Đạo diễn Phạm Ngọc Lân: Muốn góp phần xây dựng thói quen nghe - nhìn đa dạng

Làm phim để thực thi trách nhiệm xã hội

Cuối năm 2024, đạo diễn Phạm Ngọc Lân đón nhận tin vui khi bộ phim Cu Li không bao giờ khóc do anh làm đạo diễn được trao giải phim dài đầu tay xuất sắc nhất Liên hoan phim (LHP) Berlin, là một trong những LHP quốc tế lâu đời nhất thế giới. Tại lễ nhận giải, đạo diễn Phạm Ngọc Lân phát biểu: “Giải thưởng này quan trọng cho chúng tôi, vì nó giúp lan tỏa cách nhìn khác về một quốc gia nhỏ bé, và bởi đó góp phần làm cho cách hiểu này không bị biến mất, giúp tôi củng cố niềm tin, rằng LHP Berlin luôn ủng hộ và không lãng quên những tiếng nói đa dạng, bên lề”.

Khi được chiếu tại LHP Berlin, nơi có khá đông cộng đồng người Việt sinh sống, nhiều khán giả Việt Nam xem phim đã khóc. Ra khỏi rạp, họ nói rằng đây là cuốn phim đẹp và nhiều tầng sâu về một đất nước.

Nói về bộ phim này, đạo diễn Ngọc Lân cho biết, đây là bộ phim mang đậm tính cách Bắc bộ, nơi ký ức cá nhân giao thoa với ký ức cộng đồng. Ý tưởng bộ phim xuất phát từ những kỷ niệm riêng tư trong gia đình anh, nhưng hướng tới người xem thông qua cách triển khai tình huống có tính phổ quát đối với người Việt. Đây cũng là bộ phim có nhịp điệu thơ ca rất riêng. Nhịp phim được định hình và dẫn dắt nhiều bởi âm nhạc: những bài hát yêu nước, những bài hát tiền chiến và cả những bài hát trẻ. Những thứ xảy ra trong bộ phim này không chỉ dừng lại trên màn chiếu, ở diễn viên mà khán giả còn xem cả vào sâu tận bên trong mình, cả ký ức về nơi chốn.

Sau khi đoạt giải, ngày 15/11, phim được phát hành ở các rạp chiếu phim của Việt Nam. Thế nhưng không giống như một số phim thương mại ăn khách của Việt Nam thời gian gần đây, doanh thu của Cu ly không bao giờ khóc khá khiêm tốn. Đạo diễn Phạm Ngọc Lân đã phần nào lường trước được điều này dù không khỏi cảm thấy chạnh lòng: “Kinh phí làm phim, chúng tôi xin từ những quỹ thúc đẩy điện ảnh, văn hóa. Nhà tài trợ không yêu cầu phải hoàn trả lại kinh phí nên việc phát hành nhẹ gánh cho chúng tôi rất nhiều. Tuy nhiên nếu phim được khán giả ủng hộ thì những phim tiếp theo chúng tôi làm sẽ đỡ vất vả hơn trong việc kêu gọi vốn”.

Theo đạo diễn Ngọc Lân, ngay từ đầu, Cu li không bao giờ khóc không phải là bộ phim được tính toán cho việc kiếm tiền. Điều mà anh muốn qua bộ phim này, khán giả cởi mở hơn trong thưởng thức nghệ thuật. “Khán giả không nên mặc định phim thắng giải quốc tế là phim khó xem. Khán giả nên mở lòng đón nhận nhiều kiểu phim khác với dòng phim mà mình thường xem. Thưởng thức nghệ thuật là quá trình mỗi cá nhân cần phá vỡ rào cản bên trong để nhìn thế giới cởi mở, ít định kiến, trung thực và chân thành hơn” - đạo diễn Ngọc Lân bày tỏ.

Ngọc Lân nhận xét, một trong những sức mạnh của điện ảnh là việc nó ảnh hưởng đến nhiều người. Nếu mình chỉ dùng sức ảnh hưởng đó để thu lại tiền thì e rằng hơi ích kỷ. Như thế, mình sẽ không tận dụng hết được sức mạnh đích thực của điện ảnh. Song song với việc phát hành, ê-kíp làm phim thực thi trách nhiệm xã hội của mình với sự tử tế sẵn có. Chúng tôi muốn đóng góp vào việc xây dựng một thói quen nghe - nhìn đa dạng; qua đó mở rộng cánh cửa để khán giả đại chúng đến gần hơn một số hoạt động văn nghệ - xã hội khác, Ngọc Lâm chia sẻ.

Đạo diễn Ngọc Lân lạc quan cho rằng, trong 10, 20 năm nữa, điện ảnh Việt sẽ đa dạng hơn. Khán giả sẽ cởi mở hơn trong việc đón nhận những loại hình nghệ thuật mới. Nếu chỉ làm phim theo hướng kiếm tiền hoàn trả kinh phí thì điện ảnh sẽ khó phát triển. Nếu nhìn theo hướng qua điện ảnh để người xem có cái nhìn rộng hơn thì cả hai bên đều có sức nặng và hỗ trợ nhau cùng phát triển.

Biến giấc mơ thành sự thật

Đạo diễn Phạm Ngọc Lân là gương mặt quen thuộc tại LHP Berlin. Năm 2016, phim ngắn Một thành phố khác của anh là đại diện duy nhất của Việt Nam tham dự tranh giải Hạng mục Berlinale Shorts. Dù không đoạt giải tại LHP Berlin, nhưng sau đó phim giành giải Chú ý đặc biệt trong hạng mục phim ngắn của LHP quốc tế phim độc lập IndieLisboa tại thủ đô Lisbon (Bồ Đào Nha) và giải thưởng Tưởng niệm Ingmar Bergman tại LHP ngắn Uppsala Thụy Điển năm 2016. Tháng 6/2019, phim ngắn Một khu đất tốt của anh cũng dự thi LHP quốc tế Berlin. Phim không giành được giải thưởng ở LHP, nhưng sau đó đoạt giải cao nhất hạng mục Phim ngắn nước ngoài tại LHP ngắn quốc tế Vienna (Áo), đủ điều kiện để tranh giải phim ngắn Oscar năm 2020...

Dù có nhiều phim đoạt giải thưởng quốc tế nhưng Ngọc Lân âm thầm đi nhận giải về lại lặng lẽ làm việc. Xuất phát điểm là dân kiến trúc, lấn sân sang điện ảnh, anh vẫn chưa quen với cuộc sống ồn ảo, xô bồ của giới showbiz. Hỏi anh lý do chuyển nghề, đạo diễn Ngọc Lân chia sẻ: “Tính tôi ưa tìm tòi, khám phá. Khi theo nghề kiến trúc, công việc không như ý nên tôi thử sang nhiếp ảnh, đồ họa, rồi học về làm phim. Tôi học làm phim ở Trung tâm DOCLAB - Viện Goethe Hà Nội. Tại đây có nhiều hoạt động nghệ thuật như tọa đàm về phim, giới thiệu phim, triển lãm của các nước, tôi xem rồi chất điện ảnh cứ ngấm dần vào người. Thời gian theo học ở đây đem đến cho tôi những chất liệu và cái nhìn mới về điện ảnh”.

Với Ngọc Lân: “Điện ảnh rất gần với tưởng tượng và giấc mơ. Mình huy động cả ekip để biến một giấc mơ thành thật. Những thứ chỉ ở trong đầu mình, không sờ nắm được, nhưng dần dần hiện ra với bao nhiêu người cùng làm ở xung quanh mình. Các kinh nghiệm điện ảnh của tôi có thể gói gọn bằng việc cố gắng nắm bắt sức mạnh của một ánh nhìn đến với mình từ thơ ấu. Đây là cách tiếp cận riêng tư nhưng quan trọng. Bởi với tôi, nếu không có riêng tư sẽ khó có sáng tạo chân thành; và nếu không có sáng tạo chân thành, những dự án mình làm ra sẽ khó xâu chuỗi và khó mang sức nặng đặc biệt”.

Sau phim dài Cu li không bao giờ khóc, Ngọc Lân muốn làm một phim ngắn. Bên cạnh đó, một số đài truyền hình của Pháp định đầu tư để Ngọc Lân thực hiện bộ phim chiếu trên kênh của họ. Với Ngọc Lân, điện ảnh giờ đây đã là công việc chứ không chỉ là sở thích. Tuy nhiên để đi xa với điện ảnh, anh cần sự giúp đỡ từ nhiều phía. “Tôi yêu nơi tôi sinh ra, và tôi muốn làm phim hay về nơi này. Nhưng tôi sẽ chỉ có thể làm được những phim tốt ở nơi tôi được chào đón và được ủng hộ” - Ngọc Lân chia sẻ.

Phương Hoa/Báo TNVN