Đầu tư cho khoa học, công nghệ là yêu cầu tất yếu

Nghị quyết 57 và Nghị quyết 193 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng

Theo Phó Chủ nhiệm Trần Hồng Nguyên, công cuộc phát triển khoa học, công nghệ luôn được Đảng và Nhà nước hết sức quan tâm trong suốt thời kỳ đổi mới. Có thể điểm lại nhiều văn bản của Đảng đã được ban hành các thời kỳ, cụ thể như: Nghị quyết số 02 ngày 24.12.1996 của Hội nghị Trung ương 2 khóa VIII; Nghị quyết số 20 ngày 1.11.2012 của Hội nghị Trung ương 6 khóa XI; Nghị quyết số 52 ngày 27.9.2019 của Bộ Chính trị khóa XIII; Kết luận 69 ngày 11.1.2024 của Bộ Chính trị khóa XIII. Trên cơ sở các Nghị quyết này, đặc biệt là Nghị quyết số 20 đã thể chế hóa thành Luật Khoa học và công nghệ năm 2013.

TS. Trần Hồng Nguyên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp phát biểu tại Tọa đàm. Ảnh: Duy Thông

Dù đã có văn bản của Đảng, có luật, nhưng thực tiễn cho thấy, cơ chế thực thi để đưa Nghị quyết của Đảng vào cuộc sống chưa thực sự hiệu quả, tư duy của hệ thống quản lý chậm đổi mới. Do đó, cho đến nay có thể nhận thấy khoa học và công nghệ vẫn chưa thực sự thúc đẩy mạnh mẽ nền kinh tế phát triển nhanh và bền vững, chưa tương xứng với vai trò “nền tảng, động lực” và “quốc sách hàng đầu” như kỳ vọng.

Trong bối cảnh như vậy, Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị là một dấu mốc quan trọng trong hành trình phát triển của đất nước, là đột phá quan trọng hàng đầu với những mục tiêu cụ thể đã được đề ra trong Nghị quyết. Nghị quyết đã đưa ra các giải pháp chưa từng có, đưa ra các mục tiêu lớn như mục tiêu trở thành nước đang phát triển với nền công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Tăng đầu tư cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong bối cảnh nhiều năm qua, chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực này thường dưới 1% tổng chi ngân sách nhà nước, không năm nào đạt mức yêu cầu Nghị quyết 20 và Luật Khoa học và công nghệ đề ra. Chúng ta mong muốn, nhưng khả năng thực tế rất nỗ lực mới có thể đạt được mục tiêu đề ra. Chúng ta cũng đưa ra đột phá về tư duy trong quản lý đầu tư ngân sách nhà nước và chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và độ trễ trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, TS. Trần Hồng Nguyên chia sẻ tại Tọa đàm. Ảnh: Duy Thông

Ngày 22.12.2024, Tổng Bí thư Tô Lâm đã ký ban hành Nghị quyết 57. Đầu tháng 2 vừa qua, Quốc hội cũng đã tổ chức Kỳ họp bất thường lần thứ Chín để xem xét nhiều nội dung và kịp thời thể chế hóa Nghị quyết 57 - nội dung quan trọng được Tổng Bí thư quan tâm, đã được nêu tại nhiều diễn đàn về vai trò của khoa học, công nghệ trong phát triển kinh tế nói chung và phát triển nông nghiệp thông minh nói riêng.

Đây là lần đầu tiên, một Nghị quyết của Đảng sau khi ban hành một thời gian rất ngắn, Quốc hội đã thông qua 1 Nghị quyết để thể chế hóa với những cơ chế, chính sách đặc thù. Cần nhắc lại rằng, thời gian chuẩn bị dự thảo và trình Nghị quyết với một quy trình rất phức tạp nhưng Chính phủ, các cơ quan của Chính phủ, đặc biệt là các cơ quan của Quốc hội, Ủy ban Khoa học, Công nghệ Môi trường đã rất nỗ lực, trách nhiệm xây dựng dự thảo, tiếp thu kiến của đại biểu Quốc hội.

Theo đánh giá chung của đại biểu cũng như qua các phương tiện thông tin đại chúng, các nhà khoa học ghi nhận, đánh giá cao Nghị quyết của Quốc hội vừa được ban hành. Cá nhân tôi cũng rất ủng hộ và kỳ vọng Nghị quyết này sẽ sớm đi vào thực tế về mặt nội dung cũng như về thời gian, phát huy tác dụng trong thời gian sớm nhất.

Cả hệ thống phải vận hành, phải rất nỗ lực

Để Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết 193/2025/QH15 của Quốc hội đi vào cuộc sống, Phó Chủ nhiệm Trần Hồng Nguyên cho rằng, cả hệ thống phải vận hành, rất nỗ lực, khẩn trương thì mới có thể đưa Nghị quyết vào cuộc sống.

Tiếp đó, cần rà soát văn bản có liên quan cũng như về cán bộ, công chức, viên chức, về tài sản công, sở hữu trí tuệ, pháp luật về đơn vị sự nghiệp công lập, được sử dụng tiền thế nào, cơ chế ra sao… bởi đây là những việc cụ thể, sát sườn cho việc thực hiện Nghị quyết.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, TS. Trần Hồng Nguyên chia sẻ tại Tọa đàm. Ảnh: Duy Thông

Thứ ba, vì là thí điểm, đặc thù, vì chưa từng có tiền lệ, nên trong quá trình tổ chức thực hiện, chắc chắn sẽ gặp vướng mắc, khó khăn từ nhiều phía, đặc biệt là từ các đối tượng áp dụng, các viện nghiên cứu, doanh nghiệp, nhà quản lý. Bởi vậy, Chính phủ nên giao cho một đơn vị nào đó giúp Chính phủ trong quá trình triển khai Nghị quyết. Đơn vị này cần phản ứng nhanh, tổng hợp các ý kiến, thường xuyên tổng hợp thông tin, báo cáo Chính phủ. Cái gì thuộc thẩm quyền của bộ ngành thì phải chỉ đạo nhanh để xử lý.

Cuối cùng cần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực - yếu tố quyết định sự thành công khi thực hiện 2 Nghị quyết này. Bên cạnh đó, cần có chính sách thu hút nhân tài ở nước ngoài để hỗ trợ, hợp lực với nhà khoa học, chuyên gia trong nước. Với chuyên gia ở nước ngoài, nên có cơ chế linh hoạt hơn, để các nhà khoa học dù ở nước ngoài nhưng vẫn có thể cống hiến, đóng góp được. Vì nếu chỉ tập trung vào chính sách thu hút về nước sẽ khó do cần có nhiều điều kiện cần thiết đi theo để nghiên cứu, nên cần linh hoạt trong chính sách thu hút – Phó Chủ nhiệm Trần Hồng Nguyên nhấn mạnh.