Đấu tranh ngăn chặn tội phạm lừa đảo trên không gian mạng

Nhận diện phương thức, thủ đoạn lừa đảo

Qua công tác nắm tình hình, thụ lý điều tra các vụ việc lừa đảo trên không gian mạng, nổi lên một số phương thức thủ đoạn phổ biến. Giả mạo các thương hiệu, doanh nghiệp đưa ra các chương trình tri ân, tặng quà, khuyến mại, các đối tượng lừa đảo sử dụng mạng xã hội. Đặc biệt mạo danh các công ty có thương hiệu, như: Công ty FPT, Siêu thị Điện máy xanh, Tokyo Life… gọi điện thông báo các chương trình khuyến mãi, tri ân, tặng quà trong các dịp lễ; tổ chức các cuộc thi hay thông báo khách hàng trúng thưởng các phần quà có giá trị cao, như: Xe máy SH, điện thoại Iphone, sổ tiết kiệm có giá trị vài trăm triệu đồng… Sau đó, đối tượng yêu cầu nạn nhân chuyển tiền vào tài khoản do đối tượng chỉ định để làm thủ tục nhận thưởng. Sau khi nhận được tiền, các đối tượng chặn liên lạc với nạn nhân.

Fanpage của Phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Công an tỉnh Sơn La thường xuyên thông báo các nội dung tuyên truyền về phòng, chống tội phạm lừa đảo qua mạng.

Cài đặt ứng dụng giả mạo cũng là một trong những hình thức lừa đảo mà nhiều đối tượng sử dụng. Đối với hình thức lừa đảo này, các đối tượng tự xưng là cán bộ công an địa phương gọi điện thoại đến vận động người dân cập nhập thông tin còn thiếu qua cổng dịch vụ công, thông tin căn cước. Đối tượng gửi đường link truy cập website có giao diện giả mạo cổng dịch vụ công để tải ứng dụng di động về điện thoại. Ứng dụng giả mạo sử dụng các mã độc để nhắm đến các thiết bị sử dụng hệ điều hành Android. Ứng dụng giả mạo có quyền truy cập nhạy cảm trên điện thoại như: bộ động của thiết bị, thu thập tài khoản ngân hàng, mật khẩu đăng nhập, mã OTP và truy cập trái phép thiết bị từ xa để chiếm đoạt tài sản. Ngoài ra, đối tượng có thể giả mạo là cán bộ thuế, ngân hàng, viễn thông… để thực hiện thủ đoạn tương tự.

Lập tài khoản mạng xã hội giả mạo hoặc chiếm đoạt tài khoản mạng xã hội để lừa đảo, để tăng thêm lòng tin, trong nhiều trường hợp các đối tượng còn sử dụng công nghệ deepfake để tạo video giả mạo người thân để lừa đảo; kêu gọi đầu tư tài chính, tiền ảo; lừa đảo bán máy bay, vé tàu xe giá rẻ; lừa đảo qua hình thức quảng cáo, giới thiệu việc làm thêm để kiếm thêm thu nhập; mua hàng trực tuyến với giá rẻ; vay tiền trực tuyến. Hay tinh vi hơn, nhiều đối tượng lừa đảo giả mạo nhân viên giao hàng (shipper).

Công an tỉnh Sơn La tập huấn bảo vệ dữ liệu cá nhân đối với tổ chức, doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La.

Chị Trần P.M, phường Chiềng Lề, thành phố Sơn La, chia sẻ: Vào đầu tháng 3 vừa qua, tôi nhận được cuộc điện thoại từ số lạ tự xưng là nhân viên giao hàng, thông báo có đơn cần giao và yêu cầu chuyển khoản để thanh toán COD - hình thức thanh toán khi nhận hàng. Do đã được tuyên truyền và nắm thông tin về hình thức lừa đảo này, mà số điện thoại không phải của các nhân viên giao hàng quen thuộc nên tôi đã yêu cầu mang hàng đến tận nhà để kiểm tra và trả tiền, ngay sau đó các đối tượng đã trả lời vòng vo rồi tắt điện thoại.

Thời gian gần đây, lợi dụng nhu cầu và lòng tin của nhiều du khách đến địa bàn tỉnh Sơn La dịp đầu năm mới, một số đối tượng sử dụng thủ đoạn copy website, fanpage, giả mạo thông tin của một số cơ sở lưu trú du lịch, doanh nghiệp du lịch uy tín trên địa bàn tỉnh để lừa đảo du khách có nhu cầu mua vé và đặt phòng lưu trú. Khi dụ dỗ được du khách lựa chọn dịch vụ và chuyển tiền đặt cọc, các đối tượng sẽ chiếm đoạt số tiền này rồi chặn tài khoản mạng xã hội và cắt đứt liên lạc với nạn nhân.

Hình ảnh một số du khách book nhầm homestay giả tại Mộc Châu.

Dù thủ đoạn này không mới, đã được cảnh báo nhiều, nhưng gần đây nhất chị Vũ Anh T. ở Hà Nội có sử dụng Facebook tìm kiếm thông tin về The November Mộc Châu để đặt phòng lưu trú cho gia đình lên tham quan, nghỉ dưỡng. Khi vào Fanpage The November Mộc Châu, thấy các bài đăng và lượt tương tác cao nên chị T đã nhắn tin hỏi thêm thông tin các loại phòng. Người quản lý Fanpage The November Mộc Châu trả lời rành mạch các thông tin, gửi kèm theo hình ảnh nên chị không nghi ngờ. Sau khi chốt ngày, số lượng phòng đặt, chị được yêu cầu chuyển cọc 100% để đặt phòng với lý do thời điểm này đang vào mùa cao điểm du lịch, phòng ở vào dịp cuối tuần khan hiếm. Sau khi chuyển khoản tiền cọc số tiền gần 1,8 triệu đồng theo số tài khoản người quản lý Fanpage The November Mộc Châu cung cấp, chị T liên hệ lại thì chị bị chặn cuộc gọi. Lúc này, chị T. mới lên mạng tìm số điện thoại của homestay gọi thì mới biết mình bị lừa.

Trách nhiệm không của riêng ai

Trước tình trạng giả mạo thông tin của một số cơ sở lưu trú du lịch, doanh nghiệp du lịch uy tín trên địa bàn tỉnh để lừa đảo du khách, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh du lịch Mộc Châu và uy tín các cơ sở lưu trú du lịch, Phòng Văn hóa và Thông tin thị xã Mộc Châu khuyến cáo người dân cần nâng cao tinh thần cảnh giác phương thức, thủ đoạn lừa đảo của tội phạm. Đồng thời, nhắc nhở, hướng dẫn các cơ sở lưu trú chủ động theo dõi, đăng tải thông tin cảnh báo để khuyến cáo khách hàng nâng cao cảnh giác, kiểm tra, xác minh khi liên hệ qua các kênh trực tuyến.

Bà Đinh Thị Hường, Trưởng phòng Phòng Văn hóa và Thông tin thị xã Mộc Châu, khuyến cáo: Trước khi lựa chọn đặt phòng khách sạn, nhà nghỉ, homestay du khách cần tìm hiểu kỹ thông tin, lựa chọn đơn vị cung cấp dịch vụ du lịch hoặc đặt phòng du lịch có sẵn trên các ứng dụng, cảnh giác với những lời mời chào đặt phòng giá quá rẻ, thấp hơn giá thị trường. Sau khi đã kiểm tra chính xác thông tin liên hệ, cần tìm hiểu kỹ chính sách đặt, hủy phòng; yêu cầu cơ sở lưu trú chuyển thông tin xác nhận đặt phòng; ngoài ra có thể đề nghị cơ sở cung cấp dịch vụ cho xem các Giấy phép hoạt động kinh doanh dịch vụ tại địa phương. Đồng thời khi phát hiện các trang Web, Fanpage giả mạo… cần báo ngay cho cơ quan chức năng để ngăn chặn và xử lý kịp thời.

Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Công an tỉnh Sơn La kiểm tra, phát hiện các thủ đoạn lừa đảo trên không gian mạng. Ảnh PV

Trong năm 2024, lực lượng chức năng trong tỉnh đã tiếp nhận, thụ lý 21 vụ việc lừa đảo qua mạng với tổng số tiền bị lừa đảo trên 27 tỷ đồng (tăng 5 vụ, 14,79 tỷ đồng so với năm 2023), trong đó nạn nhân có cả những người có trình độ, hiểu biết là lãnh đạo, cán bộ các cơ quan, đơn vị. Đây chưa phải là con số phản ánh đúng hết tình hình xảy ra vì có rất nhiều vụ lừa đảo mà nạn nhân không trình báo, hoặc có những vụ lừa đảo hậu quả chưa xảy ra.

Tình hình trên đã đặt ra yêu cầu phải tiếp tục triển khai quyết liệt, mạnh mẽ, thực chất, chiều sâu hơn nữa các biện pháp tuyên truyền nhằm nâng cao, nhận thức, ý thức cảnh giác của quần chúng nhân dân. Ngày 17/2/2025, UBND tỉnh đã ban hành Công văn số 654 về tăng cường công tác tuyên truyền bảo vệ dữ liệu cá nhân và phòng, chống tội phạm lừa đảo trên không gian mạng.

Theo đó, Chủ tịch UBND các huyện, thị xã, thành phố chỉ đạo tuyên truyền về phòng, chống tội phạm lừa đảo trên không gian mạng đến người dân tại các tổ, bản, tiểu khu thông qua các cuộc sinh hoạt chi bộ, sinh hoạt tổ dân phố, đoàn thể xã hội, qua hệ thống loa phát thanh tại cơ sở bằng cả tiếng phổ thông và tiếng dân tộc thiểu số, bảo đảm thực chất, hiệu quả.

Các sở ngành, địa phương, các đoàn thể tỉnh, Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh tỉnh Sơn La tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân cho tổ chức, doanh nghiệp và người dân; truyền thông, phổ biến kiến thức, kỹ năng bảo vệ dữ liệu cá nhân; đưa ra các cảnh báo về các hành vi, phương thức, thủ đoạn thu thập thông tin cá nhân, mua bán dữ liệu cá nhân qua các phương tiện thông tin đại chúng để nâng cao ý thức cảnh giác, bảo mật thông tin cá nhân của người dân, có biện pháp bảo vệ các tài khoản ngân hàng, tài khoản cá nhân để tránh bị các đối tượng lợi dụng, chiếm đoạt; hướng dẫn người dân tố giác khi bị thu thập thông tin cá nhân trái phép.

Phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Công an tỉnh Sơn La tổ chức Hội nghị tập huấn nâng cao kiến thức về phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao tại huyện Mường La.

Đại tá Trần Thanh Sơn, Phó Giám đốc Công an tỉnh, thông tin: Để phòng ngừa tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng, Công an tỉnh Sơn La đề nghị nhân dân đề cao cảnh giác khi nhận các cuộc gọi đến bằng điện thoại cố định, người gọi tự xưng là cán bộ cơ quan nhà nước, đặc biệt là lực lượng công an để thông báo, yêu cầu điều tra vụ án qua điện thoại; không cung cấp thông tin cá nhân, số điện thoại, địa chỉ nhà ở cho bất kỳ đối tượng nào khi chưa rõ nhân thân, lai lịch của người đó. Thận trọng trước những thông tin trên mạng về việc khuyến mãi, trúng thưởng, nhận quà với những hướng dẫn để được nhận quà, phòng ngừa phát hiện các hành vi giả mạo để lừa đảo. Cảnh giác với các lời mời tham gia kiếm tiền trên mạng, đầu tư tài chính, tiền ảo, cho vay tiền qua mạng thủ tục nhanh, lãi suất thấp… Bảo vệ thông tin cá nhân; kiểm tra, cập nhật và sử dụng các tính năng bảo mật, quyền riêng tư trên các tài khoản ngân hàng, tài khoản mạng xã hội… Trường hợp có nghi ngờ về hoạt động lừa đảo chiếm đoạt tài sản thì kịp thời thông báo cho Công an nơi gần nhất để kịp thời có biện pháp giải quyết.

Với sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan chức năng, trách nhiệm của người dân và các tổ chức, doanh nghiệp, tội phạm trên không gian mạng sẽ từng bước được ngăn chặn với mục tiêu bảo đảm cao nhất an ninh con người, cuộc sống bình yên, hạnh phúc của nhân dân.

Duy Tùng