Nhiều hiện vật về cuộc chiến diệt 'giặc dốt' lần đầu tiên được công bố

Nhân dân khu Hà Trung, Hà Nội cổ động phong trào diệt giặc dốt, ngày 6/12/1945. (Nguồn: BTLSQG)

“Tôi mong rằng lòng hăng hái và sự nỗ lực của các anh chị em sẽ có kết quả rất vẻ vang: Đồng bào ta ai cũng biết đọc biết viết. Cái vinh dự đó thì tượng đồng, bia đá nào cũng không bằng.”

Đó là những lời căn dặn giản dị, súc tích của Bác Hồ trong lá thư gửi đội ngũ giáo viên "Bình dân học vụ," sẽ được giới thiệu trong trưng bày chuyên đề “Bình dân học vụ-Thắp sáng tương lai.”

Trưng bày khai mạc ngày 22/8 tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia (Hà Nội) mang đến cái nhìn toàn cảnh về phong trào "Bình dân học vụ" cách đây 80 năm.

Thư Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi anh chị em giáo viên Bình dân học vụ, ngày 1/5/1946. (Nguồn: BTLSQG)

Theo thông tin từ Bảo tàng, sau khi giành chính quyền, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa non trẻ phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, thách thức, trong đó ba “giặc” lớn là giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm, đặt vận mệnh dân tộc vào tình thế vô cùng khó khăn.

Ngay trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời ngày 3/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định “một dân tộc dốt là một dân tộc yếu,” trong khi đó ở nước ta lúc bấy giờ có tới hơn 90% dân số mù chữ, vì vậy, xóa nạn mù chữ là một trong sáu nhiệm vụ cấp bách của đất nước..

Ngày 8/9/1945, Chính phủ lâm thời ban hành Sắc lệnh số 17/SL về việc thành lập Nha Bình dân học vụ mở đầu cho phong trào học tập chưa từng có trong lịch sử. Hàng triệu người dân trên khắp mọi miền đất nước, không kể tuổi tác, tầng lớp, đều tham gia học chữ như một hành động yêu nước thiêng liêng. Phong trào "Bình dân học vụ" đã trở thành ngọn đuốc thắp sáng tri thức, hun đúc tinh thần độc lập và khát vọng khai sáng cho toàn dân tộc.

Với gần 160 hình ảnh, tài liệu, hiện vật, trưng bày chia thành 3 phần: Diệt giặc dốt – cuộc chiến không tiếng súng, Ánh sáng tri thức lan tỏa, Từ bình dân học vụ đến học tập suốt đời.

Lớp bổ túc văn hóa cho công nhân trong các xí nghiệp ở Hà Nội sau ngày hòa bình lập lại, năm 1954.

Đặc biệt trong trưng bày lần này, hầu hết tài liệu, hiện vật quý, có giá trị đều là những hiện vật lần đầu tiên được giới thiệu tới công chúng, tiêu biểu như: Sổ ghi cảm tưởng của các đồng chí lãnh đạo và nhân sỹ trí thức về công tác Bình dân học vụ; Huy hiệu Bình dân học vụ của chiến sỹ cách mạng bị giam ở Côn Đảo vẽ và in để cổ động học Bình dân học vụ trong tù, năm 1951; nhóm hiện vật do các gia đình nhân chứng hiến tặng và những sản phẩm sáng tạo của sinh viên Lab EDABK của Trường Điện-Điện tử, Đại học Bách khoa Hà Nội…

Trưng bày giúp công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ hiểu sâu sắc hơn về phong trào "Bình dân học vụ" cách đây 80 năm và “Bình dân học vụ số” hiện nay như những thời khắc lịch sử đặc biệt quan trọng; đó là hành trình kế thừa và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về “học để làm việc, làm người, học để phụng sự giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân loại.”

Từ đó, khơi dậy tinh thần hiếu học, khát vọng học tập và niềm tin bền bỉ vào sức mạnh của tri thức - từ những con chữ đầu tiên năm xưa đến ngọn lửa học tập đang được tiếp nối hôm nay.

Trưng bày mở cửa từ ngày 22/8 đến tháng 12/2025 tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia, 25 Tông Đản, Hà Nội./.

Một số hiện vật tiêu biểu:

Một lớp Bình dân học vụ tại Hải Dương trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954). (Nguồn: BTLSQG)

Giấy chứng nhận Thanh toán nạn mù chữ.

Bức thêu Nhân dân khu Gia Viên, thành phố Hải Phòng kính tặng Chủ tịch Hồ Chí Minh nhân dịp kỷ niệm 10 năm thành lập ngành Bình dân học vụ (8/9/1945-8/9/1955).

Sổ ghi cảm tưởng của các đồng chí lãnh đạo và nhân sỹ trí thức về công tác Bình dân học vụ. (Nguồn: BTLSQG)

Đèn tự chế. Những năm 1951-1954, học sinh Trường Hàn Thuyên, Bắc Ninh dùng vỏ hộp thuốc và kem đánh răng làm đèn học ban đêm, tránh máy bay địch. (Nguồn: BTLSQG)

(Vietnam+)