Đằng sau việc thượng đỉnh Mỹ-Hàn không có tuyên bố chung

Nhận xét về cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ-Hàn giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung ngày 25-8 tại Nhà Trắng, tờ Politico đăng bài báo với tiêu đề “Hàn Quốc có một ngày rất tốt đẹp tại Phòng Bầu dục”.

Nhìn chung, cuộc gặp giữa ông Trump và ông Lee diễn ra suôn sẻ trong bầu không khí thân thiện. Giới quan sát cho rằng sau cuộc gặp này hai nước đã tránh được bất kỳ sự đổ vỡ lớn nào trong mối quan hệ, song khó có thể khẳng định rằng họ đã đạt được nhiều thành tựu bởi không có kết quả quan trọng nào được công bố.

Vấn đề gai góc trong quan hệ Mỹ-Hàn

Người phát ngôn của Tổng thống Hàn Quốc - bà Kang Yu-jung nói rằng hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Hàn “diễn ra tốt đẹp đến mức không cần phải có tuyên bố chung”. Tuy nhiên tờ South China Morning Post lại cho rằng việc không có tuyên bố chung cho thấy khoảng cách lớn giữa hai đồng minh về một số vấn đề gai góc, đặc biệt vai trò của 28.500 lính Mỹ đồn trú tại Hàn Quốc.

Khi được báo chí hỏi liệu chính quyền Washington có giảm quân số Mỹ đóng tại Hàn Quốc hay không, ông Trump không trực tiếp trả lời câu hỏi này mà đề xuất Seoul trao cho Washington quyền sở hữu đất mà Mỹ đang thuê để xây dựng các căn cứ quân sự của Mỹ.

"Có lẽ một trong những điều tôi muốn làm là yêu cầu Hàn Quốc trao cho chúng tôi quyền sở hữu khu đất nơi chúng tôi đặt pháo đài lớn. Chúng tôi đã chi rất nhiều tiền để xây dựng một pháo đài và Hàn Quốc cũng đã đóng góp" - ông Trump nói.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) gặp Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung tại Nhà Trắng hôm 25-8. Ảnh: YONHAP

Hiện tại, Hàn Quốc cho Mỹ thuê đất để xây dựng căn cứ quân sự Mỹ theo Hiệp định về Quy chế Lực lượng (SOFA) kết hợp với Hiệp ước Phòng thủ chung giữa hai nước đồng minh này. Theo thỏa thuận, Hàn Quốc cấp đất và Mỹ có quyền bố trí lực lượng trên bộ, trên không và trên biển xung quanh lãnh thổ Hàn Quốc theo thỏa thuận chung.

Ông Doo Jin-ho thuộc Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia Hàn Quốc, cho rằng Tổng thống Trump thực chất đang gây sức ép buộc Seoul phải đưa ra lựa chọn: một là cùng Mỹ kiềm chế Trung Quốc hoặc nhường một phần lãnh thổ cho Mỹ. Theo ông Doo, sau hội nghị thượng đỉnh này, các cuộc đàm phán cấp cao tiếp theo có thể sẽ bị ảnh hưởng bởi vấn đề gai góc này, vốn đã nổi lên như một mối lo ngại mới đối với Seoul.

Cùng ý kiến, ông Shin Beom-chul, giám đốc Viện Sejong (Hàn Quốc) cho rằng phát ngôn của ông Trump là để mặc cả cho các cuộc đàm phán an ninh trong tương lai, vì việc Mỹ sở hữu đất có căn cứ quân sự ở nước ngoài là điều không thể. Đây có thể là động thái gây sức ép lên Hàn Quốc giữa lúc Seoul lo ngại về khả năng Mỹ điều chỉnh quân đội đồn trú và việc tự mình phải gia tăng khả năng răn đe.

Sau cuộc gặp với ông Trump, Lee khẳng định Hàn Quốc sẽ tăng chi tiêu quốc phòng, trở thành đối tác chủ động hơn trong liên minh với Mỹ trong bối cảnh các mối đe dọa an ninh khu vực ngày càng gia tăng. Đây cũng là điều mà ông Trump mong muốn các đồng minh đưa ra bởi ông luôn cho rằng các đồng minh đã hưởng lợi quá nhiều từ chiếc ô bảo trợ của Mỹ và họ cần làm nhiều hơn để bảo vệ chính mình.

Tuy nhiên, nói đi thì cũng phải nói lại. Giới quan sát cho rằng việc ông Trump yêu cầu Seoul trao quyền sở hữu đất đã mang lại cho Hàn Quốc một đòn bẩy tiềm năng trong các cuộc đàm phán trong tương lai bằng cách khẳng định tầm quan trọng chiến lược của nước này trong việc đối phó với các mối đe dọa trong khu vực.

“Thông qua lời kêu gọi nhượng đất này, Mỹ đã thể hiện ý định duy trì các căn cứ của mình ở Hàn Quốc, bất kể điều gì xảy ra do hiện đại hóa liên minh và thay đổi vai trò của lực lượng Mỹ tại Hàn Quốc. Điều này khẳng định tầm quan trọng chiến lược của Hàn Quốc như một căn cứ tiền phương để Mỹ thể hiện sức mạnh và chống lại các mối đe dọa trong khu vực” - chuyên gia Doo Jin-ho cho hay.

Mỹ - Hàn đồng lòng về vấn đề Triều Tiên

Một trong những ưu tiên của ông Lee là cải thiện quan hệ với Triều Tiên - động thái mà ông tin rằng sẽ giúp Hàn Quốc an toàn hơn. Một mục tiêu khác quan trọng không kém là đảm bảo Hàn Quốc không bị loại khỏi tiến trình đàm phán giữa Mỹ và Triều Tiên, nếu mối quan hệ Mỹ-Triều tan băng.

Để tiến gần hơn cả hai mục tiêu này, ông Lee nhấn mạnh vai trò kiến tạo hòa bình toàn cầu của ông Trump, mong ông Trump có thể mang lại hòa bình cho bán đảo Triều Tiên, đồng thời khẳng định Hàn Quốc sẽ ở bên cạnh, nỗ lực hết mình để hỗ trợ Mỹ.

Các đại diện quân sự từ của Mỹ, Hàn Quốc và Nhật (từ trái sang) bắt tay nhau trong cuộc họp Bộ trưởng Quốc phòng ba bên tại Seoul (Hàn Quốc) vào ngày 11-7. Ảnh: AFP

Ông Karl Friedhoff - chuyên gia về an ninh Đông Á tại Hội đồng Chicago về các vấn đề toàn cầu (Mỹ) bình luận rằng ông Lee đã chiếm trọn sự chú ý với những lời phát biểu này. Theo ông Friedhoff, đó là một cách rất thông minh để định hình việc đưa Hàn Quốc vào giữa quỹ đạo Mỹ-Triều bởi vì Triều Tiên chỉ muốn giải quyết vấn đề với Mỹ và ngược lại, nên cả hai bên đều không thực sự quan tâm đến việc Hàn Quốc có tham gia hay không.

Sau cuộc gặp với ông Trump, ông Lee cho biết ông đã thống nhất với nhà lãnh đạo Mỹ sẽ hợp tác chặt chẽ vì hòa bình và phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên. Khi con đường phi hạt nhân, hòa bình và cùng tồn tại mở ra trên Bán đảo Triều Tiên, liên minh Hàn-Mỹ cũng sẽ được nâng cấp lên tầm toàn cầu vượt ra ngoài bán đảo Triều Tiên.

Theo ông Lee, Hàn Quốc và Mỹ sẽ đáp trả mạnh với các hành động khiêu khích của Triều Tiên. Song song với đó, hai nước cũng sẽ nỗ lực đối thoại với Triều Tiên bởi quan hệ nam-bắc hòa giải và hợp tác sẽ có lợi cho cả Triều Tiên và Hàn Quốc cũng như Hàn Quốc và Mỹ.

Bình luận về cuộc gặp giữa ông Lee và ông Trump, Bộ trưởng Thống nhất Hàn Quốc Chung Dong-young cho rằng hội nghị này cho thấy hai nhà lãnh đạo có cách tiếp cận giống nhau về các chiến lược xây dựng hòa bình trên Bán đảo Triều Tiên.

Ông Chung nói rằng việc ông Trump bày tỏ hy vọng “muốn gặp lại lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un trong năm nay” và nói rằng mối quan hệ cá nhân giữa hai người rất tốt, làm dấy lên lên kỳ vọng về việc sớm nối lại hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều. Theo ông Chung, Hội nghị Thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) dự kiến khai mạc vào cuối tháng 10 tại Hàn Quốc là cơ hội để tạo điều kiện cho cuộc gặp giữa ông Trump và ông Kim.

ĐỨC HIỀN