Đau đầu chuyện dạy thêm, học thêm

Vừa qua, Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT Quy định về dạy thêm, học thêm và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 14/02/2025. Thông tư này nhận được sự tranh cãi trái chiều của dư luận theo hai hướng ủng hộ và không ủng hộ với những góc nhìn khác nhau.

Là giáo viên đang giảng dạy bậc trung học phổ thông, tôi nhận thấy Thông tư Quy định về dạy thêm, học thêm có một số ưu điểm nhất định, nhất là khi ngành giáo dục thực hiện Chương trình GDPT 2018. Đó là, không tổ chức dạy thêm đối với học sinh tiểu học, trừ các trường hợp: bồi dưỡng về nghệ thuật, thể dục thể thao, rèn luyện ký năng sống. Và giáo viên thuộc các trường công lập không được tham gia quản lý, điều hành việc dạy thêm ngoài nhà trường nhưng có thể tham gia dạy thêm ngoài nhà trường.

Tuy vậy, về cơ bản, Thông tư này vẫn còn rất nhiều bất cập ở cả hai mặt hành lang pháp lý và thực tiễn trong việc dạy, học ở các nhà trường phổ thông.

Thứ nhất, Thông tư ban hành vào thời điểm cuối tháng 12/2024 và có hiệu lực vào giữa tháng 2/2025 khiến học sinh, phụ huynh, giáo viên và các nhà trường phổ thông "trở tay" không kịp. Hầu hết các nhà trường THCS-THPT đều xây dựng kế hoạch dạy buổi 2, trong đó chủ yếu dạy luyện thi tuyển sinh vào lớp 10 cho học sinh lớp 9 và thi tốt nghiệp THPT đối với lớp 12.

Cùng với đó, Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT ban hành Chương trình GDPT khuyến khích các trường tiểu học, THCS, THPT đủ điều kiện thực hiện dạy học 2 buổi/ngày theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Thế nhưng, quy định dạy học 2 buổi/ngày đối với các trường trung học thì vẫn theo Công văn số 7291/BGDĐT-GDTrH của Chương trình GDPT 2006. Đó cũng là lý do khi Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT thì rất nhiều địa phương bối rối không biết việc dạy buổi 2 có thu tiền thì có vi phạm gì hay không.

Ảnh minh họa.

Bên cạnh đó, Công văn số 7291/BGDĐT-GDTrH quy định các trường trung học có thể huy động sự hỗ trợ của ngân sách, sự đóng góp tự nguyện của cha mẹ học sinh để tăng cường cơ sở vật chất hoặc trả tiền dạy thêm giờ, dạy thỉnh giảng. Còn Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT quy định việc dạy thêm, học thêm trong nhà trường không được thu tiền của học sinh.

Có thể khẳng định, giữa hai văn bản quy phạm pháp luật này vừa chồng chéo, vừa mâu thuẫn khiến các nhà trường càng thêm rối.

Thứ hai, về thực tiễn dạy học, quy định việc dạy thêm, học thêm trong nhà trường không được thu tiền của học sinh lớp cuối cấp tự nguyện đăng ký ôn thi tuyển sinh, ôn thi tốt nghiệp theo kế hoạch giáo dục của nhà trường là sự nhân văn nửa vời.

Bởi vì, học sinh lớp 9, lớp 12 ôn thi tuyển sinh và tốt nghiệp thường chỉ rơi vào khoảng 3 tuần đầu tháng 6. Thời gian này, theo quy định thì giáo viên được nghỉ hè. Nếu thầy cô rảnh rỗi, có lòng với học sinh thì họ sẵn sàng dạy miễn phí cho các em. Ngược lại, thầy cô không đủ sức khỏe, muốn nghỉ ngơi hay bận đi du lịch thì họ hoàn toàn có quyền từ chối dạy thêm.

Đáng nói, không ít gia đình có điều kiện kinh tế sẵn sàng chi vài ba triệu cho con, em luyện thi. Trong khi, giáo viên với đồng lương còn eo hẹp thì lại không được nhận học phí để đổ xăng xe, ăn sáng, uống nước,… sao quá vô lý. Giáo viên cũng cần tiền lo cho con cái ăn học, lo hiếu hỉ cho cha mẹ, bồi dưỡng thể chất để tái tạo sức lao động chứ không thể dạy không công mãi được.

Bên cạnh đó, học sinh có học lực trung bình, khá cũng không được học thêm trong nhà trường, thực ra là học vào buổi 2 (đối với trường dạy 2 buổi/ngày) cũng chưa thỏa đáng. Nhà trường có đầy đủ cơ sở vật chất từ trang thiết bị trong lớp học, phòng bộ môn, phòng chức năng cho đến sân chơi nhưng lại để không là rất lãng phí.

Hiện nay, học sinh học thêm trong nhà trường với học phí rất rẻ, chỉ khoảng 300.000 đồng/tháng nhưng các em được học nhiều môn, có giáo viên bộ môn theo sát lực học từng em, vừa dạy chữ vừa dạy người. Về mặt tâm lý sư phạm, học sinh được học thêm với giáo viên bộ môn ở trên lớp thường có hiệu quả vì các em ít nhiều vẫn sợ thầy cô mà học.

Ngoài ra, quy định kinh phí tổ chức dạy thêm, học thêm trong nhà trường sử dụng nguồn ngân sách Nhà nước và các nguồn kinh phí hợp pháp khác theo quy định của pháp luật cũng không ổn chút nào cả. Ngoài việc chi trả tiền lương cho giáo viên theo tháng, các nhà trường phải chi nhiều khoản khác thì lấy đâu ra kinh phí mà trả cho khoản dạy thêm.

Lấy ví dụ, một lớp 12 có nhu cầu học thêm trong trường gồm 4 môn: Toán, Ngữ văn, Tiếng Anh, Vật lí để thi tốt nghiệp trung học phổ thông. Mỗi môn học 2 tiết/tuần, học trong 3 tuần, tổng cộng là 24 tiết.

Nhiều giáo viên cho biết, nhà trường phải trả thù lao tối thiểu 150.000 đồng/tiết thì họ mới đồng ý dạy, còn không thì họ đi dạy ở trung tâm, dạy cho các trường tư thục. Như vậy, nhà trường phải trả 3.600.000 đồng/giáo viên/lớp x 4 giáo viên = 14.400.000 đồng. Một trường THPT trung bình có 15 lớp 12 sẽ ra con số 216.000.000 đồng chi trả cho dạy thêm, học thêm – là con số quá lớn so với ngân sách được cấp.

Thứ ba, quy định hiệu trưởng quản lý giáo viên đang dạy học tại nhà trường khi tham gia dạy thêm ngoài nhà trường bảo đảm thực hiện theo đúng quy định; phối hợp theo dõi, kiểm tra hoạt động dạy thêm ngoài nhà trường của giáo viên đang dạy học tại nhà trường là gần như đẩy lãnh đạo vào thế khó.

Hiệu trưởng không thể đi kiểm tra dạy thêm, học thêm thường xuyên, liên tục hết ngày, hết tuần, hết tháng, hết năm. Một trường có vài chục giáo viên tham gia dạy thêm hàng chục địa địa điểm ở ngoài nhà trường, nhất là ở các đô thị, thì không một hiệu trưởng nào có thể kham nổi.

Về pháp lý, ví dụ ông A mở trung tâm dạy thêm, học thêm và thuê thầy giáo B dạy thêm. Vậy, hiệu trưởng của thầy giáo B lấy tư cách, thẩm quyền gì để vào kiểm tra trung tâm của ông A? Nếu trung tâm của ông A được mở ngay trong gia đình của ông thì hiệu trưởng không ai dại gì mà đi xâm nhập gia cư bất hợp pháp cho mang tội.

Chưa kể, Bộ GD&ĐT cấm giáo viên dạy thêm có thu tiền trong nhà trường nhưng bằng cách nào để cấm thầy cô giáo dạy thêm online (trực tuyến)? Và mỗi khi phụ huynh thỏa thuận với giáo viên về việc dạy thêm online (có thu tiền) nhưng không một ai tiết lộ cả thì hiệu trưởng nào quản lý cho xuể.

Tương tự, nếu lách luật, giáo viên đang dạy học tại các nhà trường vẫn dạy thêm ngoài nhà trường có thu tiền của học sinh đối với học sinh mà giáo viên đó đang được nhà trường phân công dạy học theo kế hoạch giáo dục của nhà trường. Mỗi khi có đoàn kiểm tra, trung tâm chỉ cần chứng minh giáo viên không thu tiền học sinh là được, còn chuyện họ có thu hay không thì nói thật là không ai kiểm tra nổi.

Nhìn chung, việc siết dạy thêm, học thêm ở thời điểm hiện nay là chưa khả thi vì nhiều nguyên nhân khác nhau. Chỉ khi ngành giáo dục thực hiện hàng loạt giải pháp đồng bộ như: tăng lương giáo viên; giảm tải chương trình; bài trừ "bệnh thành tích" và dạy học sinh biết cách tự học thì dạy thêm, học thêm sẽ giảm thiểu ở mức thấp nhất.

* Bài viết thể hiện quan điểm tác giả!

Minh Anh