Đâu là chìa khóa để ASEAN thích ứng với những xu hướng mới?

Định hình chính xác những xu hướng có thể tác động tới ASEAN

Trong phiên toàn thể đầu tiên có chủ đề "Các xu hướng lớn tác động tới ASEAN và thế giới tới năm 2025", Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan Maris Sangiampongsa cho rằng không một quốc gia nào có thể tự mình ứng phó được với thách thức, và các thành viên ASEAN cũng vậy.

Từ đó, ông Maris Sangiampongsa nêu bật một số xu hướng tác động tới ASEAN trong thời gian tới, bao gồm nhân khẩu học, chuyển đổi số, các mối đe dọa xuyên biên giới, bệnh dịch, hay biến đổi khí hậu. Trong đó, chuyển đối số là lĩnh vực ASEAN cần phải đặc biệt coi trọng để bắt kịp xu hướng phát triển toàn cầu.

Các đại biểu tham dự phiên toàn thể thứ nhất diễn ra chiều 25/2.

Nhìn nhận một cách cụ thể hơn, ông Simon Tay, Chủ tịch Viện nghiên cứu quốc tế Singapore cho rằng thế giới đang chứng kiến sự suy giảm trong hợp tác quốc tế, với căng thẳng Mỹ - Trung ngày càng gia tăng, hay tình hình châu Âu căng thẳng với xung đột Nga - Ukraine. Các nước cũng chứng kiến thế giới ngày càng xuất hiện nhiều vấn đề hơn.

Đồng tình với nhận định này, Đại sứ Nguyễn Trung Thành, nguyên Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao, Trưởng SOM ASEAN của Việt Nam, khẳng định dù trong một thế giới biến động, ASEAN sẽ vẫn giữ được nhịp phát triển, tiếp tục là ngọn hải đăng vì hòa bình, xử lý khác biệt, đối đầu giữa các nước.

Nhận định về giải pháp để đối đầu các xu hướng mới, theo Đại sứ Nguyễn Trung Thành, ASEAN chỉ có thể thành công khi thực sự gắn kết nội khối, hợp tác với các đối tác bên ngoài. Mặc dù vậy, ASEAN cần linh hoạt hơn để thích ứng hơn với tình hình, không để ai khác đưa ra quyết định thay. "Vậy nên, ứng dụng nguyên tắc đồng thuận một cách sáng tạo và thông minh là điều chúng ta bắt buộc phải cân nhắc", ông nói.

Vai trò trung tâm của ASEAN ngày càng được đề cao trong cấu trúc khu vực ngày càng thay đổi.

Gọi tên giải pháp ứng phó với các thách thức trong tương lai

Trong phiên toàn thể thứ hai có chủ đề "Củng cố các nguyên tắc nền tảng của ASEAN nhằm ứng phó với các thách thức trong tương lai", Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác quốc tế Campuchia Prak Sokhonn cho rằng điều thuận lợi mà ASEAN đang có là được "sống" giữa môi trường bất ổn nhưng có thể duy trì chung sống hòa bình và không chọn bên, luôn cố gắng hết mình để giải quyết khác biệt để giữ sự gắn kết trong ASEAN và giữa ASEAN với đối tác.

Từ đó, ông khẳng định rằng việc duy trì, gìn giữ hòa bình, vốn rất khó đạt được, phải là ưu tiên cao nhất của ASEAN. Theo đó ASEAN phải luôn duy trì lập trường không chọn bên trong cạnh tranh nước lớn, không bị cuốn vào cạnh tranh tổng bằng không, cần nỗ lực giải quyết tranh chấp, bao gồm tranh chấp lãnh thổ dựa trên đối thoại và luật pháp quốc tế, đề cao việc tuân thủ hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế.

"Hòa bình đang ngày càng trở nên mỏng manh ở khu vực và trên thế giới nhưng phải luôn là ưu tiên của chúng ta, ASEAN càng cần phải đề cao tầm quan trọng của việc tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế", ông nói.

Trao đổi với phóng viên bên lề AFF 2025, Đại sứ Phạm Quang Vinh, nguyên Thứ trưởng Ngoại giao, nguyên Trưởng SOM ASEAN Việt Nam cho rằng, ASEAN đang phát huy tiến trình kết nối không chỉ trong khu vực mà còn với các đối tác khác, chẳng hạn thông qua Diễn đàn Cấp cao Đông Á, Hội nghị Bộ trưởng ASEAN và Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng. Hiện nay, hình thái cạnh tranh làm suy yếu hợp tác quốc tế đa phương, mà ASEAN lại có những cơ chế đa phương thu hút sự quan tâm của các nước, nên Hiệp hội phải phát huy được lợi thế này. ASEAN bây giờ không chỉ thích ứng với bối cảnh quốc tế mới, mà còn phải tham gia chủ động để xây dựng nguyên tắc ứng xử trong khu vực. Từ những nguyên tắc ứng xử, ASEAN có thể chia sẻ rộng hơn để đóng góp vào luật chơi chung của khu vực, hướng tới các mục tiêu: giữ gìn hòa bình, phát triển nền kinh tế, và đối xử với nhau trên cơ sở tôn trọng, bình đẳng, cùng có lợi.

Các phiên toàn thể ngày 26/2 thu hút sự quan tâm của đông đảo đại biểu.

Từ khóa tạo nền tảng cho phát triển kinh tế ASEAN

Phiên toàn thể thứ ba trong khuôn khổ Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 với chủ đề "Hợp tác tiểu vùng hướng tới thúc đẩy tính tự cường và phát triển bền vững" đã làm nổi bật 3 từ khóa chính được các đại biểu trao đổi, xoay quanh "hợp tác", "tự cường", và "bền vững".

Phát biểu mở đầu, Bộ trưởng Ngoại giao Lào Thongsavanh Phomvihane nhấn mạnh, hợp tác tiểu vùng luôn là một trụ cột quan trọng đối với ASEAN và với nỗ lực hội nhập khu vực của khối, và yếu tố này đóng vai trò quan trọng trong việc thu hẹp khoảng cách phát triển, tăng cường hội nhập kinh tế, bảo đảm mọi quốc gia thành viên có thể phát triển cùng nhau.

Đáng chú ý, theo ông Thongsavanh Phomvihane, các yếu tố như kết nối xanh, cơ sở hạ tầng xanh và kinh tế tuần hoàn đều cần phải được tích hợp vào các cơ chế, kế hoạch, chiến lược phát triển nhằm bảo đảm rằng tất cả mọi cộng đồng, bao gồm các cộng đồng vùng sâu, vùng xa và các cộng đồng ở các khu vực dễ bị tổn thương sẽ được đối xử một cách bình đẳng và có thể tham gia bình đẳng vào sự phát triển chung.

Trong khi đó, Bộ trưởng Ngoại giao thứ hai Brunei Dato Erywan Pehin Yusof một lần nữa gọi tên những bất ổn trên thế giới, từ đó khẳng định: "Tôi tin chắc rằng, hợp tác tiểu vùng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được mục tiêu phát triển bền vững của ASEAN".

"Mỗi tiểu vùng có đặc trưng và ưu tiên khác nhau, nhưng chúng ta luôn hỗ trợ theo nhiều cách. Sự hỗ trợ này là nền tảng để chúng ta xây dựng phương thức chung về tính tự cường và bền vững từ việc phát huy thế mạnh, chia sẻ kinh nghiệm và hợp tác kết nối giữa các tiểu vùng", ông bày tỏ tin tưởng.

Linh Chi - Thanh Bình