Để không còn đề kiểm tra đánh đố

Tiết ôn tập của học sinh lớp 9 Trường THCS Phan Huy Chú (Thạch Hà, Hà Tĩnh). Ảnh: Hồ Phương

Trong đổi mới kiểm tra - đánh giá khi thực hiện Chương trình GDPT 2018, các trường đã tập huấn cho giáo viên xây dựng đề kiểm tra môn học theo ma trận và ma trận đặc tả bám sát yêu cầu cần đạt của chương trình và phù hợp với năng lực học sinh.

Thấm nhuần Thông tư 32

Sau đợt tập huấn chuyên đề cho giáo viên tiểu học, THCS trong toàn quận về phương pháp, kỹ thuật, hình thức đánh giá mới, Phòng GD&ĐT quận Thanh Khê (Đà Nẵng) yêu cầu các trường học xây dựng ngân hàng theo hướng bám sát yêu cầu cần đạt của môn học. Ở cấp tiểu học, hiện có ngân hàng đề môn Toán, Tiếng Việt, Tiếng Anh cho tất cả khối lớp. Cấp THCS đã xây dựng xong ngân hàng đề môn Toán, Tiếng Anh, Khoa học tự nhiên.

Bà Lê Thị Hoàng Chinh - Trưởng phòng GD&ĐT quận Thanh Khê cho biết, với hàng ngàn bài kiểm tra tham khảo ở hai cấp học từ ngân hàng đề sẽ giúp học sinh tăng kỹ năng tự học, nghiên cứu tại nhà.

Phòng GD&ĐT đã chỉ đạo giáo viên các trường bám sát kho học liệu để hướng dẫn học sinh ôn tập, rèn luyện kỹ năng làm bài. Đây là cách để giảm tải cho học sinh trong kiểm tra, đánh giá. Đề kiểm tra sẽ không có những câu hỏi mang tính đánh đố. Kho học liệu này được công khai trên cổng thông tin của phòng GD&ĐT và trường học.

Quá trình xây dựng ngân hàng đề tham khảo, theo bà Lê Thị Hoàng Chinh, sẽ giúp giáo viên từng bước thay đổi thói quen cách thức ra đề bám sát yêu cầu cần đạt của môn học, kiểm tra mở, theo cách tiếp cận năng lực, tránh rập khuôn. Giáo viên dần hình thành thói quen xây dựng đề kiểm tra môn học theo ma trận và ma trận đặc tả bám sát yêu cầu cần đạt của chương trình, phù hợp với năng lực học sinh theo các mức độ yêu cầu.

Phòng GD&ĐT quận Thanh Khê yêu cầu hiệu trưởng các trường chỉ đạo tổ chuyên môn thảo luận, bàn bạc, xây dựng ma trận, đặc tả phù hợp kế hoạch dạy học; tuyệt đối không kiểm tra, đánh giá vượt quá yêu cầu cần đạt Chương trình GDPT 2018 theo Thông tư 32/2018 của Bộ GD&ĐT, không kiểm tra các nội dung thực hiện tinh giản và phần hướng dẫn học sinh tự học… mục tiêu nhằm hướng tới đánh giá phẩm chất, năng lực học sinh, khắc phục tình trạng ghi nhớ máy móc.

Trường THCS Ngô Thì Nhậm (Liên Chiểu, Đà Nẵng) xem nội dung bồi dưỡng kỹ năng ra đề kiểm tra bám sát yêu cầu cần đạt của chương trình là trọng tâm trong sinh hoạt chuyên môn.

Thầy Trần Văn Vinh - Phó Hiệu trưởng nhà trường cho biết: “Trước khi ra đề kiểm tra, giáo viên bộ môn cùng khối sẽ thống nhất tập trung vào kiến thức, nội dung nào. Sau khi thống nhất mô tả, thầy cô lên ma trận đề. Mỗi giáo viên căn cứ vào ma trận để làm đề cho lớp mình. Đề kiểm tra dựa vào đặc tả nên các lớp cùng khối có thể có đề kiểm tra thường xuyên khác nhau nhưng nội dung kiểm tra phải như mô tả. Đây cũng là quy trình làm đề kiểm tra định kỳ”.

Học sinh Trường Tiểu học Lê Văn Tám (Thanh Khê, Đà Nẵng) tham gia triển lãm các mô hình phục vụ học tập trong Ngày hội STEM. Ảnh: NTCC

Động lực đổi mới dạy - học

Theo hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, từ học kỳ II năm học này, ma trận mới đề kiểm tra định kỳ của các môn đánh giá bằng điểm số gồm 2 phần: Trắc nghiệm khách quan (chiếm 7 trên thang 10 điểm) và Tự luận (chiếm 3 trên thang 10 điểm). Đáng chú ý, trong phần Trắc nghiệm khách quan (7 điểm), học sinh phải giải quyết các dạng câu hỏi: Nhiều lựa chọn (3 điểm); Đúng - Sai (2 điểm); Trả lời ngắn (2 điểm).

Theo thầy Nguyễn Trường Giang - Hiệu trưởng Trường THCS Cẩm Dương (Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh), nhà trường đang xây dựng đề theo ma trận mới, để cân đối mức độ phù hợp, nhằm khích lệ sự nỗ lực, cố gắng của học sinh, không làm ảnh hưởng đến kết quả đánh giá quá trình học tập.

“Nhà trường tiến hành họp các tổ chuyên môn nhằm đánh giá những thay đổi của phương pháp kiểm tra, đánh giá thông qua ma trận, cấu trúc mới trong đề kiểm tra định kỳ”, thầy Giang trao đổi và nhìn nhận: Thay đổi này giúp phát triển kỹ năng tự đánh giá, nâng cao ý thức tự học và cải thiện kết quả học tập, học sinh phát triển không chỉ kiến thức, mà còn về phẩm chất, thái độ học tập.

Tuy nhiên, điều này cũng khiến giáo viên và học sinh gặp không ít khó khăn do chưa quen với cấu trúc định dạng đề kiểm tra theo ma trận mới nhất ở các môn tích hợp.

Hiện, nhà trường chỉ có 1 giáo viên môn Địa lý và 1 giáo viên hợp đồng dạy môn Lịch sử. Ở các môn Khoa học tự nhiên có 2 giáo viên Hóa - Sinh, 1 giáo viên Toán - Lý đảm nhiệm dạy 12 lớp. Để giải quyết khó khăn trên, nhà trường phải giao từng bộ phận ra đề riêng theo ma trận đề thi. Sau đó giáo viên cốt cán ngồi lại với ban giám hiệu cùng khâu nối, điều chỉnh để có đề kiểm tra đánh giá bám sát yêu cầu của Bộ.

Tuy nhiên, với cấp THPT, hướng dẫn nói trên không gây khó khăn cho việc học và ôn tập kiến thức của học sinh. Cô Nguyễn Hồng Cẩm - giáo viên Ngữ văn, Trường THPT Nguyễn Thị Minh Khai (Hà Tĩnh) từ lâu đã ra đề bám theo đề minh họa cấu trúc 4 - 4 - 2. Trong đó, 4 điểm phần đọc hiểu, 2 điểm phần viết và 4 điểm thiên về nghị luận xã hội.

Theo cô Hồng Cẩm, ngữ liệu ngoài sách giáo khoa tương đồng với các thể loại nằm trong chương trình. Học sinh chỉ có thể vận dụng kiến thức về lý thuyết trong chương trình đã học để giải quyết các câu hỏi trong đề thi.

“Ngoài chuẩn bị cho các em nền tảng kiến thức vững chắc, chúng tôi đã đổi mới cách kiểm tra đánh giá định kỳ. Trên tinh thần đó, thời gian qua, giáo viên không còn sử dụng những văn bản, đoạn trích được học trong sách giáo khoa để làm ngữ liệu kiểm tra đánh giá năng lực đọc hiểu và viết.

Điều này sẽ khắc phục tình trạng học sinh chỉ học thuộc bài hoặc sao chép nội dung tài liệu có sẵn. Học sinh chỉ bỡ ngỡ ban đầu nhưng nếu giáo viên dạy tốt kỹ năng làm bài, nắm vững đặc trưng thể loại thì học sinh khi gặp bất cứ dạng đề nào cũng không bị làm khó”, cô Cẩm thông tin.

Riêng với dạng câu hỏi chọn đáp án đúng/sai, mỗi câu hỏi gồm 4 ý nhỏ, mỗi ý yêu cầu học sinh chọn đáp án “Đúng” hoặc “Sai”. Trong cấu trúc ra đề thi cô Cẩm thường sử dụng các câu hỏi nhỏ về phương thức biểu đạt, xác định ngôi kể của truyện, nhân vật trữ tình trong tác phẩm…

Phòng GD&ĐT quận Thanh Khê tập huấn cho giáo viên về đổi mới kiểm tra, đánh giá. Ảnh: Phòng GD&ĐT cung cấp

Đồng bộ dạy học - kiểm tra, đánh giá

Theo thầy Nguyễn Văn Bảy - giáo viên Toán, Trường THCS Trưng Vương (Hải Châu, Đà Nẵng), để xây dựng đề kiểm tra đánh giá năng lực và phẩm chất học sinh cần có sự đồng bộ giữa dạy học và kiểm tra. Giáo viên phải dạy học đúng với phát triển phẩm chất năng lực ở từng tiết học thì việc kiểm tra đánh giá năng lực mới không gây sốc và đảm bảo thực sự phân hóa, phát triển toàn diện ở từng giai đoạn cho học sinh.

Theo kinh nghiệm của thầy Bảy, thầy, cô giáo trong quá trình dạy học cần rèn luyện cho học sinh thao tác tư duy như phân tích, tổng hợp, đặc biệt hóa, khái quát hóa, tương tự, quy lạ về quen… để dần hình thành và phát triển tiềm năng sáng tạo cho các em. Tăng cường ứng dụng toán học vào giải quyết các tình huống thực tiễn, làm cho việc giải quyết tình huống thực tiễn của cuộc sống dần trở thành nhu cầu trong hoạt động học của học sinh.

Trong khi đó, với thầy Huỳnh Quang Liêm - Tổ trưởng tổ Toán, Trường THPT số 2 Đức Phổ (Quảng Ngãi), khó khăn chủ yếu khi xây dựng đề kiểm tra theo tinh thần của Thông tư 32 là xác định yêu cầu cần đạt đối với một đơn vị kiến thức; trong nhiều đơn vị kiến thức thì chọn nội dung nào ở mức độ yêu cầu nào.

Những nội dung này sẽ được trao đổi trong sinh hoạt tổ chuyên môn để xây dựng mẫu chung, thống nhất ma trận câu hỏi. Vì vậy, làm đề kiểm tra theo yêu cầu mới, giáo viên buộc phải đầu tư nhiều thời gian, công sức hơn trước.

Hà Nguyên – Hồ Phương