Đất mẹ gọi các anh về - Bài 2: Tìm hài cốt liệt sĩ nơi xứ người

Hành trình thử thách nơi đất khách

Trong chuỗi những câu chuyện tìm hài cốt liệt sĩ phải nhắc đến những chiến sĩ chuyên trách Đội K92 của tỉnh Kiên Giang (cũ), nay là tỉnh An Giang. Suốt 25 năm dài đằng đẵng, Đội đã lặng lẽ lần theo những dấu vết của các chiến sĩ quê nhà trên đất bạn Campuchia, với hy vọng duy nhất là đưa các anh về với quê hương.

Trung úy Nguyễn An Khang, nhân viên cất bốc hài cốt liệt sĩ Đội K92, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh An Giang, chia sẻ: “Chúng tôi đã bám trụ tại Campuchia nhiều năm qua. Công tác tìm kiếm hài cốt liệt sĩ ở nước bạn gặp rất nhiều khó khăn như thời tiết, địa hình, địa vật rất hiểm trở, nhất là đơn vị phải hoạt động ở khu vực rừng núi, thiếu các phương tiện, thiết bị hiện đại. Nơi trú quân tiếp phẩm không được. Phương tiện di chuyển đến các điểm khảo sát hạn chế nên đa phần chúng tôi phải đi bộ, còn đi bằng thuyền dưới sông, suối lại rất nguy hiểm”.

Đội K92 băng rừng, vượt sông để tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ trên đất bạn Campuchia. (Ảnh: Bộ chỉ huy quân sự An Giang cung cấp)

Có những quãng đường hành quân xa tít tắp, đầy trắc trở, hiểm hóc và hoang vắng... những người làm nhiệm vụ đặc biệt này trở thành người thợ rừng tận tụy. Và chính hy vọng tìm gặp hài cốt các chú, các anh đã nằm lại rất lâu trên đất bạn là động lực giúp họ vững bước.

Thượng tá Nguyễn Thanh Hùng, Đội trưởng Đội K92, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh An Giang, cho biết: “Mùa khô năm 2024-2025, Đội K92 tiếp tục tìm kiếm hài cốt liệt sĩ trên địa bàn 4 tỉnh của Campuchia là Kam Pốt, Kép, Shihanuk và Kô Kông. Hiện nay chiến tranh đã lùi xa, thông tin về mộ liệt sĩ ngày càng ít đi. Mặt khác, địa hình, địa vật đã thay đổi rất nhiều do sự phát triển của nước bạn. Nên có khi trong 1 ngày, mỗi tổ phải đào trên 10 vị trí mà vẫn chưa gặp. Nguy hiểm nữa là bom mìn còn sót lại rất nhiều ở nước bạn. Các khó khăn cộng hưởng, chồng chất khiến sức khỏe của các chiến sĩ và hoạt động của đơn vị bị tác động”.

Việc đào tìm hài cốt liệt sĩ vô cùng vất vả nhưng các chiến sĩ chưa từng chùng bước. (Ảnh: Bộ chỉ huy quân sự An Giang cung cấp)

Để tìm được hài cốt của các liệt sĩ mang về quê hương truy điệu và an táng, Đội K92 phải trải qua nhiều giai đoạn như: thu thập tin tức, khảo sát địa điểm, thẩm tra, kết luận và tiến hành tìm kiếm nên mất rất nhiều thời gian. Đơn cử có nơi đội phải hành quân bộ đến 2, 3 ngày đường, trên vai là chiếc ba lô gần 30 kg, các cán bộ, chiến sĩ lần theo từng cung đường mà có thông tin các chú, các anh từng hành quân, chiến đấu.

Kết nối tình bạn xuyên biên giới

Để hỗ trợ Đội K92 triển khai các hoạt động tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, Đội Tuyên truyền tri ân ra đời và được giao nhiệm xác minh cụ thể, chính xác thông tin về vị trí chôn cất - đây là yếu tố quan trọng hàng đầu quyết định đến kết quả tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Ban chỉ huy đã tuyển chọn những cán bộ có kỹ năng giao tiếp tốt, am hiểu phong tục tập quán và thông thạo tiếng Campuchia cho đội hình đặc biệt này.

Ngoài ra, Đội Tuyên truyền tri ân cũng phối hợp với chính quyền địa phương và các đơn vị lực lượng vũ trang của Vương quốc Campuchia để đến từng nhà người dân trong khu vực dự kiến đào tìm để vận động. Nhằm thuyết phục người dân hiểu, đồng thuận với nhiệm vụ, công việc của đội. Đội cũng thông tin cho người dân sở tại nắm được các chế độ, chính sách đối với người cung cấp thông tin, xác minh lại độ chính xác của các thông tin, thu thập thêm thông tin mới từ người dân. Nhờ các hoạt động đó, Đội đã tham mưu kịp thời, chính xác cho Ban Chỉ huy Đội vẽ sơ đồ mộ chí.

Một số mộ chiến sĩ Việt Nam được chính người dân Campuchia chỉ đường. (Ảnh: Bộ chỉ huy quân sự An Giang cung cấp)

Thượng úy Danh Ny, thành viên Đội Tuyên truyền tri ân, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh An Giang, chia sẻ: “Mỗi địa phương mỗi phong tục, tập quán khác nhau, việc truyền tải thông tin cũng gặp không ít khó khăn, đặc biệt là trên đất bạn. Để kéo gần khoảng cách, chúng tôi có khi giúp đỡ bà con làm việc nhà, có khi hỗ trợ gạo, nhu yếu phẩm; thậm chí khám bệnh, cấp thuốc khi ốm đau. Nhờ sự gần gũi đã tạo được lòng tin cho người dân trên đất bạn nên thuận lợi hơn trong thu thập thông tin hữu ích về tìm kiếm hài cốt liệt sĩ”.

Đại tá Cao Minh Tâm, Phó Chính ủy Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh An Giang, đánh giá: "Nhiệm vụ của Đội K92 và Đội Tuyên truyền tri ân trên nước bạn Campuchia rất thiêng liêng, mang ý nghĩa sâu sắc. Các đồng chí cán bộ, chiến sĩ của 2 đội đã vượt qua mọi khó khăn, thử thách để tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ trên đất bạn Campuchia và thu được những kết quả thiết thực. Mỗi bộ hài cốt liệt sĩ được tìm kiếm, quy tập về nghĩa trang liệt sĩ, về quê hương là sự tri ân thiết thực nhất của thế hệ hôm nay đối với thế hệ cha, ông đi trước”.

Đội K92 đã cẩn trọng trong công tác bảo quản hài cốt liệt sĩ đưa về Việt Nam.(Ảnh: Bộ chỉ huy quân sự An Giang cung cấp)

Dù đã nỗ lực nhưng hiện vẫn còn nhiều hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam còn nằm lại trên đất bạn. Và đây chính là nỗi trăn trở, day dứt thôi thúc từng thành viên Đội tuyên truyền tri ân và Đội K92 tiếp tục lên đường thực hiện nhiệm vụ, vượt qua khó khăn, đóng góp sức mình để xoa dịu nỗi đau mất mát của thân nhân liệt sĩ và hàng triệu trái tim người Việt đang từng ngày trông ngóng đón các anh trở về./.

"Trong giai đoạn 2021-2025, Đội K92 đã phối hợp tổ chức tuyên truyền sâu rộng đến các tầng lớp Nhân dân trên địa bàn 24 huyện, thành phố của nước bạn Campuchia… Đội K92 xây dựng được hơn 71 cơ sở cung cấp thông tin trên đất bạn, phát hiện nhiều địa điểm, vị trí chôn cất các liệt sĩ hy sinh qua các thời kỳ chiến tranh. Giai đoạn này, đơn vị đã cất bốc, quy tập tổng số 456 bộ hài cốt liệt sĩ; Trong đó có 89 bộ hài cốt trên địa bàn Campuchia."

Lam Khánh

Bài 3: Công nghệ xét nghiệm ADN – Cánh cửa hy vọng