Đánh thức giá trị làng nghề, kết nối đầu tư, lan tỏa văn hóa Thăng Long

Bà Nghiêm Thị Hoàng Anh, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến đầu tư và Hỗ trợ doanh nghiệp Hà Nội. (Ảnh: Anh Minh)

Chương trình được tổ chức với mục tiêu tạo diễn đàn kết nối giữa cơ quan quản lý Nhà nước, chuyên gia, nghệ nhân, doanh nghiệp, nhà đầu tư và lực lượng khởi nghiệp trẻ; qua đó đánh giá rõ hơn thực trạng, tiềm năng và những thách thức đặt ra đối với hệ thống làng nghề Hà Nội trong bối cảnh hội nhập quốc tế, chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế sáng tạo; đồng thời đề xuất các giải pháp để gìn giữ, phát huy giá trị làng nghề gắn với công nghiệp văn hóa, góp phần xây dựng Hà Nội trở thành thành phố sáng tạo.

Diễn đàn quy tụ các chủ thể của “hệ sinh thái” làng nghề

Tọa đàm thu hút hơn 100 đại biểu, gồm đại diện lãnh đạo Sở Tài chính Hà Nội, Trung tâm Xúc tiến đầu tư và Hỗ trợ doanh nghiệp Hà Nội; đại diện các sở, ban, ngành, đơn vị liên quan của thành phố; Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội; các chuyên gia, nhà khoa học, trường đại học, nhà thiết kế, các nhóm startup; cùng đại diện nhiều làng nghề truyền thống, doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu, cơ sở sản xuất, hộ kinh doanh trên địa bàn Thủ đô và một số tỉnh vùng đồng bằng sông Hồng.

Phát biểu khai mạc, bà Nghiêm Thị Hoàng Anh, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến đầu tư và Hỗ trợ doanh nghiệp Hà Nội cho biết: Hà Nội là địa phương có hệ thống làng nghề phong phú, đa dạng bậc nhất cả nước, là một trong những “trụ cột” tạo nên bản sắc văn hóa Thăng Long-Hà Nội.

Toàn thành phố hiện có hơn 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó trên 300 làng nghề, làng nghề truyền thống đã được công nhận. Nhiều làng nghề đã trở thành thương hiệu quen thuộc như gốm sứ Bát Tràng, lụa Vạn Phúc, lược sừng Thụy Ứng, mây tre Phú Nghĩa, dệt Phùng Xá, thêu ren Thường Tín, kim hoàn Định Công, tranh Hàng Trống…

Các đại biểu tham dự tọa đàm. (Ảnh: Anh Minh)

Các làng nghề không chỉ tạo việc làm, thu nhập ổn định cho người dân, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế địa phương, mà còn là “bảo tàng sống” lưu giữ tinh hoa kỹ nghệ, nếp sống, nếp nghĩ và tâm hồn người Thăng Long-Hà Nội. Tuy nhiên, trước yêu cầu hội nhập, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và sự thay đổi nhanh chóng của thị trường, nhiều làng nghề đang đứng trước áp lực và thách thức lớn.

Chương trình hướng tới hình thành mạng lưới kết nối lâu dài giữa các cơ quan quản lý, nhà khoa học, nghệ nhân, doanh nghiệp và nhà đầu tư, qua đó khơi thông nguồn lực xã hội hóa cho đầu tư, bảo tồn, phát triển làng nghề.

Nhiều thách thức đặt ra với làng nghề Thủ đô

Các ý kiến tại tọa đàm đều thống nhất nhận định: Hà Nội có lợi thế lớn về làng nghề, song sức ép cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập ngày càng gia tăng. Nhiều khó khăn, thách thức đã và đang bộc lộ rõ.

Trước hết, nguồn lao động lành nghề có xu hướng suy giảm. Ở không ít làng nghề, tỷ lệ lao động lớn tuổi chiếm tỷ lệ cao, trong khi lớp trẻ ít mặn mà gắn bó với nghề, chuyển sang những ngành nghề có thu nhập ổn định hơn. Việc truyền nghề, giữ nghề vì vậy gặp nhiều khó khăn, một số kỹ thuật truyền thống đứng trước nguy cơ mai một.

Bên cạnh đó, đổi mới thiết kế, mẫu mã, nâng cao chất lượng, tiêu chuẩn hóa sản phẩm theo yêu cầu thị trường trong nước và quốc tế vẫn là khâu yếu. Nhiều sản phẩm thủ công mỹ nghệ còn lặp lại mẫu cũ, thiếu tính sáng tạo, chưa chú trọng đầy đủ tới công năng sử dụng, trải nghiệm của người tiêu dùng, chưa gắn với xu hướng tiêu dùng xanh, bền vững.

Thị trường tiêu thụ sản phẩm làng nghề chưa thật ổn định, phụ thuộc nhiều vào đơn hàng nhỏ lẻ, qua trung gian; mối liên kết giữa làng nghề với các doanh nghiệp phân phối, du lịch, dịch vụ chưa chặt chẽ; thương hiệu của nhiều làng nghề chưa đủ sức cạnh tranh trên thị trường khu vực và quốc tế.

Ngoài ra, không ít làng nghề còn gặp khó khăn về hạ tầng và môi trường sản xuất; thiếu không gian trưng bày, giới thiệu sản phẩm, thiếu các điểm trải nghiệm làng nghề để đưa vào tour, tuyến du lịch văn hóa của Thủ đô.

Trước bối cảnh đó, các đại biểu cho rằng cần chuyển từ cách nhìn nhận làng nghề như đơn vị sản xuất đơn lẻ sang tiếp cận theo “hệ sinh thái”, trong đó làng nghề là sự kết hợp hài hòa giữa kinh tế, văn hóa, du lịch và môi trường; từ đó xây dựng các mô hình phát triển phù hợp, có khả năng thích ứng trước những thay đổi của thời đại.

Gợi mở hướng đi từ các tham luận chuyên đề

Với chuyên đề “Câu chuyện làng nghề sáng tạo và bí quyết phát triển du lịch-văn hóa-đổi mới tại các làng nghề Hà Nội”, PGS.TS Đặng Mai Anh nhấn mạnh bốn giá trị cốt lõi của sản phẩm thủ công mỹ nghệ là thẩm mỹ, công năng, văn hóa và thương mại.

Theo bà, muốn sản phẩm làng nghề vươn xa, cần chú trọng thiết kế câu chuyện sản phẩm, từ chất liệu, hoa văn, màu sắc đến công năng sử dụng, qua đó truyền tải được câu chuyện về vùng đất, con người, lịch sử nghề.

PGS. TS Đặng Mai Anh trình bày tham luận. (Ảnh: Anh Minh)

Ở chuyên đề “Đầu tư vào giá trị văn hóa - Thúc đẩy chuỗi sản phẩm và du lịch trải nghiệm làng nghề Thăng Long”, chuyên gia văn hóa Vũ Hy Thiều cho rằng, nếu được đầu tư đúng hướng, mỗi làng nghề có thể trở thành một điểm đến quan trọng trên bản đồ du lịch Thủ đô.

Đầu tư cho văn hóa chính là đầu tư cho thương hiệu, cho trải nghiệm du khách, cho hệ sinh thái dịch vụ bổ trợ; khi du lịch trải nghiệm phát triển, giá trị gia tăng của sản phẩm làng nghề sẽ được nâng cao, người thợ có điều kiện sống tốt hơn bằng nghề truyền thống.

Đại diện Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội chia sẻ kinh nghiệm từ mô hình Bảo tàng sinh thái Làng cổ Bát Tràng - nơi kết hợp bảo tồn văn hóa với hoạt động du lịch, trải nghiệm, thương mại sáng tạo.

Đây được đánh giá là hướng đi phù hợp để nhiều làng nghề khác tham khảo, nhân rộng.

Hướng tới làng nghề xanh, thông minh, sáng tạo

Trong phiên tọa đàm mở với chủ đề “Làng nghề thông minh - Làng nghề xanh: Từ chiến lược đến mô hình”, đại diện các làng nghề, doanh nghiệp, chuyên gia tập trung trao đổi về các giải pháp thu hút đầu tư, ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong sản xuất, quản lý, tiêu thụ sản phẩm; xây dựng tiêu chí sản phẩm làng nghề xanh-sạch-an toàn, thân thiện với môi trường; hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển công nghiệp văn hóa làng nghề.

Nhiều ý kiến đề xuất thành phố quan tâm hơn tới hạ tầng số cho làng nghề; hỗ trợ xây dựng nền tảng giới thiệu sản phẩm trực tuyến, tham gia hệ thống thương mại điện tử, truy xuất nguồn gốc; đồng thời tổ chức đào tạo kỹ năng số cho lực lượng trẻ ở các làng nghề.

Phát biểu tổng kết, đại diện Trung tâm Xúc tiến đầu tư và Hỗ trợ doanh nghiệp Hà Nội nhấn mạnh, các ý kiến tại tọa đàm sẽ được tổng hợp, báo cáo, làm cơ sở tham mưu cho thành phố trong xây dựng và điều chỉnh chính sách hỗ trợ làng nghề thời gian tới. Hà Nội tiếp tục xác định phát triển làng nghề không chỉ là nhiệm vụ kinh tế, mà còn là trách nhiệm gìn giữ di sản, khẳng định bản sắc Thăng Long-Hà Nội, gắn với mục tiêu xây dựng trung tâm công nghiệp văn hóa và Thành phố sáng tạo trong mạng lưới UNESCO.

HOÀNG DƯƠNG