Thương mại điện tử cho cơ sở công nghiệp nông thôn: Gỡ điểm nghẽn nhận thức, hạ tầng và kỹ năng số

Nhiều vấn đề thực tiễn được nêu ra, từ rào cản kỹ năng, hạ tầng, pháp lý cho tới những yêu cầu cấp thiết, nhằm đưa thương mại điện tử trở thành động lực mới giúp làng nghề Việt Nam tăng tốc trong kỷ nguyên số.

Các đại biểu dự hội thảo. Ảnh: Nguyễn Mai

Chuyển đổi số là tất yếu nhưng còn nhiều thách thức

Việt Nam có hơn 5.400 làng nghề và làng có nghề với các dòng sản phẩm độc đáo, giàu giá trị, truyền thống. Tuy nhiên, theo Nhà giáo ưu tú, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam Trịnh Quốc Đạt, thị trường tiêu thụ vẫn chủ yếu dựa vào thương lái, cửa hàng truyền thống, hội chợ và khách du lịch trực tiếp. Điều này khiến sản phẩm khó tiếp cận khách hàng trẻ và khách quốc tế, trong khi chi phí phân phối cao, giá trị gia tăng thấp.

Ông Trịnh Quốc Đạt nhấn mạnh, thương mại điện tử không chỉ mở rộng thị trường, mà còn giúp người sản xuất trực tiếp bán hàng, tăng lợi nhuận, chủ động điều chỉnh sản xuất theo nhu cầu thực tế. Quan trọng hơn, số hóa sản phẩm, quy trình và câu chuyện nghề sẽ giúp lan tỏa văn hóa Việt Nam ra thế giới, đồng thời khích lệ thế hệ trẻ quay trở về làm nghề.

Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam Trịnh Quốc Đạt phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Nguyễn Mai

Kinh nghiệm từ thực tiễn được ông Nguyễn Văn Lưu, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Gốm sứ Chu Đậu chỉ rõ: “Trước đây, sản phẩm gốm sứ chủ yếu bán qua thương lái hoặc cửa hàng, rất khó tiếp cận thị trường xa. Song, nhờ các nền tảng như Facebook, TikTok Shop, Zalo, Shopee, Amazon, Etsy…, chúng tôi có thể tiếp cận khách hàng ở bất kỳ đâu”. Theo ông Nguyễn Văn Lưu, nhiều làng nghề, như: Chu Đậu, Bát Tràng, Đông Giao, Phú Vinh, tranh Đông Hồ… đã ghi nhận lượng đơn hàng xuất khẩu tăng mạnh nhờ bán hàng trực tuyến.

Tuy vậy, những khó khăn, hạn chế trong phát triển thương mại điện tử ở các làng nghề, cơ sở công nghiệp nông thôn còn rất lớn. Tiến sĩ Tôn Gia Hóa, Phó Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam cho rằng, nhiều doanh nghiệp, cơ sở sản xuất vẫn chưa hiểu rõ quy định pháp luật liên quan đến thương mại điện tử. Không ít website bán hàng vi phạm quy định, gây tranh chấp, cạnh tranh không lành mạnh, trong khi quyền lợi người tiêu dùng chưa được bảo đảm. Doanh nghiệp nhỏ và hộ sản xuất lại thiếu nhân lực chuyên trách, dẫn tới lúng túng khi triển khai các hoạt động trực tuyến.

Nghệ nhân Hoàng Thị Phương, làng nghề dệt Vạn Phúc (Hà Đông) tham luận tại hội thảo. Ảnh: Nguyễn Mai

Tại hội thảo, nhiều tham luận cho rằng, kỹ năng công nghệ của nghệ nhân, thợ lớn tuổi còn hạn chế; nhiều hộ sản xuất không có điều kiện tự chụp ảnh, quay video, viết mô tả sản phẩm hay làm marketing số; cạnh tranh với hàng nhái, hàng kém chất lượng vẫn diễn ra thường xuyên, trong khi chi phí vận chuyển, đặc biệt với hàng dễ vỡ như gốm sứ còn cao.

Nghệ nhân Hoàng Thị Phương, ở làng lụa Vạn Phúc cho biết, chỉ khoảng 5 đến 10% sản phẩm của làng được bán qua kênh thương mại điện tử. Người sản xuất ở Vạn Phúc chủ yếu là lớn tuổi, rất khó tiếp cận công nghệ. “Chúng tôi rất mong được hỗ trợ trong đào tạo kỹ năng số, hiện đại hóa sản xuất và phát triển thương hiệu để giữ nghề”, bà Phương chia sẻ.

Từ những ý kiến tại hội thảo, có thể thấy quá trình số hóa của làng nghề Việt Nam đang gặp trở ngại từ hạ tầng, con người, pháp lý cho đến năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, tiềm năng phát triển vẫn rất lớn, nếu có các giải pháp đồng bộ và phù hợp.

Từ đào tạo kỹ năng đến hoàn thiện hạ tầng số

Theo Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam Trịnh Quốc Đạt, thương mại điện tử là một trong những trụ cột quan trọng để đạt mục tiêu kinh tế số chiếm 30% GDP vào năm 2030. Vì vậy, phát triển thương mại điện tử cho làng nghề cần được xem là nhiệm vụ trọng tâm trong chuyển đổi số quốc gia.

Các đại biểu đến từ các làng nghề theo dõi hội thảo. Ảnh: Nguyễn Mai

Ông Trịnh Quốc Đạt đề xuất một số nhóm giải pháp chủ đạo: Đào tạo kỹ năng số cho nghệ nhân, chủ cơ sở và lao động trẻ; mở các khóa thực hành về livestream, quay video, quản lý đơn hàng, marketing trực tuyến; hỗ trợ hạ tầng công nghệ, nhất là internet tốc độ cao, kho vận, logistics, bao bì đóng gói đạt tiêu chuẩn vận chuyển xa; xây dựng thương hiệu địa phương, bảo vệ chỉ dẫn địa lý, kể lại câu chuyện nghề theo ngôn ngữ hiện đại; kết nối với các sàn thương mại điện tử lớn, tạo cầu nối trực tiếp giữa làng nghề và thị trường quốc tế; hoàn thiện chính sách hỗ trợ, gồm ưu đãi thuế, vốn vay, chi phí quảng cáo, xúc tiến thương mại điện tử.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Văn Lưu, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Gốm sứ Chu Đậu đề nghị Nhà nước và các hiệp hội cần phối hợp mở rộng đào tạo, hướng dẫn kỹ thuật số theo hình thức “cầm tay chỉ việc”, đồng thời chuẩn hóa bao bì, mẫu mã, tiêu chuẩn chất lượng để tăng sức cạnh tranh. “Cần đặc biệt chú trọng các lớp xóa mù công nghệ cho nghệ nhân lớn tuổi”, ông Lưu nói.

Ông Nguyễn Quốc Huy, Trưởng phòng Quản lý Công nghiệp (Sở Công Thương thành phố Hải Phòng) phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Nguyễn Mai

Tại làng mộc Đông Giao (Hải Phòng), nghệ nhân ưu tú Vũ Xuân Thép cho biết, địa phương đang thúc đẩy đổi mới công nghệ sản xuất, cải tiến mẫu mã theo hướng xanh, thân thiện môi trường. Song song, làng nghề tăng cường quảng bá trên nền tảng số, đào tạo nghề cho thợ trẻ và xây dựng hình ảnh sản phẩm gắn với chất lượng cao.

Đại diện doanh nghiệp, ông Lê Anh Xuân, Giám đốc Công ty cổ phần Seapics bày tỏ, sẵn sàng đồng hành cùng làng nghề, hỗ trợ xây dựng hệ sinh thái thương mại điện tử chuyên biệt. Còn theo ông Nguyễn Quốc Huy, Trưởng phòng Quản lý Công nghiệp, Sở Công Thương Hải Phòng cho rằng, việc ứng dụng công nghệ số không chỉ mở rộng thị trường, mà còn giúp tối ưu hóa quản trị, giảm chi phí, tăng cạnh tranh. Đây là cơ sở để phát triển kinh tế nông thôn theo hướng bền vững trong giai đoạn chuyển đổi số mạnh mẽ.

Kết luận hội thảo, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam Trịnh Quốc Đạt khẳng định tính cấp thiết của chuyển đổi số, yêu cầu các làng nghề và doanh nghiệp tăng cường hành động thực chất, chủ động tham gia và tận dụng cơ hội từ thương mại điện tử để vươn xa hơn trên thị trường toàn cầu.

Nguyễn Mai