Đẩy mạnh công nghệ số trong tương trợ tư pháp về dân sự

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh trình bày trước Quốc hội. Ảnh: MOJ.

Chiều 26/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết dự án luật được xây dựng trên cơ sở kế thừa các quy định của Luật Tương trợ tư pháp hiện hành và đảm bảo cụ thể hóa các chính sách xây dựng luật đã được phê duyệt; thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về hội nhập quốc tế, cải cách pháp luật và tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền, đảm bảo quyền con người trong lĩnh vực tư pháp.

Đồng thời, luật này sẽ khắc phục toàn diện các hạn chế, bất cập của thực tiễn công tác tương trợ tư pháp về dân sự, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số; bám sát ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Quốc hội, Chính phủ về đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật.

Mục đích của dự án là hoàn thiện pháp luật tương trợ tư pháp về dân sự theo hướng hiện đại, khả thi, hỗ trợ quy trình giải quyết các vụ việc dân sự (theo nghĩa rộng) và vụ án hành chính có yếu tố nước ngoài được nhanh chóng, chính xác, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các đối tượng có liên quan.

Đồng thời tăng cường khả năng thực hiện quyền tiếp cận công lý của tổ chức, cá nhân; hoàn thiện cơ sở pháp lý trong nước tạo thuận lợi cho ký kết và thực hiện điều ước quốc tế về tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự...

Dự án Luật với 4 chương, 36 điều.

Theo đó, Luật Tương trợ tư pháp dân sự hỗ trợ thủ tục tố tụng dân sự có tính chất là luật “tư”, khác với 03 luật còn lại có tính chất là luật “công” gắn với trách nhiệm của nhà nước nên một số quy định về nguyên tắc thực hiện, chi phí và kinh phí có sự khác biệt nhất định với 03 luật còn lại.

Về phạm vi áp dụng, nội hàm của thuật ngữ “dân sự” của Luật Tương trợ tư pháp dân sự được tiếp cận theo nghĩa rộng bao gồm các lĩnh vực “phi hình sự”: dân sự, hôn nhân gia đình, lao động, kinh doanh thương mại, phá sản phù hợp với thực tiễn thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự trong 17 năm qua.

Dự thảo cũng quy định về thẩm quyền yêu cầu; hồ sơ; văn bản yêu cầu; trình tự thủ tục tiếp nhận và giải quyết yêu cầu tương trợ tư pháp dân sự của cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền Việt Nam gửi đi nước ngoài; thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp dân sự khác; phương thức thực hiện tương trợ tư pháp dân sự; chuyển giao yêu cầu tương trợ tư pháp dân sự trên môi trường điện tử; giá trị pháp lý của kết quả tương trợ tư pháp dân sự; thu thập chứng cứ lấy lời khai trực tuyến của Việt Nam.

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết Ủy ban tán thành sự cần thiết ban hành Luật với những lý do được nêu tại Tờ trình của Chính phủ.

Về thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp dân sự của Việt Nam, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành kế thừa Luật Tương trợ tư pháp hiện hành quy định Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, Cơ quan thi hành án dân sự là cơ quan có thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp dân sự vì thực tiễn thi hành cơ bản không có vướng mắc.

Tuy nhiên, đề nghị cân nhắc việc mở rộng chủ thể “Cơ quan, người có thẩm quyền khác theo quy định của pháp luật Việt Nam” có thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp dân sự để bảo đảm tính khả thi và thống nhất trong hệ thống pháp luật, đồng thời tránh trùng lặp chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan trong hoạt động tư pháp và thi hành án dân sự.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành quy định Bộ Tư pháp có quyền trả lại hồ sơ cho Cơ quan yêu cầu nếu hồ sơ đó không đầy đủ hoặc không bảo đảm thời gian theo quy định của điều ước quốc tế có liên quan hoặc của nước được yêu cầu.

Đồng thời, đề nghị nghiên cứu, bổ sung quy định về việc cơ quan yêu cầu trong một số trường hợp có thể bổ sung, hoàn thiện hồ sơ, tránh tình trạng gửi trả hồ sơ nhiều lần gây tốn thời gian, chi phí.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cũng tán thành các nội dung về ứng dụng công nghệ thông tin trong tương trợ tư pháp dân sự để thực hiện chủ trương của Đảng về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, chuyển đổi số, góp phần nâng cao hiệu quả công tác tư pháp.

Đồng thời, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện các quy định trong dự thảo Luật về tiếp nhận, chuyển giao văn bản, hồ sơ, tài liệu trên môi trường điện tử, chuẩn hóa quy trình thu thập và chuyển giao tài liệu, chứng cứ điện tử...

Việc xây dựng Hệ thống thông tin tương trợ tư pháp dân sự cần bảo đảm thiết thực, kết nối, liên thông, đồng bộ để phát huy hiệu quả trong thực tiễn.

Đỗ Như