Đề nghị quy định về 'tác phẩm báo chí có yếu tố AI'

Đại biểu Phạm Trọng Nhân: Nếu không quy định rõ, AI sẽ trở thành "những nhà báo vô danh" và không có trách nhiệm pháp lý.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân (TP.HCM) khẳng định không gian thông tin đã trở thành không gian chủ quyền mới của quốc gia, và báo chí chính là lực lượng giữ tuyến đầu. Các sự kiện như Deepfake lãnh đạo, thao túng bầu cử, hay hình ảnh giả mạo từ AI lan truyền trên mạng xã hội là minh chứng cho thấy sự cần thiết phải sửa đổi Luật Báo chí, biến nó thành một trụ cột pháp lý trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng.

Minh bạch hóa vai trò và trách nhiệm của AI trong tác phẩm báo chí

Trước tình trạng nội dung do AI sinh ra ngày càng xuất hiện nhiều trên các nền tảng số và trong quy trình biên tập, đại biểu Phạm Trọng Nhân đề nghị bổ sung vào Luật quy định về "tác phẩm báo chí có yếu tố trí tuệ nhân tạo".

Theo đề xuất, tác phẩm báo chí có AI là nội dung được sản xuất toàn bộ hoặc một phần với sự hỗ trợ của hệ thống AI. Cơ quan báo chí phải công bố mức độ can thiệp của AI và chịu trách nhiệm về độ chính xác, khách quan của nội dung. Đây là chuẩn chung mà nhiều quốc gia đang áp dụng. Nếu không quy định rõ, AI sẽ trở thành "những nhà báo vô danh" và không có trách nhiệm pháp lý.

Đồng tình với quan điểm này, đại biểu Lý Anh Thư (Đoàn ĐBQH tỉnh An Giang) cũng đề nghị làm rõ hơn trách nhiệm trong việc gắn nhãn AI, kiểm chứng thông tin đầu vào và xử lý khi AI tạo ra nội dung sai sự thật, nhằm bảo vệ uy tín báo chí chính thống và quyền tiếp cận thông tin đúng của người dân.

Siết chặt trách nhiệm của cơ quan báo chí và nhà báo

Để đối phó với các hành vi tạo Deepfake, viết bài bôi nhọ, hoặc dựng sự kiện giả, đại biểu Phạm Trọng Nhân kiến nghị bổ sung vào Luật các quy định siết chặt trách nhiệm:

- Đối với Cơ quan báo chí: Phải thực hiện xác minh độc lập đối với những nội dung có yếu tố AI và chịu trách nhiệm liên đới nếu đăng tải nội dung sai sự thật gây ảnh hưởng đến an ninh quốc gia hoặc quyền lợi hợp pháp.

- Đối với Nhà báo: Bổ sung nghĩa vụ "nhà báo có trách nhiệm nhận diện, cảnh báo và không sử dụng nội dung được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo mà không được xác minh theo quy trình nội bộ".

Quản lý nền tảng xuyên biên giới để bảo vệ dòng chảy thông tin

Đại biểu Phạm Trọng Nhân và Lê Thu Hà (Lào Cai) cùng nhấn mạnh các nền tảng xuyên biên giới như Facebook, YouTube hay TikTok mới đang nắm quyền lực thao túng nhận thức của xã hội thông qua thuật toán và là kênh phân phối tin giả có sức lan tỏa cực lớn.

Do đó, các đại biểu kiến nghị bổ sung một chế định độc lập về nền tảng xuyên biên giới trong Luật Báo chí, yêu cầu các nền tảng này phải có: Đại diện pháp lý tại Việt Nam; Nghĩa vụ minh bạch thuật toán và gỡ bỏ tin giả trong 24 giờ; Định danh tài khoản và hợp tác truy vết chiến dịch thao túng thông tin; Thiết lập kết nối API cảnh báo sớm để chống lại tốc độ lan truyền của tin giả do AI tạo ra; Đảm bảo ưu tiên cho thông tin chính thống.

Đại biểu Lê Thu Hà đề xuất ngăn chặn triệt để hiện tượng "báo hóa tạp chí" bằng cách quy định Tạp chí không được đưa tin thời sự, chính trị, kinh tế, xã hội ngoài phạm vi hoạt động chuyên môn của cơ quan chủ quản.

Hoàn thiện khái niệm và bảo vệ nạn nhân tin giả

Đại biểu Lê Thu Hà đề nghị bổ sung ba tiêu chí nhận diện rõ ràng cho khái niệm "sản phẩm thông tin có tính chất báo chí" (tính định kỳ, chức năng phản ánh/bình luận, mục đích cung cấp thông tin cho công chúng) để quản lý hiệu quả hệ sinh thái thông tin phức tạp hiện nay, tránh tình trạng "báo hóa mạng xã hội". Bà cũng đề xuất ngăn chặn triệt để hiện tượng "báo hóa tạp chí" bằng cách quy định Tạp chí không được đưa tin thời sự, chính trị, kinh tế, xã hội ngoài phạm vi hoạt động chuyên môn của cơ quan chủ quản.

Về bảo vệ người dân, đại biểu Phạm Trọng Nhân kiến nghị bổ sung một điều mới về bảo vệ nạn nhân bị thao túng thông tin với ba nội dung: quyền yêu cầu cải chính trên các nền tảng, quyền yêu cầu truy vết nguồn thông tin gây tin giả, và cơ chế bồi thường thiệt hại.

Đồng thời, để hỗ trợ báo chí chính thống, đại biểu Lý Anh Thư đề nghị sớm đầu tư Nền tảng số báo chí quốc gia, xây dựng cơ chế đặt hàng tin bài giá trị cao và nghiên cứu phát triển dấu xác thực báo chí chính thống trên không gian mạng.

Nam Phong