy định cụ thể tiêu chí, quy trình xét tốt nghiệp, trách nhiệm của từng cá nhân, tập thể liên quan, cũng như cơ chế giám sát, kiểm tra. Khi đã có khung pháp lý rõ ràng, hiệu trưởng sẽ chủ động hơn trong công tác quản lý và thực hiện xét công nhận tốt nghiệp cho học sinh, đồng thời tránh được tình trạng mỗi nơi làm một kiểu, dẫn đến sự thiếu nhất quán trong hệ thống giáo dục.

Hơn nữa, trong bối cảnh cả nước đang thực hiện việc sáp nhập các đơn vị hành chính, việc chuyển giao chức năng xác nhận tốt nghiệp về cho hiệu trưởng nhà trường là phù hợp với cơ cấu tổ chức mới của chính quyền địa phương hai cấp.

Cùng với đó, đề xuất bỏ cấp bằng tốt nghiệp THCS cũng góp phần thay đổi nhận thức xã hội về việc học của học sinh. Bởi hiện nay nhiều phụ huynh và học sinh vẫn coi kỳ xét tốt nghiệp lớp 9 là một ngưỡng cửa quan trọng tạo ra những lo lắng không đáng có. Khi bỏ bằng tốt nghiệp, học sinh sẽ nhẹ nhàng hơn về mặt tâm lý, tập trung vào quá trình học tập thực chất thay vì chỉ lo đạt điểm số. Học tập sẽ gắn liền với sự phát triển toàn diện, chú trọng đến năng lực và phẩm chất của học sinh hơn là một kỳ xét tốt nghiệp mang tính hình thức.

Tuy nhiên, cần lưu ý về việc hệ thống học bạ điện tử phải được hoàn thiện, đồng bộ và bảo mật cao. Nếu học bạ là cơ sở duy nhất để xác nhận hoàn thành chương trình thì học bạ cần phản ánh trung thực, đầy đủ quá trình học tập, rèn luyện của học sinh. Trong trường hợp học sinh chuyển trường hoặc có nhu cầu học tiếp ở các môi trường khác (như du học, chuyển vùng...), việc học bạ phải được chuẩn hóa để có thể sử dụng như một văn bản xác nhận chính thức thay cho bằng tốt nghiệp.

Thái Phương