Đặt hạn chót cho ông Putin về Ukraine: Ông Trump có đòn bẩy nào để gây sức ép?

Hạn chót cho Tổng thống Putin

Mối quan hệ từng được cho là “thân thiện” giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Putin đang đứng trước thử thách khi ông Trump ngày càng tỏ ra không hài lòng với việc Nga đòi Ukraine đầu hàng trên thực tế.

Theo các quan chức Nhà Trắng, ông Trump vẫn hy vọng có thể xây dựng mối quan hệ đối tác kinh tế với Nga. Ông cho rằng việc áp đặt trừng phạt sẽ làm leo thang căng thẳng với Moscow và có thể làm đổ vỡ hy vọng về một lệnh ngừng bắn trong cuộc xung đột đã kéo dài hơn 3 năm qua.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: Reuters

Tuy nhiên, theo lời các trợ lý, sự thất vọng của ông Trump với ông Putin là có thật và ngày càng sâu sắc. Họ cho biết ông đang cân nhắc nghiêm túc việc áp đặt trừng phạt, đặc biệt sau khi Nga gia tăng các cuộc tấn công trong những ngày gần đây.

“Một trong những điều ông ấy luôn làm là tìm kiếm các cách thức khác nhau để gây áp lực”, một quan chức cấp cao Nhà Trắng cho biết, đồng thời nói rằng: “Trường hợp này cũng không ngoại lệ. Ông ấy luôn cân nhắc các lựa chọn của mình”.

Khi được hỏi tại phòng Bầu dục ngày 28/5 về việc liệu ông có nghĩ Tổng thống Nga muốn chấm dứt xung đột hay không, ông Trump đã trả lời rằng: "Tôi không thể nói với bạn điều đó nhưng tôi sẽ để bạn biết trong 2 tuần nữa".

Nhà lãnh đạo Mỹ cũng cho biết: “Chúng ta sẽ sớm biết liệu ông Putin có đang lợi dụng chúng tôi hay không và nếu đúng như vậy, chúng tôi sẽ có cách phản ứng khác đi nhưng sẽ mất khoảng 1 tuần rưỡi đến 2 tuần để xác định".

Theo ông Samuel Charap - Chủ tịch nghiên cứu chính sách về Nga tại Tổ chức RAND có trụ sở tại California: "Thách thức là thời gian hợp lý để đạt được một lệnh ngừng bắn thực chất thường dài hơn 2 tuần hoặc 2 tháng". Ông Charap cũng lưu ý rằng, trong bối cảnh không có một khuôn khổ đàm phán thường xuyên, rất khó để đánh giá liệu thời hạn đó có thể tạo ra kết quả thực chất hay không.

“Tổng thống xem đây là vấn đề có thể và nên được giải quyết ngay lập tức, nhưng đó không phải là bản chất của cuộc xung đột này", nhà quan sát Charap đánh giá.

Hiện Nhà Trắng đang phải đối mặt với câu hỏi liệu mối quan hệ thân thiện công khai giữa ông Trump và ông Putin có khiến lệnh ngừng bắn không đạt được như kỳ vọng hay không. Các quan chức cấp cao Mỹ đang gia tăng áp lực lên ông Trump, kêu gọi ông cân nhắc các biện pháp cứng rắn hơn đối với Nga. Trong số các biện pháp đó có việc áp đặt các lệnh trừng phạt mới lên Moscow, điều mà ông Trump hôm 25/5 tuyên bố "chắc chắn sẽ cân nhắc" nhưng lại mâu thuẫn chính mình vào 28/5 khi nói rằng: "Tôi không muốn làm hỏng mọi chuyện bằng cách làm vậy".

Động thái mới của đảng Cộng hòa

Tuy nhiên, ông Trump có thể không có nhiều lựa chọn nếu phe cứng rắn trong Thượng viện thành công thông qua dự luật lưỡng đảng gồm mức thuế 500% áp lên các bên mua hàng xuất khẩu của Nga, trong đó có dầu mỏ.

Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa bang Nam Carolina Lindsey Graham và Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ bang Connecticut Richard Blumenthal cho biết dự luật đề xuất của họ được 81 thượng nghị sĩ đồng bảo trợ vào tuần trước.

Một số cố vấn cho rằng dự luật này có thể hữu ích vì nó cho phép các biện pháp trừng phạt có tính ràng buộc được thực thi, trong khi ông Trump có thể nói với ông Putin rằng quyết định trừng phạt không nằm trong tay ông, một quan chức Mỹ am hiểu trực tiếp về vấn đề này cho hay. Cách tiếp cận này có thể giúp ông Trump duy trì một kênh đối thoại khả thi với ông Putin.

Trong những tháng gần đây, đảng Cộng hòa phần lớn đi theo định hướng chính sách đối ngoại của ông Trump, vì vậy việc họ theo đuổi các biện pháp trừng phạt riêng rẽ là một diễn biến đáng chú ý.

Các quan chức Nhà Trắng đã có các cuộc thảo luận với các thượng nghị sĩ Cộng hòa về nội dung dự luật trừng phạt, một quan chức Mỹ cho hay.

Nếu dự luật tại Thượng viện được thúc đẩy thì tại Hạ viện cũng cũng có một phiên bản đối ứng mang tính lưỡng đảng, dù mức độ ủng hộ Ukraine trong số các nghị sĩ Cộng hòa tại Hạ viện được đánh giá là yếu hơn so với tại Thượng viện.

Ông Trump có những đòn bẩy nào?

Trong những ngày gần đây, Moscow gần như không làm gì để thúc đẩy tiến trình hướng tới giải quyết xung đột Ukraine với ông Trump. Ông Putin vẫn chưa gửi bản ghi nhớ về thỏa thuận hòa bình như đã hứa ngay sau khi có cuộc điện đàm với ông Trump hơn một tuần trước.

Điện Kremlin cho biết tài liệu đang ở giai đoạn cuối và Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov hôm 28/5 đã đề xuất tổ chức vòng đàm phán trực tiếp mới với Ukraine vào ngày 2/6 để Moscow chính thức trình bày đề xuất của mình.

Cùng ngày, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov đã cáo buộc Nga trì hoãn tiến trình đàm phán, đồng thời kêu gọi Điện Kremlin gửi trước bản ghi nhớ và lưu ý rằng Kiev đã thực hiện điều đó.

Một số bên ủng hộ các biện pháp cứng rắn hơn với Nga cho rằng Mỹ và các đồng minh nên nhắm vào “đội tàu bóng tối” của Nga, bao gồm khoảng 500 tàu vận tải được sử dụng để xuất khẩu dầu mỏ trên toàn cầu, với phần lớn trong số này tránh các biện pháp trừng phạt về giá dầu do Mỹ và EU áp đặt.

Trước đây, các quan chức Nhà Trắng lo ngại, động thái như vậy có thể khiến giá năng lượng tăng cao, kéo theo những hệ lụy kinh tế và chính trị tiêu cực. Tuy nhiên, EU và Vương quốc Anh đã đi trước một bước khi công bố một loạt biện pháp trừng phạt mới đối với Nga vào tuần trước.

Một biện pháp được EU thông qua cũng đã áp đặt trừng phạt lên hơn 130 thực thể và cá nhân, trong đó có 75 thực thể mới, bao gồm tập đoàn dầu khí lớn của Nga là Surgutneftegaz. Tại các cuộc họp gần đây ở Washington, các quan chức Mỹ cho biết họ hoàn toàn ủng hộ các biện pháp mới này.

Chính quyền cựu Tổng thống Biden cũng từng trừng phạt 183 tàu của Nga trong những tuần cuối cùng của tháng 1/2025. Phương Tây cáo buộc các tàu này chủ yếu lẩn tránh sự giám sát của phương Tây bằng cách không ký kết hợp đồng với các công ty dịch vụ phương Tây và tránh sử dụng một số loại hình bảo hiểm.

“Chiến lược đội tàu bóng tối của Nga né tránh các biện pháp trừng phạt bằng cách không phụ thuộc vào các nhà cung cấp dịch vụ phương Tây trong chuỗi cung ứng xuất khẩu thay vì che giấu nguồn gốc và điểm đến của hàng hóa", ông Craig Kennedy - chuyên gia về dầu mỏ Nga tại Trung tâm Davis Nghiên cứu Nga và Á-Âu của Đại học Harvard phân tích gần đây.

Các lệnh trừng phạt đã ảnh hưởng đến doanh thu xuất khẩu dầu của Nga khi giá dầu Urals đã giảm xuống còn 65 USD/thùng, từ mức đỉnh 100 USD/thùng vào năm 2022, khiến nền kinh tế Nga thiệt hại ước tính khoảng 142 tỷ USD, Trường Kinh tế Kiev cho hay. Tuy vậy, theo ông Kennedy, con số này vẫn chưa đạt được mức kỳ vọng.

"Các lệnh trừng phạt của phương Tây đã làm giảm đáng kể doanh thu từ xuất khẩu dầu của Nga. Tuy nhiên, cần thừa nhận rằng các lệnh trừng phạt vẫn chưa khai thác hết tiềm năng trong việc hạn chế nguồn thu của Nga, đồng thời vẫn tránh được sự xáo trộn thị trường ngoài ý muốn".

Dù vậy, các chuyên gia cho rằng ông Trump vẫn còn nhiều đòn bẩy đáng kể nếu muốn sử dụng, bao gồm việc đưa toàn bộ đội tàu bóng tối vào danh sách đen, áp đặt trừng phạt thứ cấp lên các bên mua dầu khí Nga và thậm chí áp đặt lệnh cầm vận tài chính toàn diện với Nga.

Điều đó có thể làm dấy lên nghi ngờ về khả năng xung đột sẽ kéo dài, ông Daniel Fried - nhà ngoại giao Mỹ kỳ cựu từng làm việc tại Đông Âu và tham gia xây dựng các lệnh trừng phạt đối với Nga trong thời chính quyền cựu Tổng thống Obama đánh giá.

Ông Fried trích dẫn các nghiên cứu cho rằng “Nga sẽ gặp khó khăn trong việc duy trì chiến dịch quân sự với nhịp độ hiện tại một khi họ cạn kiệt dự trữ ngoại hối và đây là điều có khả năng sẽ xảy ra".

Kiều Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: NBC News, Reuters