Đằng sau tuyên bố gây sốc của tướng Iran về 'thất bại thảm hại' ở Syria

Tướng cấp cao của Iran tại Syria, Behrouz Esbati, đã đưa ra quan điểm khác biệt với những gì các nhà lãnh đạo nước này đã công khai nói về sự sụp đổ đột ngột của chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad ở Syria.

Ông Esbati cho rằng, Iran đã phải chịu một thất bại lớn nhưng vẫn sẽ tiếp tục tìm cách duy trì hoạt động ở Syria.

Bản ghi âm bài phát biểu của tướng Behrouz Esbati tại một Nhà thờ Hồi giáo ở Tehran tuần trước được công bố trên truyền thông Iran hôm 6/1 và nó hoàn toàn trái ngược với những phát biểu của Tổng thống, Ngoại trưởng và các quan chức cấp cao khác của nước này.

Lực lượng Vệ binh Cách mạng hồi giáo Iran trong một cuộc duyệt binh ở Tehran. Ảnh: Reuters

Mối quan hệ căng thẳng giữa Iran và ông Assad

Trong suốt vài tuần, giới chức Iran đã giảm nhẹ mức độ tổn thất chiến lược mà nước này phải đối mặt ở Syria vào tháng trước, khi phe nổi dậy lật đổ chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad. Họ cũng nói rằng Iran sẽ tôn trọng bất kỳ kết quả chính trị nào do người dân Syria quyết định.

“Việc mất Syria không phải là điều gì đáng tự hào. Chúng tôi đã thất bại, thất bại rất nghiêm trọng, chúng tôi đã chịu một đòn rất mạnh và điều đó thật sự rất khó khăn”, Tướng Esbati nói trong bài phát biểu của mình.

Ông Esbati tiết lộ rằng quan hệ giữa Iran và Tổng thống al-Assad đã căng thẳng trong suốt nhiều tháng trước khi ông bị lật đổ. Nhà lãnh đạo Syria đã từ chối nhiều yêu cầu của Iran về việc cho phép các lực lượng dân quân được Iran hậu thuẫn mở một mặt trận chống Israel từ Syria sau cuộc tấn công do Hamas thực hiện vào ngày 7/10/2023.

Theo tướng Esbati, Iran thậm chí đã trình bày với ông al-Assad kế hoạch quân sự toàn diện về cách sử dụng các nguồn lực quân sự của Iran tại Syria để tấn công Israel.

Trong suốt hơn một thập kỷ, Iran đã hỗ trợ ông al-Assad bằng cách cử các chỉ huy và binh sĩ để hỗ trợ lực lượng chính phủ Syria trong cuộc chiến chống lại các nhóm đối lập cũng như tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS).

Dưới thời ông al-Assad, Syria là trung tâm chỉ huy của Iran trong khu vực, từ đó Iran cung cấp vũ khí và tiền bạc cho mạng lưới các nhóm dân quân mà nước Tehran hậu thuẫn, bao gồm Hezbollah ở Lebanon và các nhóm vũ trang Palestine ở Bờ Tây. Iran cũng kiểm soát các sân bay, nhà kho, điều hành các cơ sở sản xuất tên lửa và máy bay không người lái ở Syria.

Iran vẫn còn các mạng lưới ở Syria?

Liên minh các nhóm nổi dậy hiện đã kiểm soát hầu hết Syria và đang cố gắng thành lập một chính phủ mới.

Trong bài phát biểu của mình, tướng Esbati cho biết Iran sẽ tìm cách chiêu mộ các chiến binh nổi dậy bất kể một Syria mới sẽ ra sao.

“Chúng tôi có thể kích hoạt tất cả các mạng lưới mà chúng tôi đã hợp tác trong suốt những năm qua. Chúng tôi có thể kích hoạt các tầng lớp xã hội mà người của chúng tôi đã sống trong đó suốt nhiều năm; chúng tôi có thể hoạt động trên các mạng xã hội và chúng tôi có thể tổ chức các tế bào kháng chiến”, ông Esbati nói.

“Hiện tại chúng tôi có thể hoạt động ở đó như những gì chúng tôi làm ở các đấu trường quốc tế khác, và chúng tôi đã bắt đầu rồi”, ông nói thêm.

Những phát biểu của Tướng Esbati đã khiến người dân Iran bất ngờ, bởi những phát ngôn như vậy hiếm khi được công khai, nhất là khi nó được một quan chức cấp cao như ông đưa ra.

Ông Esbati là một chỉ huy cấp cao của Quân đội Iran, bao gồm cả quân đội chính quy và lực lượng Vệ binh Cách mạng (IRGC), với nhiều vai trò quan trọng, bao gồm tư lệnh của Bộ phận mạng của Quân đội.

Tại Syria, ông giám sát các hoạt động quân sự của Iran và phối hợp chặt chẽ với các bộ trưởng, quan chức quốc phòng Syria cũng như các tướng lĩnh Nga. Quyền lực của ông thậm chí còn cao hơn cả Tướng Ismail Ghaani - Tư lệnh của Lực lượng Quds, người chịu trách nhiệm về mạng lưới các lực lượng dân quân trong khu vực do Iran hậu thuẫn.

Tướng Esbati cho biết sự sụp đổ của chính quyền Assad là điều không thể tránh khỏi do tình trạng tham nhũng và những hó khăn kinh tế mà người dân phải đối mặt, từ thiếu điện đến nhiên liệu và thu nhập thấp. Ông nói rằng chính quyền Assad đã phớt lờ các cảnh báo về cải cách.

Mặc dù Tướng Esbati đã nói về việc kích hoạt các mạng lưới, nhưng vẫn chưa rõ thực tế Iran có thể làm gì tại Syria, nhất là khi đối mặt với sự phản đối cả công khai và chính trị tại nước này, cùng với những thách thức trong việc việc tiếp cận đất liền và không phận.

Israel đã cảnh báo sẽ triệt tiêu bất kỳ nỗ lực nào của Iran mà họ phát hiện được ở Syria.

Mặc dù Iran có kinh nghiệm hoạt động ở Iraq kể từ sau khi Mỹ đưa quân tới nước này vào năm 2003, nhưng vị trí địa lý và tình hình chính trị của Syria có nhiều khác biệt so với Iraq và cũng có nhiều thách thức hơn.

Đằng sau phát biểu gây sốc

Một thành viên IGRC, người đã dành nhiều năm ở Iraq với vai trò chiến lược gia quân sự cùng các chỉ huy cấp cao, cho biết những phát biểu của Tướng Esbati về việc Iran chiêu mộ các chiến binh nổi dậy có thể mang tính chất kỳ vọng hơn là thực tế ở thời điểm này. Mặc dù Tướng Esbati đã thừa nhận thất bại nghiêm trọng ở Syria, nhưng ông cũng đang tìm cách xoa dịu các thành phần bảo thủ muốn Iran phải hành động mạnh mẽ hơn.

Thành viên IGRC cũng cho biết Iran vẫn chưa đưa ra quyết định cuối cùng về chính sách ở Syria nhưng đã có sự đồng thuận trong các cuộc họp thảo luận về chiến lược. Ông nói rằng Iran sẽ có lợi nếu Syria rơi vào hỗn loạn vì Iran biết cách tồn tại và bảo vệ lợi ích của mình trong một khu vực đầy biến động.

Lãnh đạo tối cao Iran, Đại giáo chủ Ali Khamenei, người có tiếng nói quyết định trong các vấn đề nhà nước quan trọng, đã có ít nhất trong hai bài phát biểu kể từ khi ông al-Assad bị lật đổ, nói rằng vẫn còn sự phản kháng ở Syria, và rằng giới trẻ Syria sẽ giành lại đất nước từ các lực lượng nổi dậy mà ông gọi là “tay sai của Israel và Mỹ”.

Tổng thống Masoud Pezeshkian và Ngoại trưởng Abbas Araghchi có thái độ ôn hòa hơn, nói rằng họ ủng hộ sự ổn định ở Syria cũng như quan hệ ngoại giao với chính phủ mới.

Căng thẳng xoay quanh các quan điểm đối lập về Syria đã khiến các quan chức Iran phải có câu trả lời với công chúng. Các chỉ huy quân đội cấp cao và các chuyên gia thân cận với chính phủ đã có các bài phát biểu và tổ chức các buổi trả lời câu hỏi với khán giả tại một số thành phố.

Bài phát biểu của Tướng Esbati vào ngày 31/12 tại nhà thờ Valiasr ở trung tâm Tehran, nằm trong sự kiện được thông báo công khai là “Trả lời câu hỏi về sự sụp đổ của Syria”.

Tại sự kiện này, Tướng Esbati nói rằng ông đã rời Syria trên chuyến bay quân sự cuối cùng về Tehran vào đêm trước khi Damascus rơi vào tay phe nổi dậy.

Ông Esbati sau đó trả lời các câu hỏi từ khán giả. Ông cũng đưa ra những đánh giá nghiêm túc về khả năng quân sự của Iran trong việc chống lại Israel và Mỹ.

Khi được hỏi liệu Iran có trả đũa việc Israel ám sát lãnh đạo lâu năm của Hezbollah, Hassan Nasrallah, hay không, ông trả lời rằng Iran đã trả đũa rồi, đề cập cuộc tấn công bằng tên lửa vào tháng 10/2024.

Ông Esbati cũng được hỏi liệu Iran có kế hoạch thực hiện một đợt tấn công thứ ba trực tiếp vào Israel hay không. Ông trả lời rằng “tình hình” hiện tại không thể thực hiện thêm một cuộc tấn công vào Israel.

Còn về câu hỏi vì sao Iran không tấn công các căn cứ quân sự của Mỹ trong khu vực, ông cho rằng điều đó sẽ dẫn đến các cuộc trả đũa mạnh mẽ hơn từ Mỹ nhằm vào Iran và các đồng minh của Tehran. Ông cũng thừa nhận rằng các tên lửa thông thường của Iran (không phải tên lửa tiên tiến) không thể xuyên thủng hệ thống phòng thủ tiên tiến của Mỹ.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo NY Times